تصمیم قزاقستان مبنی بر گذار به الفبای لاتین، به «نظربایف» در ارتقاء هویت ملی قزاقستان در بقایای میراث شوروی کمک می‌کند. با توجه به اهمیت قزاقستان در آسیای مرکزی، نزدیکی زبان‌های ترکی از طریق لاتینی کردن فرهنگ رسمی و غیر رسمی و نهادها به فرایندی منجر می‌شود که می‌توان آن را "جهانی شدن ترکی" نامید. این اصطلاح ایجاد یک زبان مشترک و حذف موانع در قالب حروف الفبا در میان مردم ترک زبان را در نظر دارد.

ایران شرقی/
دوران شوروی، فرهنگ و ذهنیت رسمی و غیررسمی روسیه را در سطح آسیای مرکزی و قفقاز نهادینه کرده است. برخی عناصر نفوذ روسیه که پس از حمله امپراتوری روسیه به ترکستان در قرن نوزدهم تقویت شده‌اند، در 25 سال اخیر در تمام این کشورها کاهش یافته‌اند. قزاقستان یکی از کشورهای ترک‌زبان آسیای مرکزی است که در آن روند قاطع و گروهی نوسازی تحت نظارت نظربایف آغاز شده است. بدون شک، نظربایف در مقایسه با دیگر روسای جمهور در آسیای مرکزی، قاطع‌ترین رهبر بوده و موفق به ایجاد یک کشور ثروتمند و با ثبات در یک منطقه ناپایدار شده است.

قزاقستان در قلب استپ اوراسیا واقع شده و دارای قلمروی وسیع و موقعیت ژئوپلتیک منحصر به فرد است. این کشور از شرق به غرب بین روسیه و چین گسترش یافته و عمدتا به دریا دسترسی ندارد. قزاقستان تنها کشوری است که با همه کشورهای ترک‌زبان - ازبکستان، قرقیزستان و ترکمنستان و آذربایجان - هم مرز است. در قزاقستان، بیش از 17 میلیون نفر زندگی می‌کنند، که حدود 65 درصد آنها قزاق‌های قومی هستند. حدود 4.5 میلیون نفر "روس" دومین گروه بزرگ قومی را تشکیل می‌دهند که سهم آنها از لحظه رسیدن قزاقستان به استقلال در دسامبر سال 1991 از 40 تا 23 درصد کاهش یافته است.

در کشورهای آسیای مرکزی، رهبری عالی اتحاد جماهیر شوروی برای اولین بار لاتین را جایگزین حروف عربی کرد تا منطقه را از گذشته اسلامی جدا کند. سپس الفبای سیریلیک جایگزین الفبای لاتین شد.

قزاق‌ها با تغییر الفبا یک گام به سمت غرب برمی‌دارند
از همان زمان، زبان روسی به زبان ارتباطات بین‌المللی در آسیای مرکزی (که در آن اکثریت قریب به اتفاق مردم در طول قرن‌ها به زبان‌های ترکی صحبت کرده‌اند) تبدیل شد. استفاده از این زبان در طول زمان، هویت قومی مردم ترک آسیای مرکزی را متحول کرد، اما معرفی زبان روسی به یک محرک اصلی در ایجاد "انسان شوروی" تحت رهبری "انترناسیونالیسم کمونیستی" در قرن بیست و یکم تبدیل شد. اگرچه زبان روسی زبان ارتباطات بین‌المللی در میان مردم سابق شوروی باقی مانده است، اما برخی از جمهوری‌های ترک زبان آسیای مرکزی شروع به تغییر سیستم‌های نوشتاری خود – گذار از الفبای سیریلیک به الفبای لاتین – کرده‌اند. آذربایجان، ازبکستان و ترکمنستان در حال حاضر به سیستم متحول شده لاتین منتقل شده‌اند، اما زبان روسی همانند سابق در کنار زبان‌های ترکی مربوطه در این کشورها، زبان رسمی باقی مانده است. در قرقیزستان، گذار از سیریلیک یک بار اضافی برای اقتصاد شکننده کشور محسوب می‌شود. گذار به الفبای لاتین هنوز برای دولت قرقیزستان امکان پذیر نیست.

تغییر الفبا در قزاقستان هم بحث‌های داغی را به راه انداخته است. رهبری کشور این مسئله را تا لحظه‌ای که تمام شرایط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی تحول اجتماعی-فرهنگی را به واقعیت تبدیل کنند به تعویق انداخته است. نظربایف فرمان مربوط به استفاده از حروف لاتین در تمام اسناد رسمی، کتاب‌ها، روزنامه‌ها، رسانه‌ها و دیگر حوزه‌ها تا سال 2025 را صادر کرد. مقامات قزاقستان اصلاح مطالب فرهنگی و آموزشی را تا پایان امسال شروع خواهند کرد تا 31 حرف لاتین را جایگزین 42 حرف سیرلیک کنند. نظربایف و همکارانش معتقدند که تصمیم شوراها برای تحمیل استفاده از الفبای سیریلیک برای قزاق‌ها در سال 1940، یک اقدام سیاسی محسوب می‌شد که هویت ملی تاریخی قزاقستان را نقض ‌کرد. بدین ترتیب، لغو الفبای سیریلیک به معنای بازگشت به گذشته مطابق با نیازهای فرهنگی و جامعه شناختی هویت جدید قزاقستان است که بر گذشته قبیله‌ای عشایری و مرزهای زبانی کشور تأکید می‌کند.

«ولادیمیر پوتین» در واکنش به تلاش‌های نظربایف برای جداسازی قزاقستان و هویت قزاقستان از گذشته روسی و شوروی در سال 2014 اظهار داشت که نظربایف کشور را در قلمرویی ایجاد کرده است که هرگز در آن هیچ دولتی وجود نداشته است. از یک طرف، بیانیه پوتین نوعی به رسمیت شناختن سیاست ملی شوروی بود. از طرف دیگر، این همان تحریف واقعیت‌های تاریخی بود که به وجود قزاق‌ها در قبایل قپچاق در منطقه اشاره دارند. نظربایف یک جنگ کلامی را با پوتین از سر گرفت و اعلام کرد که قزاق‌ها جریانات واقعی و مستقیم هون‌ها، گوک‌ترک‌ها و خانات قزاقستان در ترکستان هستند.

تغییر الفبا به ایجاد ملت سکولار قزاقستان در بقایای میراث شوروی کمک می‌کند
نظربایف راه آتاتورک که یک انقلاب زبانی (تصویب الفبای لاتین در ترکیه جمهوری‌خواه) ایجاد کرده است را می‌رود تا جمهوری جدید ترکیه را پس از سقوط امپراتوری عثمانی تشکیل دهد. قزاقستان تا همین اواخر در حال تقویت روابط اقتصادی و سیاسی با روسیه در منطقه از طریق سازمان‌هایی مانند کشورهای مشترک  المنافع، اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سازمان پیمان امنیت جمعی بود. با این وجود، دولت قزاقستان معتقد است که استقلال کامل با حفظ یکپارچگی هویت قزاقستان و حفظ فرهنگ روسیه امکان‌پذیر است.

الفبای لاتین به عنوان ابزاری برای جهانی‌سازی ترکی
نظربایف که یک انسان عاقل در جهان ترک در نظر گرفته می‌شود، به طرفدار بی‌باک همگرایی کشورهای ترک زبان در منطقه از زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی تبدیل شده است. وی آغازگر چندین جلسه بین رهبران کشورهای ترک‌زیان در دهه‌های 1990 بود. این نشست‌ها نتوانستند در آن زمان نتایج مورد انتظار را برای کشورهای شرکت کننده داشته باشند، اما تشکیل شورای همکاری کشورهای ترک‌زبان در سال 2009 را تسریع کردند. شورای کشورهای ترک زبان که بر پایه طرح قزاقستان، آذربایجان، قرقیزستان و ترکیه بنا نهاده شده است،  مدتهاست که به سمبل مورد انتظار وحدت این کشورها تبدیل شده است. این شورا به جای اینکه یک بخش سیاسی و اقتصادی باشد، شروع به ایجاد کانال‌های فرهنگی، آموزشی و ارتباطی میان کشورهای عضو کرده است. لاتینی کردن زبان‌های ترکی به این شورا در رسیدن به هدف نهایی‌اش – یعنی تسریع همکاری میان ترکیه، آسیای مرکزی و قفقاز - کمک خواهد کرد. ازبکستان و ترکمنستان اعضای بالقوه این شورا در آینده هستند که مشارکتشان قطعا شورا را از یک سازمان منطقه‌ای به یک سازمان بین‌المللی مهم در جهان ترک تبدیل خواهد کرد.

گذار به الفبای لاتین: جامعه باید به کشور کمک کند
تصمیم قزاقستان برای گذار به الفبای لاتین تاثیر مثبتی بر عملکرد شورا دارد. در پایتخت قزاقستان، آکادمی بین‌المللی ترک، شاخه‌ای از شورای کشورهای ترک زبان قرار دارد که به تحقیقات علمی در زمینه تاریخ و تمدن ترک‌ها می‌پردازد. با توجه به اهمیت قزاقستان در آسیای مرکزی، نزدیکی زبان‌های ترکی از طریق لاتینی کردن فرهنگ رسمی و غیر رسمی و نهادها به فرایندی منجر می‌شود که می‌توان آن را "جهانی شدن ترکی" نامید. این اصطلاح ایجاد یک زبان مشترک و حذف موانع در قالب حروف الفبا در میان مردم ترک زبان را در نظر دارد. در شرایط فعلی، قزاق‌ها و قرقیز‌ها به زبان‌های مشابه صحبت می‌کنند و هر دو از شاخه "قپچاق- جنوبی" خانواده ترک زبان هستند. در روسیه تاتارها به زبان قپچاق شمالی صحبت می‌کنند. اکثر مردم ازبکستان و شمال غربی سین کیانگ نیز همانند ترکستان شرقی گویش اویغوری و جغتایی دارند و ترک‌های ترکیه و آذربایجان و ترکمن‌های ترکمنستان از گویش اوگوز زبان ترکی استفاده می‌کنند.

اولین ترک‌ها سیستم نوشتاری خود را بر اساس الفبای رونی (مشهور به "گوک‌ترک") داشتند، اما تسلط اسلامی ترکستان پس از قرن‌های هشتم و نهم الفبای عربی را وارد منطقه کرد. از آن زمان الفبای عربی در طی قرن‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت و منطقه ترک‌زبان را با هویت اسلامی متحد ‌می‌کرد. در حال حاضر، الفبای لاتین این مأموریت را بر عهده دارد، چرا که جمهوری‌های آسیای مرکزی پساشوروی الفبای سیریلیک را یکی یکی کنار می‌گذارند. این تحول بی سابقه اجتماعی-فرهنگی، دروازه‌های جدیدی را برای ترکیه که رهبری سیاسی، دانشگاه‌ها و دنیای کسب و کارش علاقه زیادی به همگرایی با منطقه پس از سقوط اتحاد جماهیر شوروی دارد باز می‌کند.

انتهای مطلب/.