داعش خراسان به تبعیت از گروه اصلی داعش در شامات، طی حملات متعددی شیعیان را در افغانستان هدف قرار داده است که انگیزه‌های متفاوتی را می‌توان در پی این حملات برشمرد. جذب عناصر جدید و انتقام گیری از شکست‌های پیاپی در عراق و سوریه از آن جمله می‌باشند.

ایران شرقی/
به نظر می‌رسد «داعش» در افغانستان از خط مشی، «سازمان مادر» در عراق و سوریه، به ویژه در مقوله هدف‌گیری شیعیان تبعیت می‌کند که یکی از دلایل آن تمایل این گروه به توسعه و گسترش «فعالیت‌های عملیاتی – میدانی» در چندین محور و تاکید بر ثبات فکری و اعتقادی است.
از جهتی، با توجه به نیاز این گروه به منابع انسانی، افزایش عملیات علیه شیعیان نه تنها به «جذب عناصر جدید» به داعش کمک نمی‌کند، بلکه موجبات گسترش دامنه انتشار و نفوذ آن را هم فراهم می‌کنند.
در عین حال، این حملات را می‌توان، به نوعی «انتقام گیری» داعش از آنچه برسر عناصرش در عراق و سوریه آمد، ارزیابی کرد و این به عناصر گروه کمک می‌کند تا  شیعیان را به راحتی هدف قرار دهند.
سرانجام اینکه، افزایش عملیات هدف‌گیری شیعیان، به داعش امکان می‌دهد، گستره جغرافیایی خود را در مناطق جدیدی توسعه دهد.
به همین دلیل داعش تاکتیک هدف‌گیری شیعیان را ادامه خواهد داد و این می‌تواند، کشور افغانستان را در آینده با موج خشونت‌هایی مواجه کند که داعش آن را هدایت می‌کند. به ویژه آنکه این گروه بر گسترش دامنه انتشار و نفوذش چه داخل و چه خارج افغانستان تاکید دارد.
از زمان اعلام موجودیت داعش و شروع فعالیت در افغانستان، هدف‌گیری شیعیان این کشور، در قالب عملیات تروریستی افزایش یافته و ‌میانگین چنین حملاتی را بالا برده است.
هدف‌گیری مسجد شیعیان، در «هرات»، واقع در غرب افغانستان، اوایل ماه آگوست جاری که حدود 30 کشته و ده‌ها زخمی برجا گذاشت، معروف‌ترین این عملیات‌ها است که سوالاتی را درباره دلایل تمرکز «ولایت خراسان» یا همان شاخه داعش در افغانستان در هدف‌گیری شیعیان این کشور با توجه به گستره انتشار شیعیان و گرفتن ضرب این حملات را مطرح می‌کند که مشهورترین آن، بمباران یکی از مواضع این گروه در منطقه «ننگر هار» با «مادر بمب‌ها» طی ماه آویل گذشته بود.
از سوی دیگر، این حملات در مقطع زمانی حادث می‌شوند که گروه «طالبان»، به عنوان رقیب سنتی «شاخه خراسان» گفتمان خصمانه‌اش در قبال شیعیان را کاهش داده است.
 
افزایش عملیات هدف‌گیری
حملات تروریستی گروه داعش خراسان علیه شیعیان افغانستان از زمان اعلام موجودیت گروه در سال 2015 میلادی به شکل چشمگیری افزایش یافته است.
بر خلاف حملات گذشته، ششم ماه مه گذشته اقدام به کشتن حدود 50 غیر نظامی افغانستانی کرد که اغلب آنها از قوم هزاره بودند، در حالی که در میان قربانیان چندین زن و کودک هم مشاهده می شدند.
این افراد پس از حمله عناصر ولایت خراسان به یکی از ایست‌های بازرسی منطقه «میرزا اولنگ» در ولایت «سرپل»، در شمال افغانستان و محاصره چند روزه تعدادی از روستاهای منطقه، از میان اهالی ربوده شده بودند و پس از آن با شلیک مستقیم به سر قتل عام شده بودند.
این درحالی بود که برخی از گزارش‌های مطبوعاتی افغانستان به این نکته اشاره کرده بودند که عناصر ولایت خراسان توسط برخی از جنگجویان طالبان در این عملیات حمایت و پشتیبانی شده‌اند و این همکاری نادری بود که تاکنون بین دو گروه همانند آن مشاهده نشده و چه بسا شرایط حاکم، آنها را به این همکاری وادار کرده باشد.
پیشتر روز دوم ژوئیه سال جاری میلادی انفجار بمب کار گذاری شده توسط عناصر ولایت خراسان در محراب یکی از مساجد شیعیان هنگام نماز مغرب، کشته شدن 6 نمازگزار و زحمی شدن شماری دیگر را درپی داشت.
همچنین حمله داعش به سفارت عراق در «کابل» اواخر ژوئیه گذشته، مصادف با شکست‌های مستمری بودند که داعش در پایگاه اصلی‌اش در عراق و سوریه متحمل شده بود و هدف گرفته شدن سفارت عراق در کابل نشان داد که در پس این حمله انگیزه‌های قومی قرار داشته است.
دیدگاهی که داعش در بیانیه‌ای که در پی این حمله صادر کرد، صراحتا در آن به آن اشاره می کند: «این حمله پاسخی به اقدامات ارتش شیعی عراق در کشتار و شکنجه اهل سنت موصل است»، به ویژه آنکه این حمله بعد از نشست مطبوعاتی «حیدر العبادی»، نخست وزیر و فرمانده کل نیروهای مسلح عراق در 13 ژوئیه 2017 میلادی صورت گرفت که طی آن العبادی آزادسازی موصل را تبریک گفت.
 
انگیزه‌های هدف‌گیری
مجموعه اهدافی که در پس افزایش حملات گروه تروریستی تکفیری «ولایت خراسان» علیه شیعیان افغانستان قرار دارد، به ویژه در زمانی که برعکس کاهش فعالیت گروه مادر در عراق و سوریه، شاهد افزایش فعالیت شاخه این گروه در افغانستان هستیم، را می‌توان در موارد زیر ملاحظه کرد:
 
- توسعه فعالیت‌های عملیاتی
داعش تلاش دارد، با انجام حملات متعدد تروریستی چه علیه جنبش طالبان و یا دولت افغانستان یا هر نیروی خارجی دیگر، حضور و موجودیت خویش در صحنه را ثابت کند.
اما در این بین داعش نشان داده، تمایل دارد با هدف گیری شیعیان در افغانسان از تمایل طالبان در اجتناب از ظاهر شدن به عنوان گروهی که شیعیان افغانستان را هدف قرار می‌دهد، فعالیت خود در این کشور را توسعه و گسترش دهد.
به اعتقاد داعش، طالبان به دلایل سیاسی، در حال حاضر این سیاست را دنبال می‌کند و به این وسیله تلاش دارد، وجهه خود را برای حضور در هر گفت‌وگوی سیاسی در آینده بهبود بخشیده باشد.
سرانجام اینکه داعش تلاش دارد، از این نقطه ضعف طالبان استفاده کند و ثابت کند، در دفاع از اعتقادات و ایدئولوژی هیچ‌گونه محاسبات سیاسی را در نظر نمی‌گیرد و در میان گروه‌های تندرو، برای عملیات ضد شیعیان اهمیت بسیاری قائل است. به ویژه آنکه داعش می‌داند، در صورت هدف‌گیری طایفه اهل سنت با محکومیت گسترده افکار عمومی در افغانستان مواجه شده و به پایگاه و موقعیت این گروه در جامعه افغانستان لطمه بزرگی وارد می‌کند.
 
- تاکید بر ثبات فکری
معروف است که ایدئولوژی داعش تا حدود زیادی بر دشمنی با شیعیان استوار است، به ویژه «پدر معنوی» این گروه «ابو مصعب الزرقاوی» به دلیل اختلاف نظر بر سر هدف‌گیری شیعیان از گروه القاعده جدا شد؛ موضوعی که «ابو محمد العدنانی»، سخنگوی سابق القاعده طی آگوست سال 2016 میلادی از آن پرده برداشت و تصریح کرد که آنها قبل از اعلام «خلافت داعش» از هدف‌گیری شیعیان کاملا دوری می‌کردند.
در نتیجه هدف‌گیری شیعیان هزاره توسط داعش، تاکیدی بر ثبات در خط فکری این گروه شمرده می‌شود و اینکه داعش در افغانستان همچنان به اصول فکری و اعتقادی این گروه به رغم فشارهایی که گروه مادر با آن مواجه است، پایبند است و این موجب می‌شود، ولایت خراسان به یکی از خطرناک‌ترین شاخه‌های داعش تبدیل شود.
 
- جذب عناصر جدید
معروف است، عموما گروه‌های تروریستی از جمله داعش با بهره‌برداری از منازعات و اختلافات قومی و مذهبی به حیات خویش ادامه می‌دهند، لذا ادامه حیات و بقا در جوامعی که از نعمت ثبات و استقرار بهره‌مند هستند، برای آنها امری غیر ممکن است.
همچنین معروف است که افغانستان از برخی منازعات و درگیری‌های قومی به ویژه از زمان به قدرت رسیدن جنبش طالبان از اواسط دهه نود تا 2001 میلادی رنج می‌برد، در نتیجه داعش تلاش می‌کند، از این اختلافات و با دستاویز قرار دادن شعار دفاع از عقیده اهل سنت در مقابل شیعیان و مقابله با اجرای طرح شیعی کردن افغانستان عناصر جدیدی از میان افغان‌ها جذب کند و در این زمینه بر نشر و اشاعه افراط‌گرایی میان بسیاری از جوانان افغانستانی تکیه می‌کند که موجب ایجاد خصومت‌ها و دشمنی‌های قومی جدید در افغانستان شده تا از آنها جهت جذب عناصر جدید بهره‌برداری کند.
 
- وارد آوردن ضربات انتقام جویانه
گروه داعش، شاخه مادر به دلیل ضرباتی که از سوی ارتش‌های عراق و سوریه که ارتش‌های شیعی شمرده می‌شوند، در دو کشور متحمل شده، به شدت دچار افول قدرت شده است. لذا داعش خراسان به هدف‌گیری شیعیان در افغانستان به عنوان پاسخ و یا انتقامی می‌نگرد که داعش در موصل و دیگر شهرهای عراق و سوریه مواجه است.
از سوی دیگر، وجود این اصل اعتقادی در میان تکفیری‌ها که «کفار ملت واحدی هستند»، به گروه‌های افراطی و تندرو اجازه می‌دهد، شیعیان را در هر نقطه که باشند، مورد هدف قرار دهند. به همین دلیل است که داعش در هفته نامه «النبأ» شماره 92 منتشره دوم آگوست 2017 میلادی هدف ولایت خراسان از حمله به سفارت عراق در کابل را گرفتن انتقام از آنچه بر برداران آنها در موصل گذشته عنوان می‌کند.
 
- حمله به راحت‌ترین هدف
عناصر داعش در افغانستان اگرچه تلاش می‌کنند، عملیات خود را در افغانستان توسعه دهند، اما در این بین این عملیات‌ها بر اهدافی تمرکز کرده‌اند که اصطلاحا به «هدف آسان» یا «اهداف راحت» معروف شده‌اند و می‌توان آنها را در افغانستان در طایفه شیعیان ملاحظه کرد، به ویژه آنکه اغلب شیعیانی که هدف گرفته می‌شوند، نظامی نبوده و غیر نظامی هستند.
این موضوع شیعیان افغانستان را به هدفی کم هزینه و راحت برای ولایت خراسان تبدیل می‌کند، به ویژه آنکه تمام آنها را تکفیر کرده و تفاوتی بین آنها از حیث زن و مرد و پیر و جوان و کودک قائل نمی‌شوند، این موجب می‌شود، تمام اعضای این طایفه در معرض حملات داعش قرار گیرند.
به ویژه آنکه دفاع از شیعیان افغانستان در سایه ناامنی حاکم بر افغانستان و نبود دولت مرکزی قدرتمند که توان حمایت از شهروندانش را داشته باشد، به امری سخت و دشوار تبدیل می‌شود، در حالی که هدف‌گیری مناطق غیر شیعی نیز داعش را به اهداف مورد نظرش نخواهد رساند.
 
- گسترش جغرافیایی
حمله داعش به شیعیان تنها با هدف قتل و کشتار آنها صورت نمی‌گیرد، بلکه هدف دیگری به نام «گسترش جغرافیایی» را نیز دنبال می‌کند و تلاش دارد، این هدف را از طریق گسترش نفوذ در مناطق شیعه‌نشین دنبال کند، مانند سیطره گروهی از عناصر داعش اوایل آگوست گذشته بر شماری از روستاهای ولایت «سرپل»، در شمال افغانستان که روستاهایی غالبا شیعه‌نشین شمرده می‌شوند.
حتی برخی گزارش‌ها به این موضوع اشاره می‌کنند که عناصر داعش هم اکنون حداقل در 11 ولایت افغانستان حضور و فعالیت دارند و این نشان می‌دهد، داعش تمایل دارد، با تمرکز بر هدف‌گیری مناطق و روستاهای شیعی افغانستان دامنه نفوذ جغرافیایی خود را توسعه و گسترش دهد.
 
هدفی برای شروع
با توجه به آنچه گفته شد، می‌توان گفت، حملات داعش به شیعیان در افغانستان در مرحله آینده برای تثبیت موقعیت و وضعیت خود در صحنه افزایش یابد و این جدای از اهداف دیگری است که این گروه از حملات محقق خواهد کرد.
به ویژه آنکه این تمایل وجود دارد، شاخه داعش افغانستان به کانون فعالیت‌های جدید این گروه و نقطه شروعی برای گسترش جغرافیایی مجدد این گروه تبدیل شود، موضوعی که به این احتمال اشاره می‌کند که منطقه در مرحله آینده می‌تواند، با موج جدیدی از خشونت‌ها مواجه باشد.
 انتهای مطلب/

* مطالب مطرح شده در این گزارش لزوما مورد تایید موسسه «ایران شرقی» نبوده و با هدف نشر دیدگاه‌های مختلف منتشر شده است.