ایران شرقی/
عربستان سعودی در یک ماه اخیر دوبار درباره افغانستان اظهار نظر کرده است. ریاض بار نخست حمله به سفارت عراق در کابل را محکوم و با دولت افغانستان برای مبارزه مشترک با تروریسم اعلام آمادگی کرد. سپس «مشاری بن مزعل الحربی» سرپرست سفارت عربستان در کابل در گفت‌وگو با بیبیسی، طالبان را تروریست خواند و قطر را به حمایت از تروریسم متهم کرد.    

موضع بی‌سابقه عربستان در دو دهه اخیر در قبال مسئله افغانستان و سفر سفیر غیر مقیم قطر به کابل نشان می‌دهد که ریشه بحران دیپلماسی خلیج تا افغانستان گسترش یافته است. از طرف دیگر، طالبان به سخنان سرپرست سفارت عربستان در کابل واکنش نشان داد و از عربستان خواست که در قضیه افغانستان، نقش مثبت داشته باشد. این که نقش عربستان سعودی در افغانستان چیست و روابط این کشور با طالبان چگونه بوده است، در این تحلیل مورد بحث قرار گرفته است.

نقش عربستان در قضیه افغانستان
افغانستان از نگاه تاریخی با عربستان سعودی به خاطر امور دینی، روابط حسنه داشته است، اما رابطه کابل با آل سعود از دوره نخست وزیری سردار محمد داوودخان شروع شد. در آن زمان داوود خان تصمیم گرفت که خود را از بلوک شوروی دور کرده و خیلی به کمک‌های شوروی متکی نباشد. او به همین خاطر به عربستان سعودی سفر کرد و کمک‌هایی را نیز از این کشور به دست آورد. اما پس از کودتای هفت اردیبهشت و اشغال افغانستان توسط شوروی سابق، روابط عربستان و افغانستان تیره شد.

پس از آن عربستان تا روی کار آمدن طالبان، از مجاهدین افغان و مهاجرین افغانستان در پاکستان به صورت گسترده حمایت کرد. در دوره جهاد، عمدتا کمک‌های عربستان سعودی بود که مجاهدین افغان و مهاجرین افغانستان را سرپا نگهداشته بود. پس از آن که طالبان کابل را تصرف کردند. عربستان سعودی این گروه را به رسمیت شناخت و پس از پاکستان و امارات، در جایگاه سوم قرار گرفت. پس از سقوط طالبان، عربستان سعودی همکاری با دولت جدید را شروع کرد. ریاض در نشست توکیو در سال 2002، متعهد شد که مبلغ 220 میلیون دلار در اختیار دولت افغانستان قرار دهد. با وجود آن که عربستان در سال‌های بعد نیز کمک‌هایی به افغانستان انجام داد اما این کمک‌ها نسبت به کمک‌های سایر کشورها ناچیز بود.

عربستان از سال 1978 تا 2001، بازیگر مهمی در قضیه افغانستان به شمار می‌‌رفت و در پروسه صلح این کشور نقش فعالی داشت و تاکنون نیز عربستان به خاطر کمک‌های گسترده این کشور به مجاهدین افغان، تا حدودی بین گروه‌های جهادی دارای نفوذ است.

همچنین عربستان به خاطر وجود دو مکان مقدس مسلمانان، قلب جهان اسلام شناخته میشود و بسیاری برای این کشور احترام قایل هستند. به همین خاطر حامد کرزی در زمان ریاست جمهوری خود، چندین بار به عربستان سعودی سفر کرد و از ریاض خواست که پس از سال 2001 نیز در پروسه صلح افغانستان، نقش فعالی داشته باشد. البته تلاش‌های حامد کرزی برای صلح ناکام شد و عربستان سعودی نیز نتوانست که نقش فعالی در این پروسه داشته باشد.

اختلاف سیاسی طالبان و عربستان
اختلاف سیاسی بین طالبان و عربستان سعودی در سال 1998 به وجود آمد. در این سال، اسامه بن لادن متهم شد که حملاتی را به چند سفارتخانه آمریکا در آفریقای شمالی سازماندهی کرده است. به همین خاطر ترکی‌ الفیصل رئیس سازمان اطلاعات عربستان سعودی به افغانستان سفر کرد و با ملامحمد عمر رهبر طالبان در قندهار دیدار کرد. بر اساس یک منابع، این دیدار در فضای غیرصمیمی صورت گرفت و بین دو طرف مشاجره لفظی به میان آمد.

عربستان سعودی پس از سال 2001 از دولت جدید افغانستان اعلام حمایت کرد. در سال 2009 سید طیب آغا دیپلمات طالبان از عربستان سعودی خواست که از این گروه میزبانی کند، اما ریاض برای این امر، دو شرط گذاشت. شرط اول آن بود که طالبان ارتباط خود را با شبکه القاعده قطع کنند و شرط دیگر این که طالبان باید قانون اساسی افغانستان را بپذیرند. طالبان این شرط ها را قبول نکردند و آن را به نحوی جواب رد عربستان به درخواست خود دانستند.

پس از آن که طالبان روابط خود را با قطر و ایران گسترش دادند، بیش از پیش بر روابط طالبان و عربستان سعودی، تاثیر منفی گذاشت. به همین دلیل است که عربستان اکنون با دفتر طالبان در قطر مخالفت می‌کند و طالبان را به عنوان یک گروه تروریستی می‌شناسد.     

افغانستان و بحران دیپلماسی خلیج
بحران دیپلماسی در خاورمیانه پس از آن به وجود آمد که عربستان، بحرین، مصر و امارات یکی پس از دیگری در ماه جون سال جاری، روابط دیپلماتیک با قطر را قطع کردند. علاوه بر این آنان تلاش کردند که قطر را از نگاه اقتصادی و جغرافیایی نیز منزوی کنند. همزمان با این، برخی از کشورهای خلیج، قطر را به حمایت از تروریسم نیز متهم کردند.

دو هفته پیش سرپرست سفارت عربستان در کابل، طالبان را یک گروه تروریستی عنوان کرد و گفت که رابطه طالبان با قطر برای ریاض قابل نگرانی است. اظهارات این مقام سعودی در حالی صورت گرفت که چند هفته قبل از آن، صفر بن مبارک المنصوری سفیر غیر مقیم قطر به کابل سفر و با سرپرست وزارت خارجه افغانستان دیدار کرد. با وجود آن که در بیانیه وزارت خارجه افغانستان جزئیات این دیدار گفته نشده اما یک منبع بیان داشت که هدف از سفر این مقام قطری به کابل، حمایت افغانستان از قطر بوده است.

به گفته منبع، افغانستان در قبال این درخواست قطر، خواستار تعطیلی دفتر طالبان در دوحه، قطع منابع مالی طالبان و جلوگیری از فعالیت‌های نهاد پگواش شده است.

در همین راستا، در یک و نیم ماه گذشته، سرپرست سفارت عربستان در کابل و سفیر مصر در افغانستان با حامد کرزی برای جلب حمایت او از عربستان و مصر علیه قطر دیدار کرده‌اند. با توجه به همین موضوع، اکنون ریشه بحران دیپلماسی خاورمیانه تا افغانستان امتداد یافته است.

دولت افغانستان نیز در دو راهی واقع شده است؛ از یک طرف می‌خواهد که دفتر طالبان در قطر بسته شود و از طرف دیگر تمایل ندارد به بحران خاورمیانه ورود پیدا کند، اما با این وجود سیاست خارجی دولت افغانستان به نحوی از اوضاع به وجود آمده در خاورمیانه، متاثر خواهد شد.

نقش عربستان در پروسه صلح افغانستان
دولت افغانستان از چند دهه بدین سو، توجه خود را برای حل قضیه این کشور به پاکستان و عربستان سعودی معطوف کرده است. همین امر باعث شد که حامد کرزی و سپس اشرف غنی از عربستان برای پایان جنگ در افغانستان، کمک بخواهند.

از طرف دیگر، هنوز عربستان سعودی بر طالبان افغانستان نفوذ دارد. به همین دلیل طالبان در واکنش به تروریستی خواندن خود توسط سفیر عربستان، فقط بر شفافیت فعالیت‌های دفتر این گروه در قطر تاکید کرده و از عربستان خواسته است که برای حل بحران افغانستان، نقش مثبت داشته باشد.

اکنون فرصت مناسبی است که عربستان سعودی بجای موضع گرفتن، بین طالبان و دولت افغانستان میانجیگری کند زیرا هر دو طرف، به ریاض اعتماد دارند. میانجیگری عربستان برای حل قضیه افغانستان، روی قدرت نرم عربستان نیز تاثیر مثبت خواهد گذاشت. علاوه بر این، در حال حاضر روابط اداره ترامپ با ریاض نسبت به دوره اوباما حسنه است که این امر نیز می تواند بر موفقیت پروسه صلح افغانستان تاثیر مثبت بگذارد.
انتهای مطلب/.