ایران شرقی/
در مسیر تحقق دو پروژه انرژی منطقه‌ای بزرگ در آسیای مرکزی - ساخت "پل انرژی" CASA-1000 و خط لوله گاز تاپی - بی ثباتی سیاسی روز افزون در افغانستان وجود دارد.

مذاکرات دوشنبه
در نیمه اول ماه ژوئیه در شهر دوشنبه، سران کشورهای عضو پروژه CASA-1000 (آسیای مرکزی - آسیای جنوبی) – امامعلی رحمان و اشرف غنی، رؤسای جمهور تاجیکستان و افغانستان، نواز شریف و سارانبای ژنبیک‌اف، نخست وزیران پاکستان و قرقیزستان - با یکدیگر دیدار کردند. هدف این دیدار - بحث و بررسی مسائل امنیت منطقه‌ای به ویژه با توجه به وخامت اخیر اوضاع در افغانستان و همچنین چشم اندازهای پروژه CASA-1000 بود.

موضوع اصلی مذاکرات سرنوشت CASA-1000 (این پروژه به انتقال برق از تاجیکستان و قرقیزستان به افغانستان و پاکستان اختصاص دارد) بود که البته بیشتر از همه، تاجیکستان نگران آینده این پروژه است زیرا امیدهای زیادی به افزایش صادرات برق و پر کردن بودجه کشورش از این طریق دارد. در حال حاضر جریان تحقق پروژه از برنامه عقب است. بنابراین، نباید اجازه داد که سرعت تحقق آن کاهش یابد و باید تلاش‌های مشترک در زمینه‌های خاص را افزایش داد. رحمان برای سرعت بخشیدن به اجرای پروژه، پیشنهاد انجام تمام اقدامات ضروری در زمان‌های برنامه‌ریزی شده را ارائه کرد (شروع هر چه سریع‌تر ساخت و ساز "کریدور انرژی" در خاک تمام کشورهای عضو و همچنین حمایت از تلاش‌های افغانستان برای ساخت خط جریان متناوب). زیرا به دلیل تاخیر در اجرای پروژه، شرکت کنندگان در آن تا 500 میلیون دلار ضرر می‌کنند. اشرف غنی، رئیس جمهور افغانستان نیز به نوبه خود، با تاکید بر انجام تمام اقدامات لازم برای اجرای CASA-1000،  ترکمنستان و ازبکستان را هم به الحاق به این پروژه فرا خواند.

ترانزیت انرژی بحث‌برانگیز
پروژه CASA-1000 ساخت خطوط ولتاژ بالای انتقال انرژی و ایستگاه‌های فرعی (که باید برق تاجیکستان و قرقیزستان را به افغانستان و پاکستان صادر کنند) را در نظر دارد. میزان تولید برق نیروگاه‌های‌ برق‌آبی کوهستانی تاجیکستان و قرقیزستان بیشتر از میزان صادرات آن است. هزینه کلی پروژه 1.1 میلیارد دلار است (تاجیکستان -  314 میلیون دلار، قرقیزستان - 233 میلیون دلار، افغانستان - 354 میلیون دلار و پاکستان - 209 میلیون دلار). انتظار می‌رود که از آوریل تا اکتبر، CASA امکان صادرات 3 میلیارد کیلووات ساعت برق تاجیکستان و 2 میلیارد کیلووات ساعت برق قرقیزستان را فراهم آورد. اتمام پروژه در سال 2020 برنامه ریزی شده است و اولین تحویل‌ها در سال 2018 شروع خواهد شد.

مراسم رسمی آغاز ساخت و ساز CASA-1000 که امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان و نواز شریف، عبدالله عبدالله و سارانبای ژنبیک‌اف نخست وزیران پاکستان، افغانستان و قرقیزستان در آن حضور داشتند، در 12 می سال 2016 برگزار شد. با این حال، افغانستان در روز 11 می (یک روز قبل از این دیدار)  اظهار داشت که از CASA-1000 برق نخواهد خرید، چرا که قصد دارد یک نیروگاه برق آبی خصوصی ایجاد کرده و نقش یک ترانزیتر را ایفا کند. "علی احمد عثمانی"، وزیر انرژی و آب افغانستان، عدم تمایل به وابستگی به جمهوری‌های آسیای مرکزی در حوزه انرژی و ضرورت نصب تجهیزات گران قیمت برای تبدیل جریان متناوب به متغیر را از جمله دلایل این تصمیم دانسته و خاطرنشان کرد که تنها در صورت وجود یک امکان فنی، اجازه خرید برق تاجیکستان را می‌دهد. پاکستان هم خیلی به پروژه CASA-1000 خوش‌بین نیست. در ماه ژوئن سال گذشته، وزارت برنامه ریزی، اصلاحات و توسعه پاکستان اعلام کرد که در شرایط لغو تحریم‌ها علیه ایران، این پروژه بی فایده است، چرا که هزینه برق دریافتی 2.91 سنت خواهد شد که 3 برابر بیشتر از هزینه آن در اروپا و 10 بار بیشتر از هزینه آن در پاکستان است.

ساخت خط لوله گاز از افغانستان
پروژه خط لوله ترکمنستان-افغانستان-پاکستان-هند (تاپی) به طول 1834 کیلومتر و ظرفیت 33 میلیارد متر مکعب در سال نیز با مشکلاتی مواجه است. این پروژه برای عشق‌آباد تنها شانس افزایش صادرات گاز طبیعی و حل و فصل مشکلات است. تحویل گاز به چین از طریق خط لوله "آسیای مرکزی- چین" درآمد‌های مورد انتظار را در پی نداشته و ساخت خط لوله گاز در عمق دریای خزر به سمت کشورهای اتحادیه اروپا به دلیل موقعیت کشورهای حاشیه دریای خزر عملا غیر ممکن است. در نتیجه، عشق آباد به طور فعال به لابی ساخت و ساز TAPI پرداخته و تامین 85% بودجه این پروژه (10 میلیارد دلار) را در برنامه خود قرار می‌دهد.

اما این خط لوله گاز در زمان تعیین شده ساخته نخواهد شد. در ژانویه امسال اطلاعاتی مبنی بر اینکه راه‌اندازی تاپی به دلیل مشکلات مالی ترکمنستان از سال 2019 به سال 2020 به تعویق افتاده است وجود دارد. عشق‌آباد در ماه فوریه خواستار 700 میلیون دلار از بانک توسعه اسلامی برای خرید لوله های فولادی، مواد مقاوم، تجهیزات کمکی و ساخت ایستگاه‌های کمپرسور گاز شد. با این وجود، حتی در صورت تامین بودجه تاپی هم بی‌ثباتی در افغانستان وجود دارد. تعداد مناطق تحت کنترل طالبان در حال رشد بوده و توانایی دولت برای تامین امنیت هر دو پروژه سوال برانگیز است. در واقع، CASA-1000 و TAPI بخشی از پروژه "آسیای مرکزی بزرگ» آمریکا با هدف تغییر جهت‌گیری  تجاری-اقتصادی و انرژی آسیای مرکزی به سمت آسیای جنوبی و جدایی آن از روسیه هستند.

لازم به ذکر است که سازمان‌هایی مانند بانک جهانی، بانک توسعه اسلامی، آژانس توسعه بین‌المللی ایالات متحده، وزارت همکاری بین‌المللی بریتانیا و آژانس توسعه بین‌المللی استرالیا هم حامی پروژه       CASA-1000  هستند. از آنجا که روسیه علاقه خاصی به تحقق این پروژه‌ها ندارد، کشورهای آسیای مرکزی مجبورند تنها روی کمک غرب و موسسات مالی اسلامی حساب کنند.
انتهای مطلب/.