ایران شرقی/
در ماه می 2017، چین میزبان اجلاس بین‌المللی در پکن بود که 28 نفر از سران دولت‌های چهار قاره و نمایندگان سازمان‌های مختلف بین‌المللی گردهم آمده بودند. این نشست به پروژه «یک کمربند، یک جاده» اختصاص داشته و به مسیرهای زمینی و دریایی در سرتاسر سرزمین بزرگ اوراسیا اشاره داشت. یکی از مهمترین رویدادهای اجلاس سران، جلسه رهبران چین و پاکستان و امضای قرارداد جدید (MoU) بود که به تعهد قبلی چین در مورد پرداخت 46 میلیارد دلار برای «کریدور اقتصادی چین-پاکستان» (CPEC) (شبکه‌ای از زیرساخت‌های راه آهن، جاده و انرژی) اضافه شد. در طی این مراسم، نواز شریف، نخست وزیر پاکستان با رهبران قزاقستان، ازبکستان و قرقیزستان دیدار کرد و خواستار سرمایه گذاری آنها در «کریدور اقتصادی چین-پاکستان» شد.

پیشینه:
«کریدور اقتصادی چین-پاکستان» یکی از مهمترین پروژه‌های طرح «کمربند و جاده» چین بوده و از زمانی که به طور رسمی در آوریل 2015 معرفی شد، به عنوان «تغییر دهنده بازی» در گفتمان ژئوپلیتیک منطقه‌ای در نظر گرفته شده است. این پروژه، مهمترین طرح دوجانبه بین چین و پاکستان بوده و دارای بودجه‌ای بالغ بر 46 میلیون دلار آمریکا می‌باشد. به عنوان بخشی از این طرح، مراسم افتتاحیه که در ماه می 2016 در شهر «شوکور» در استان «سند» پاکستان برگزار شد، حاکی از آغاز ساخت و ساز بزرگراه بین «شوکور» و شهر «مولتان» که بخشی از یک شبکه بزرگراه هایی است که شهرهای پیشاور و کراچی را متصل می کنند، بود.

اکثر سیاست گذاران پاکستان، «کریدور اقتصادی چین-پاکستان» را یک کمک چشمگیر به اقتصاد پاکستان می‌دانند. برای چین، این پروژه مشکل اتصال متقابل خود با منطقه خلیج فارس، آفریقا، اروپا و آسیای مرکزی را کاهش خواهد داد. کشورهای منطقه آسیای مرکزی به عنوان بخشی از یک منطقه محصور در خشکی اما دارای منابع غنی، خواستار دسترسی بهتر به بازارهای منطقه ای از جمله پاکستان، چین، هند و کشورهای غرب آسیا هستند. در این راستا، «کریدور اقتصادی چین-پاکستان» یک فرصت استراتژیک برای ترکمنستان، ازبکستان، قرقیزستان و تاجیکستان برای حمل کالاهای خود و بازاریابی آنها در بازار منطقه‌ای و جهانی فراهم می‌کند در حالی که اتصال اقتصادی و تجاری منطقه ای را تقویت می‌نمایند. پاکستان خواستار دسترسی به آسیای مرکزی از طریق افغانستان برای تامین نیازهای انرژی و حمل کالا به منطقه است. علاوه بر این، «کریدور اقتصادی چین-پاکستان» به عنوان فرصتی برای شکل گیری نظم اقتصادی و سیاسی در آسیای مرکزی با ارتقاء شبکه‌های مسیرهای تجاری، همکاری های سیاسی و تبادل فرهنگی ، ترسیم شده است.

مفاهیم:
از اواخر دهه 1990 چین سرمایه‌گذاری‌های سنگینی در زیرساخت انرژی و حمل و نقل پنج کشور آسیای مرکزی انجام داده است. بنابراین، شرکت ملی نفت و گاز چین (CNPC)، یک خط لوله گاز آسیای مرکزی- چین را راه اندازی نموده که گاز طبیعی را از طریق مسیر ترکمنستان-ازبکستان-قزاقستان-چین حمل می‌نماید. علاوه بر خط لوله موجود، با عرضه 55 میلیارد متر مکعب در سال، راه اندازی یک خط لوله جدید، حجم گاز را از آسیای مرکزی به چین، 30 میلیارد متر مکعب تا سال 2020 افزایش خواهد داد. چین مدتهاست که یکی از محرک‌های اصلی سرمایه گذاری و ساخت زیرساخت های آسیای مرکزی به شمار می‌رود. شرکت‌های دولتی چینی، بزرگراه ها، راه آهن ها، پل ها و سیستم های مخابراتی را احداث نموده‌اند از جمله دو اتصال مهم جاده‌ای آسیای مرکزی، «اوش-ساریتاش-ایرکشتام» و «بیشکک-نرین تورجارت» در قرقیزستان، بزرگراه «دوشنبه-چاناک» در تاجیکستان و الکتریکی کردن راه آهن «انگرن-پاپ»، متصل کردن دره فرغانه با ازبکستان.

علاوه بر درآمدهای تجارت و دسترسی به منابع، استراتژی اقتصادی چین در آسیای جنوبی و آسیای مرکزی بر این فرض استوار است که ایجاد رونق اقتصادی در آسیای جنوبی به کاهش تهدیدات گروه های اسلام گرای رادیکال در آسیای مرکزی کمک می کند. این گروه ها تأثیر رو به رشد چینی ها را در منطقه به عنوان یک تهدید واقعی در نظر می گیرند و به منظور کنار گذاشتن آنها، چینی ها نیاز به تامین منافع اقتصادی جمعیت‌های آسیای مرکزی دارند. چین با متصل کردن کشورهای آسیای  مرکزی به «کریدور اقتصادی چین-پاکستان»، قصد دارد بازارهای جدیدی را در منطقه ایجاد کند که دارای پتانسیل قابل توجهی برای رشد و تقویت حسن نیت خود با کشورهای همسایه است.

در این زمینه، چندین کشور آسیای مرکزی از اجرای «کریدور اقتصادی چین-پاکستان» استقبال کردند. «قربانقلی بردی محمدوف» رئیس جمهور ترکمنستان در ماه مارس سال 2016 در دیدار با «نواز شریف» گفت: پروژه «کریدور اقتصادی چین-پاکستان»، پیشرفت و رونق را در منطقه تضمین می‌کند. این صحبت‌ها جای تعجب ندارد، زیرا ترکمنستان در ابتدای سال 2016 مجاز به استفاده از بندر مدرن «گوادر» در پاکستان شد و دسترسی این کشور به اقیانوس هند محقق گردید. علاوه بر این، ترکمنستان نقش مهمی در اجرای خط لوله TAPI (ترکمنستان-افغانستان، پاکستان-هند) دارد که همچنین بخش مهمی از پروژه «کریدور اقتصادی چین-پاکستان» است.

تاجیکستان نیز چشم به دسترسی به «گوادر» دارد که در واقع می تواند اتصال آسیای مرکزی با سایر نقاط جهان باشد. «امامعلی رحمان»، رئیس جمهور تاجیکستان، در دیدار از اسلام آباد، از پروژه های زیربنایی تحت پروژه «کریدور اقتصادی چین-پاکستان»، که ارتباط بیشتر بین پاکستان و تاجیکستان را بوجود می‌آورد حمایت کرد. در حال حاضر کمبود جاده ها و ارتباطات راه آهن بین دوشنبه و اسلام آباد وجود دارد، اما تاجیکستان می تواند از طريق استان خودمختار «گورنو- بدخشان»، راه را برای پاکستان با سایر کشورهای آسیای مرکزی فراهم کند. با این وجود، به دلیل زمین های کوهستانی تاجیکستان، ساخت یک بزرگراه جدید لازم است.

در همین راستا، «اولوغ بیگ روزی قل‌اف» معاون نخست وزیر ازبکستان در سفر خود به اسلام آباد در دسامبر 2016، سخنان مشابهی را مطرح کرد. مشارکت ازبکستان غنی از انرژی در پروژه «کریدور اقتصادی چین-پاکستان» می‌تواند ظرفیت تامین انرژی پاکستان را برای شش سال آینده دو برابر کند و به این ترتیب انرژی دائمی را برای استانهای کوچک آن فراهم نماید. ازبکستان ذخایر گاز طبیعی 66.2 تریلیون فوت مکعب دارد، با این حال، زیرساخت های نامناسب انرژی آن، قادر به انتقال گاز طبیعی به پاکستان نیست. بنابراین، در چارچوب «کریدور اقتصادی چین-پاکستان»، CNPC در تابستان سال 2017 مسئولیت توسعه میدان های جدید گاز، تدارکات و تأسیسات زیرساختی را در کشور خواهد داشت.

قزاقستان، یکی دیگر از بازیگران مهم آسیای مرکزی، نیز ظاهرا مشتاق اجرای پروژه های مشترک تحت چارچوب «کریدور اقتصادی چین-پاکستان» است. «کریم ماسیموف» نخست وزیر سابق در سال 2015 اهمیت پروژه «کریدور اقتصادی چین-پاکستان» را برای قزاقستان و منطقه آسیای مرکزی برجسته نمود. با وجود این که «کریدور اقتصادی چین-پاکستان» در مورد رشد اقتصادی آتی کشورهای درگیر در این پروژه امیدوار کننده است، مسئله امنیت منطقه همچنان یک نگرانی عمده برای چین و کشورهای آسیای مرکزی است. اصلی ترین مانع در روابط چند جانبه بین آسیای مرکزی، چین و پاکستان بدتر شدن وضعیت در افغانستان است. مبادله کالاها و تحویل هیدروکربن ها به پاکستان بستگی به روند عادی‌سازی در افغانستان دارد، زیرا این کشور کوتاهترین مسیر حمل و نقل برای کشورهای آسیای مرکزی جهت برقراری ارتباط با «گوادر» در پاکستان است. علیرغم تمام تلاش های پاکستان در سال های اخیر برای مقابله با گروه های تروریستی محلی در مرز افغانستان-پاکستان، هیچ نتیجه قابل توجهی به دست نیامده است. بدین ترتیب، افراطگرایی اسلامی رو به رشد در منطقه به طور چشمگیری چشم‌انداز شرکای آسیای مرکزی را پیچیده می کند.

نتایج:
پروژه «کریدور اقتصادی چین-پاکستان» تحت رهبری چین به منظور تقویت نه تنها ساختار اقتصادی پاکستان بلکه اقتصاد کشورهای آسیای مرکزی نیز تنظیم شده است. اجرای این پروژه به کشورهای منطقه اجازه خواهد داد تا بخش ها و زیرساخت های قدیمی و نادیده گرفته شده انرژی خود را توسعه دهند. تا حد زیادی، موفقیت «کریدور اقتصادی چین-پاکستان» وابسته به توانایی پاکستان برای تامین امنیت و ثبات در طول مسیر برنامه ریزی شده است. «کریدور اقتصادی چین-پاکستان»  می‌تواند انگیزه بیشتری در کشورهای پاکستان و آسیای مرکزی ایجاد نماید تا تلاش‌های خود را برای حل بحران در افغانستان افزایش دهند که در حال حاضر مانع از ایجاد مسیرهای ترانزیت در سراسر منطقه می شود. علاوه بر این، واقعیت این است که سرمایه گذاری زیربنایی در «کریدور اقتصادی چین-پاکستان» به واسطه ولایات ناامن پاکستان - خیبر پختونخوا و بلوچستان، جایی که «گوادر» واقع شده است، چالش دیگری برای مشارکت کشورهای آسیای مرکزی در این پروژه است.
انتهای مطلب/.