کد QR مطلبدریافت صفحه با کد QR

حماس و طالبان

نگاهی به رابطۀ امارت اسلامی طالبان و حماس

Afghanistan Analysts Network , 15 بهمن 1403 ساعت 13:45

مترجم : موسسه مطالعات راهبردی شرق، زهرا خادمی راد

پس از ترور اسماعیل هنیه رهبر حماس، رسانه‌های مختلف افغانستانی و بین‌المللی شروع به صحبت دربارۀ رابطۀ بین حکومت طالبان و حماس کردند. برخی از این تحلیل‌ها تا حدودی سطحی بودند ولی دیگر مغرضانه به‌نظر می‌رسیدند و سعی داشتند یک رابطۀ بسیار نزدیک‌ و خطرناک‌ را به نمایش بگذارند.
اما می‌توان گفت که رابطۀ بین حماس و امارت اسلامی برگرفته از «رویکرد مشترک آنها در جهادگرایی» و همچنین تجربۀ آنها از «اشغال» است. حماس هرگز در افغانستان فعال نبوده و طالبان هم تمایل چندانی برای درگیری مستقیم در جنگ غزه یا درگیری‌های وسیع‌تر در خاورمیانه (یا در واقع در هیچ کشوری خارج از افغانستان) از خود نشان نداده است. هر دو گروه صرفاً روی کشور خود تمرکز دارند.


 🖊️ ترجمه زهرا خادمی راد | مطالعات شرق
 ⏱️ زمان مورد نیاز برای مطالعه: 18 دقیقه

 

نگاهی به رابطۀ امارت اسلامی طالبان و حماس

 

 

مواضع امارت در قبال حماس/ فلسطین/ اسرائیل قبل از جنگ غزه

 

تا اکتبر 2023، اطلاعات کمی (حتی در رسانه‌های تخصصی) راجع به رابطۀ بین امارت اسلامی و حماس وجود داشت. اما بلافاصله پس از حملۀ حماس به اسرائیل، «صدای آمریکا» در مقاله‌ای، «سکوت آشکار مقام‌های ارشد امارت اسلامی را دربارۀ جنگ اسرائیل ـ حماس در غزه» برجسته کرد. این مقاله تصریح کرده بود که نه «هبت‌ا... آخوندزاده» رهبر ارشد طالبان و نه «ملا محمد حسن» نخست‌وزیر وی و نه سه معاون وی، هیچ‌کدام دربارۀ این رویداد اظهار نظری نکرده‌اند که این در تضاد آشکار با اظهارات تند و تیز و روزانۀ مقام‌های ایرانی است. این مقاله (بدون ذکر نقل قول مستقیم و یا ذکر منبع) به اظهارات «ذبیح‌ا... مجاهد» سخنگوی ارشد طالبان که در 14 اکتبر در صفحۀ ایکس وی منتشر شد اشاره کرد. مجاهد در این بیانیه، محاصرۀ غزه توسط اسرائیل را محکوم کرده و خواهان مقابلۀ جامعۀ جهانی با این بحران شده بود.

طبق این مقاله، این موضع‌گیری امارت اسلامی در قبال مسئلۀ غزه، به‌نوعی توسط «سراج الدین حقانی» وزیر کشور افغانستان نیز تکرار شد: «ما در مسایل داخلی دیگران دخالت نمی‌کنیم اما با مسلمانان ابراز همدردی داریم.» به‌طور خلاصه، پیام‌های رسمی امارت عمدتاً مبتنی بر ابراز همبستگی و حمایت از مردم فلسطین بود؛ نوعی موضع‌گیری که توسط سایر کشورهای مسلمان نیز انجام شده بود.

با این حال، بیانیۀ امارت اسلامی از برخی جهات، تفاوت‌های آشکار و مهمی با موضع‌گیری سایر کشورهای منطقه داشت. در واقع، طالبان حماس را مثل مقام‌های ترکیه یک جنبش آزادی‌بخش نمی‌خواند و مثل ایران، اسرائیل را یک رژیم غاصب و کودک‌کش نمی‌نامد. طالبان همچنین از مواضع عربستان و مصر برای ایجاد دو دولت مجزا، براساس مرزهای قبل از سال 1967، حمایت نمی‌کند.

 

 تماس‌های مقطعی و فقدان روابط رسمی

 

امارت اسلامی روابط دیپلماتیک رسمی با حماس ندارد و تعاملات آنها عمدتاً منحصر به تماس‌های گاه به گاه و تبادل یک سری پیام‌های تبریک و شادباش بوده است.

در آگوست 2021، پس از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان، اسماعیل هنیه در گفت‌وگوی تلفنی با «ملا عبدالغنی برادر» معاون آخوندزاده، «پایان اشغالگری آمریکا» را به وی تبریک گفت و این پیروزی را مقدمه‌ای برای پایان دادن به همۀ اشغالگری‌ها، به‌خصوص اشغال فلسطین توسط اسرائیل، دانست. ملا برادر هم ضمن تشکر از تماس هنیه، ابراز امیدواری کرد که مردم «مظلوم» فلسطین در نتیجۀ مقاومت خود و به یاری خدا به پیروزی برسند. امیرخان متقی وزیر خارجۀ طالبان هم از همۀ کشورها خواست تا از آرمان فلسطین حمایت کنند.

چند هفتۀ بعد و در اوایل اکتبر 2021، هنیه بار دیگر با امارت اسلامی تماس تلفنی برقرار کرد و این بار با امیرخان متقی گفت‌وگو کرد. او بار دیگر، ضمن ستایش از پیروزی طالبان در برابر آمریکا، از متقی خواست تا در سخنرانی‌های خود به موضوع فلسطین اشاره کند، به‌خصوص مسئلۀ اورشلیم و تجاوزکاری‌های اسرائیل در آنجا. هنیه همچنین ابراز امیدواری کرد که امارت بتواند از برادران فلسطینی خود برای آزادسازی اورشلیم حمایت کند. طبق گزارش «خبرگزاری آناتولیِ» ترکیه، متقی هم اعلام کرد که به مقاومت و ایستادگی مردم فلسطین در اورشلیم افتخار می‌کند اما هیچ وعده‌ای راجع به حمایت عینی امارت از این مسئله نداد. این نشان‌دهندۀ رویکرد محتاطانۀ امارت اسلامی در قبال مسئلۀ فلسطین بود و نشان می‌داد که امارت اسلامی تلاش دارد تا بلافاصله پس از پیروزی خود در افغانستان، طالبان را از جنگی که کیلومترها دورتر از خاک کشورش قرار دارد دور نگه دارد.
 

علاوه بر این، چند دیدار هم بین مقام‌های امارت و حماس انجام شد. البته شاید اینها اولین دیدارهای بین طالبان و حماس نبودند و گفت‌وگوهای دوجانبۀ خاصی در جریان آنها انجام نشد و باید گفت که این دیدارها عمدتاً در حاشیۀ رویدادهای دیپلماتیک یا دینی دیگر انجام شدند. برای مثال، در اوایل اکتبر 2022، مجاهد سخنگوی طالبان در جریان نشست علمای اسلامی در استانبول، با نمایندگان حماس، از جمله هنیه، دیدار کرد و دربارۀ مسایل منطقه‌ای و تحولات اورشلیم و کرانۀ باختری با وی به گفت‌وگو پرداخت. در آوریل 2023 هم نمایندۀ امارت اسلامی در قطر، در جریان یک مراسم افطار در دوحه، با هنیه دیدار کرد.

 

هرچند مجلۀ The Long War Journal، اینگونه دیدارها را تلاشی از جانب طالبان برای گسترش روابط با حماس تعبیر کرده بود اما به‌نظر می‌رسد که این طرح‌ها بیشتر از جانب حماس بوده است تا شاید بتواند حمایت (دست‌کم لفظی) طالبان را به‌دست آورد. اما مجاهد در جریان دیدار خود با هنیه، هیچ تعهدی به این گروه نداد و صرفاً فلسطین را «مسلۀ کل امت اسلامی» دانست. پس از دیدار یا دیدارهای مشابه هم هیچ توافق عینی یا حتی قول و قراری گزارش نشده است. «بنیاد تحقیقاتی آبزرور» در گزارش خود در می 2024 نوشت:

طالبان تاکنون هیچ حمایت فعالی از حماس نداشته و تقریباً هیچگاه به نام آن اشاره نداشته است... طالبان دربارۀ جنگ غزه، هیاهوی زیادی نداشته است. هرچند طالبان به بیان دیدگاهها و مواضع خود پرداخته اما تلاش کرده است تا آشکارا در جبهۀ ایران یا کشورهای عربی قرار نگیرد.

گرچه همۀ دیدارهای بین امارت اسلامی و حماس علنی نبوده یا دربارۀ آن چیزی نوشته نشده است، اما آنچه مسلم است این است که نوعی تمایل برای این دیدارهای گاه‌به‌گاه وجود دارد. به گزارش MEMRI، «مصطفی یوسف الداوی» نمایندۀ سابق حماس در سوریه، لبنان و ایران در این باره گفته است:

 

این غیرمنطقی نیست که تصور کنیم افغانستان تبدیل به یک پایگاه عملیاتی جدید برای حماس خواهد شد... حاکمیت طالبان در این کشور میتواند دستاوردهای آنها را چند برابر کند. رهبران حماس به واسطۀ اقامت در قطر، سالها با رهبران طالبان دیدار داشته و روابط نزدیکی با آنها برقرار کردهاند که این یک امر طبیعی و قابل انتظار بوده است. حماس میتواند از طریق متحدان و نیروهای وابسته به خود و همچنین کسانی که از روابط آن با دیگر عناصر سود میبرند و یا کسانی که بهدنبال گسترش محور مقاومت هستند، برای خود کسب اعتبار کند. برای مثال، ایران تمایل دارد تا وضعیت امنیتی خود و همچنین امنیت مرز خود با افغانستان را بهبود بخشد. در این بین، حماس میتواند نقش مهمی ایفا کرده و دستاوردهای قابل توجهی بهدست آورد.

 

البته هیچ گونه شواهدی از منابع دیگر وجود ندارد که تأیید کنندۀ صحت این اظهارات باشد و طبق اطلاعات ما، این دیدارها به هیچ وجه، رسمی و جدی نبوده‌اند.

 

مطالب پیشنهادی:

رفتارشناسی حکومت طالبان در قبال جنگ غزه
بازتاب تحولات فلسطین در افغانستان

 

واکنش‌های امارت اسلامی بعد از 7 اکتبر 2023

 

پس از حملۀ 7 اکتبر حماس به اسرائیل، افغانستان هم مثل سایر نقاط دنیا، توجه بیشتری به درگیری فلسطین ـ اسرائیل پیدا کرد. پس از حملۀ 7 اکتبر، امارت اسلامی به‌واسطۀ رویکرد محتاطانۀ خود، هیچ بیانیۀ رسمی دربارۀ حملۀ حماس به اسرائیل صادر نکرد ـ و این مسئله را نه تأیید و نه محکوم کرد. با این حال، با توجه به تلفات وارد شده به فلسطینی‌ها در این جنگ، مقام‌های امارت اسلامی در اظهارنظرهای رسمی خود، لحن شدیدتری گرفتند و البته سعی کردند از هرگونه تهدید کردن یا ورود به این جنگ اجتناب کنند.

مقام‌های امارت اسلامی، در اظهارنظرهای مختلف خود، حمله‌های اسرائیل را «جنایتکارانه» دانسته و آن را محکوم کردند. برای مثال، اکتبر 2023، وزیر خارجۀ طالبان حمله به یک بیمارستان در غزه را توسط «نیروهای صهیونیستی» به‌شدت محکوم کرد و شاید برای اولین بار از عبارت «نسل‌کشی» در پیام خود استفاده کرد. دو ماه بعد، یعنی در دسامبر 2023، وزیر خارجه حمله دوباره به همان بیمارستان را تقریباً با همان عبارات قبلی محکوم کرد و ضمن ابراز نگرانی دربارۀ «از کنترل خارج شدن» این درگیری منطقه‌ای، همبستگی خود را با ملت فلسطین اعلام کرد. سخنگوی وزارت خارجه هم وتوی قطعنامۀ آتش‌بس غزه توسط آمریکا را محکوم کرد و ایالات متحده را همدست جنایت‌های غزه دانست.

 

اما 23 دسامبر 2023، امیر خان متقی در سخنرانی خود در همایش فلسطین در تهران، مولفۀ دیگری را نیز به موضع‌گیری امارت اسلامی در قبال مسئلۀ فلسطین اضافه کرد و آن «استانداردهای دوگانۀ غربی‌ها» بود. وی همچنین این رفتار دوگانۀ غرب در غزه را مشابه با رفتار آنها در قبال افغانستان، پس از سال 2021 دانست و تصریح کرد که غربی‌ها با استفادۀ ابزاری از مسئلۀ حقوق بشر در افغانستان، این کشور را تحریم کرده‌اند و این در حالی است امارت اسلامی در حال حرکت به‌سمت امنیت و ثبات در کشور، بعد از چهار دهه مداخلۀ خارجی، است.

 

متقی همچنین این سئوال را مطرح کرد که آیا نظام جهانی فعلی که پس از جنگ جهانی دوم ایجاد شده است، هنوز می‌تواند با وجود همۀ این تناقض‌ها، به نیازهای مردم در قرن 21 پاسخ دهد یا خیر.

با این حال، وی همچنان از بحث محکوم کردن «جنایت‌های مستمر رژیم صهیونیستی در نوار غزه و فلسطین اشغالی» فراتر نرفت و «مبارزۀ ملت فلسطین را مشروع و قانونی و براساس متون شریعت و حقوق بین‌الملل» دانست. وزیر خارجۀ طالبان بار دیگر از «کشورهای تاثیرگذار اسلامی» خواست تا «نقش موثرتری برای پایان دادن به کشتار فلسطینیان بی‌گناه توسط صهیونیست‌ها و پاسخگو نگه داشتن رژیم صهیونیستی» ایفا کنند. او همچنین خواستار راه‌حلی دائمی و عادلانه برای مسئله فلسطین شد که تضمین کند ملت فلسطین از یک دولت تثبیت شده در سرزمین تاریخی فلسطین برخوردار باشند. این اظهارات، بار دیگر، نه درخواستی برای اجرای ایدۀ «دو دولتی» بود و نه به این معنا بود که کل این سرزمین باید متعلق به فلسطینی‌ها باشد و یا اینکه اسرائیل باید از صفحۀ روزگار محو شود.

متقی در ادامه تصریح کرد که امارت اسلامی آماده است تا در چارچوب ظرفیت‌های خود، برای حل این مسئلۀ انسانی و اسلامی، با جهان اسلام همکاری کند. این بار نیز می‌بینیم که وی هیچ پیشنهادی برای انجام اقدام عملی در این باره ارائه نمی‌کند، مثل اینکه از تمایل امارت برای درگیری مستقیم در این نبرد خبر داده باشد و یا حتی اسرائیلی‌ها را تهدید کند.

 

 حملۀ 7 اکتبر حماس به اسرائیل

 

سال بعد، وزارت خارجۀ امارت اسلامی در تاریخ 2 آوریل 2024، حملۀ اسرائیل به سفارت ایران در دمشق را «به شدیدترین شکل ممکن» محکوم کرد. پس از حملۀ انتقام‌جویانۀ ایران به اسرائیل در 12 آوریل هم سخنگوی وزارت خارجۀ طالبان، این اقدام ایران را «حق مشروع این کشور برای دفاع از خود» دانست و  تصریح کرد که اسرائیلی‌ها قصد دارند تا با نقض حریم هوایی سایر کشورها، توجه افکار عمومی را از «نسل‌کشی» خود در غزه منحرف کنند. وی همچنین از همۀ کشورهای اثرگذار منطقه و جهان خواست تا تمام تلاش خود را برای متوقف کردن جنایت صهیونیست‌ها و تشدید بیشتر این بحران به کار گیرند.

«آخوندزاده» رهبر طالبان نیز در پیام خود به مناسبت عید فطر که در 6 آوریل منتشر شد، از ادبیاتی یکسان و البته با عباراتی کلی‌تر استفاده کرد. وی در این پیام، قضیۀ فلسطین را مسئلۀ کل اسلام و مسلمین دانست، تجاوز و اشغالگری اسرائیل غاصب در غزه را محکوم کرد و از مسلمانان و کشورهای اسلامی خواست تا در حد توان خود از مردم مسلمان فلسطین حمایت کنند. آخوندزده همچنین با ابراز تأسف از ناتوانی جامعۀ بین‌المللی برای مقابله با بی‌عدالتی‌های انجام شده در حق ملت فلسطین، خواهان اقدام فوری همۀ طرف‌های مسئول در این زمینه شد.

سایر مقام‌های امارت اسلامی نیز در صفحه‌های شخصی خود در شبکه‌های اجتماعی، حمایت خود را از حماس اعلام کرده‌اند. از جملۀ این افراد می‌توان به «مولوی صبغت‌ا... واصل» معاون وزیر آموزش و «شیر محمد عباس استانکزی» معاون وزیر خارجه و مذاکره‌کنندۀ ارشد سابق طالبان در دوحه اشاره کرد. در این بین، «محمد عبدالکبیر» معاون نخست‌وزیر امارت اسلامی که تاکنون چندین دیدار با مقام‌های ایرانی داشته است، طبق گزارش رسانۀ ایرانی «خبر آنلاین»، در دیدار با «احمد وحیدی» وزیر کشور (وقت) ایران، چنین گفته بود:

افغانستان در کنار ایران، از ملت مظلوم غزه حمایت میکند و شاید اگر ما با این رژیم اشغالگر مرز مشترک داشتیم، برای دفاع از مردم مظلوم غزه، به جنگ با صهیونیستها میرفتیم.

به‌رغم اینکه شماری از رسانه‌های ایرانی، این نقل قول را از عبدالکبیر منتشر کردند اما این جمله به‌طور گسترده در سایر رسانه‌ها، از جمله رسانه‌های افغانستانی، گزارش نشده است. رسانه‌ها در پوشش خبر دیدار عبدالکبیر با وحیدی، عمدتاً روی بحث تقویت مناسبات تهران ـ کابل، وضعیت پناهجویان افغانستانی در ایران و مبارزه با مواد مخدر تمرکز کردند (از جمله «رادیو امید»، «طلوع نیوز» و خبرگزاری «ایسنا» ایران). بر همین اساس، «شبکۀ تحلیلگران افغانستان» هم نتوانست نقل قولی از هیچ‌یک از مقام‌های امارت اسلامی یا سایر منابع، در تکذیب یا تأیید این اظهارات عبدالکبیر پیدا کند.

هرچند از 7 اکتبر 2023 به بعد، تماس‌ها بین مقام‌های امارت اسلامی و حماس همچنان ادامه داشته است اما هیچ‌گونه شواهدی وجود ندارد که نشان دهد این تماس‌ها رو به تقویت بوده است. در جریان مراسم تشییع «ابراهیم رئیسی» رئیس‌جمهور فقید ایران در می 2024، نمایندگان طالبان و حماس بار دیگر با یکدیگر دیدار کردند. در این دیدار، «ملا برادر» معاون امور اقتصادی نخست وزیر و از افراد نزدیک و معتمد ملا عمر، به نمایندگی از امارت اسلامی حضور داشت. تصاویر این رویداد نیز توسط «حافظ ضیاء احمد» معاون سخنگوی وزارت خارجۀ امارت اسلامی منتشر شد. البته نکتۀ مهم‌تر این است که برخلاف گزارش ارائه شده توسط اندیشکدۀ آمریکایی «جیمز تون»، به‌نظر نمی‌رسد که این سفر هیئت طالبان به تهران، به‌طور خاص با هدف دیدار با امیر قطر و رئیس دفتر سیاسی حماس صورت گرفته باشد.

آخرین دیدار مقام‌های امارت اسلامی با هنیه هم در جریان مراسم تحلیف رئیس‌جمهور جدید ایران در 30 جولای و سفر مولوی عبدالکبیر به تهران انجام شد. از آنجا هم عبدالکبیر، به همراه «محمد نعیم وردک» کاردار سفارت امارت اسلامی در قطر، برای شرکت در مراسم تشییع هنیه در تاریخ 4 آگوست، عازم دوحه شد. وی در دوحه با «خالد مشعل» رهبر سابق حماس، «موسی ابومرزوق» معاون حماس و «عبدالسلام اسماعیل هنیه» پسر اسماعیل هنیه دیدار کرد و مراتب همدردی و تسلیت خود را ابراز کرد.

 

گزارش‌های جعلی دربارۀ حضور جنگجویان طالبان در فلسطین

 

تا کنون گزارش‌هایی مبنی بر حضور فعال‌تر امارت اسلامی در حمایت از حماس و ملت فلسطین منتشر شده که این مسئله، سر و صداها و تردیدهایی را به‌وجود آورده است. در همان روز حملۀ حماس به اسرائیل در 7 اکتبر 2023، انتشار پستی در شبکۀ ایکس، سر و صدای زیادی به‌پا کرد. در این پست، یک حساب کاربری با عنوان «ادارۀ روابط عمومی طالبان» (که البته بعد از این ماجرا به حال تعلیق درآمد)، مدعی شد که وزارت خارجۀ امارت اسلامی با مقام‌های ایران، قطر و اردن تماس گرفته و از آنها خواسته است تا راهی را برای انتقال جنگجویان طالبان به فلسطین، به منظور حمایت از حماس، باز کنند. «صدای آمریکا» این توییت را در 9 اکتبر 2023 گزارش کرد.

البته نگارنده نتوانست این توییت را پیدا کند و این حساب کاربری هم از 14 اکتبر 2023 غیرفعال شده است. علاوه بر این، نهادی با چنین نامی در نظام امارت اسلامی وجود ندارد و در واقع، هر وزارتخانه‌ای، بخش روابط عمومی خاص خود را دارد. با این حال، چندین حساب کاربری دیگر با عناوینی تقریباً مشابه در ایکس وجود دارند. برای مثال، یکی از این حساب‌ها با نام کاربری @TalibanPRD1 ، در تاریخ 12 اکتبر 2023 مدعی شد که یک «مجاهد» افغانستانی از ولایت خوست در فلسطین «به شهادت رسیده است».

امارت اسلامی هم به‌سرعت اخبار اعزام جنگجو به فلسطین را رد کرد. «صدای آمریکا» به نقل از «محمد سهیل شاهین» رئیس دفتر سیاسی طالبان در قطر، این اخبار را «نادرست» خواند و «ذبیح‌ا... مجاهد» سخنگوی طالبان هم تصریح کرد که موضع امارت اسلامی در این زمینه تغییری نکرده است.
به‌نظر می‌رسد که اکتبر 2023، امارت اسلامی مانع از سفر اعضای خود به فلسطین شده است. طالبان با صدور فرمانی، از ادارۀ اطلاعات خواست تا مانع از خروج جنگجویان افغانستانی از کشور برای انجام «جهاد» در فلسطین شوند. در این دستور تأکید شده است که «مجاهدین ایدئولوژیک» باید در افغانستان باقی بمانند و کسانی که از این فرمان سرپیچی کنند، مجازات خواهند شد.

در ماه اکتبر هم «سراج الدین حقانی» وزیر داخلۀ افغانستان تصریح کرد که طالبان اجازۀ شرکت در جهاد را در خارج از افغانستان ندارد. وی همچنین تصریح کرد که در گروه‌های واتس آپ داخلی، صحبت‌هایی در جریان بوده است مبنی بر اینکه باید از روند صدور گذرنامه برای افرادی که قصد شرکت در جهاد فلسطین را دارند حمایت شود.

همچنین شماری از حساب‌های کاربری طرفدار طالبان، در مارس 2024 مدعی شدند که فردی به‌نام «یاسر» که با نام «ابویوسف الافغانی» نیز شناخته می‌شود، در 18 مارس در جریان نبرد با نیروهای اسرائیلی در رفح کشته شده است. به گفتۀ این منابع، یاسر در آوریل 2023 از افغانستان عازم سوریه شده و به «هیئت تحریر الشام» پیوسته است. گفته می‌شود که وی ژانویۀ 2024، به‌همراه سایر نیروهای عرب، به فلسطین رفته و در جنگ آنجا شرکت کرده است. با این حال، «شبکۀ تحلیلگران افغانستان» نمی‌تواند صحت این ادعا را اثبات کند.

شاید بتوان گفت که انتشار این‌گونه اخبار، بخشی از جنگ روانی مخالفان امارت اسلامی است. این مخالفان می‌دانند که اینگونه اخبار، به‌سرعت و معمولاً بدون کمترین بررسی، پخش می‌شوند، به‌خصوص توسط کسانی که معتقدند هر کاری از امارت اسلامی برمی‌آید. اظهارات سیاستمداران برجسته‌ای چون «میشل مک کول» رئیس کمیتۀ امور خارجۀ مجلس آمریکا مبنی بر اینکه «شواهد نشان از تمایل طالبان برای آزادسازی اورشلیم دارد»، شاهدی بر این مدعاست.

 

افکار عمومی در افغانستان

 

نمی‌توان به‌راحتی افکار عمومی مردم افغانستان نسبت به فلسطین را از بین گزارش‌های رسانه‌های این کشور استنباط کرد. با این حال، می‌توان گفت که مردم افغانستان نسبت به فلسطینی‌ها حس همدردی دارند، هم از این جهت که مسلمان هستند و هم از این رو که خود آنها هم قربانی سال‌ها جنگ و اشغالگری بوده‌اند. اینکه ادارۀ اطلاعات ظاهراً برنامه‌هایی را برای ممانعت از سفر مردم افغانستان به فلسطین اجرا کرده است، نشان می‌دهد این احساسات به اندازه‌ای قوی هستند که برخی افراد را وادار کند تا دست‌کم به صورت لفظی، دربارۀ سفر به فلسطین و جنگ با اسرائیل صحبت کنند. نسل جوان‌تر (بدون در نظر گرفتن اینکه حامی امارت اسلامی هستند یا خیر) احتمالاً مشابه با مردم پاکستان، همسویی بسیار زیادی با فلسطینی‌ها دارند. «بریجیت لام» رئیس دفتر «بنیاد فردریک نومان آلمان» در پاکستان در این باره به «دویچه وله» گفت: «تقریباً کل جامعۀ پاکستان نسبت به فلسطینی‌های نوار غزه احساس همدردی دارند که البته این مسئله دربارۀ حماس صادق نیست. تعداد بسیار اندکی از مردم این کشور با حماس احساس همبستگی می‌کنند.»

در اوایل آگوست، امارت اسلامی که مراسمی را در یادبود مرگ هنیه در «مسجد عیدگاه» کابل برگزار کرده بود، در محل مراسم پرچم‌های امارت اسلامی و فلسطین را به اهتزاز درآورده بود اما پرچم حماس را به نمایش نگذاشته بود. در این مراسم صدها نفر از شرکت کنندگان، پارچه نوشته‌هایی را در حمایت از مردم مظلوم فلسطین و غزه و محکوم کردم جنایات صهیونیست‌ها در دست داشتند.

علاوه بر اینها، یک سری راهپیمایی‌های خیابانی هم در حمایت از فلسطین برگزار شد؛ مثل راهپیمایی کابل که یک هفته پس از حملۀ 7 اکتبر برگزار شد. البته نمی‌توان به‌راحتی گفت که چه تعداد از این برنامه‌ها توسط دولت و چه تعداد به‌صورت خودجوش توسط مردم افغانستان انجام شده است. قطعاً امارت اسلامی اجازه نمی‌دهد تا دیدگاه‌هایی که مغایر با رویکرد دولت هستند، به‌طور علنی ابراز شوند.

این در حالی است که امارت اسلامی اجازه برگزاری تجمع‌هایی را که در جهت حمایت از گروه طالبان یا مواضع آن هستند، می‌دهد. برای مثال، می‌توان به برگزاری تجمع زنان در حمایت از امارت اسلامی در 11 سپتامبر 2021 در دانشگاه کابل اشاره کرد و یا تظاهرات خیابانی در ولایت «خوست» در اعتراض به حمله‌های مرزی پاکستان که منجر به مرگ چند غیرنظامی افغانستانی در آوریل 2022 شده بود.

برخی مقام‌های امارت اسلامی، در شبکه‌های اجتماعی مواضع جسورانه‌تری می‌گیرند تا در اظهارنظرهای رسمی خود. برای مثال، «حافظ روح‌ا... روحانی» رئیس بخش انتشارات و روابط عمومی وزارت تحصیلات عالیه، در اوایل آگوست، در صفحۀ شخصی ایکس خود نوشت: «ما انشاء‌ا... از سرزمینی که قبرستان امپراطوری‌هاست، به کمک برادران مظلوم فلسطینی خود خواهیم شتافت.»

برخی از تبلیغ کنندگان برجستۀ طالبان (و نه مقام‌ها) نیز در پویشی که در شبکۀ اجتماعی ایکس به راه انداخته‌اند، شروع به تحریم کالاهای اسرائیلی کرده‌اند. البته مشخص نیست که آیا کالاهای اسرائیلی اصلاً در بازار افغانستان وجود دارند یا خیر. همچنین مشخص نیست که آیا این‌گونه اقدام‌ها صرفاً یک نمایش شجاعت در فضای مجازی هستند، یا اینکه می‌توانند منجر به یک اقدام عملی شده و یا حتی نشان از تغییر احتمالی مواضع رسمی و قبلی امارت اسلامی در آینده باشد.


جمع‌بندی

 

پس از ترور اسماعیل هنیه رهبر حماس، رسانه‌های مختلف افغانستانی و بین‌المللی شروع به صحبت دربارۀ رابطۀ بین طالبان/ امارت اسلامی و حماس کردند. برخی از این تحلیل‌ها تا حدودی سطحی بودند ولی برخی دیگر مغرضانه به‌نظر می‌رسیدند و سعی داشتند یک رابطۀ بسیار نزدیک‌تر و خطرناک‌تر از آنچه بود به نمایش بگذارند.

اما می‌توان گفت که رابطۀ بین حماس و امارت اسلامی برگرفته از «رویکرد مشترک آنها در جهادگرایی» و همچنین تجربۀ آنها از «اشغال» است. حماس هرگز در افغانستان فعال نبوده و طالبان هم تمایل چندانی برای درگیری مستقیم در جنگ غزه یا درگیری‌های وسیع‌تر در خاورمیانه (یا در واقع در هیچ کشوری خارج از افغانستان) از خود نشان نداده است. هر دو گروه صرفاً روی کشور خود تمرکز دارند و علاقه‌ای به مسایل طرف مقابل ندارند، مگر اینکه آن موضوع روی آنها نیز اثرگذار باشد. در آگوست 2022، یکی از سخنگوهای امارت اسلامی در مصاحبه با «الجزیره»، حتی اصل برقراری رابطۀ دیپلماتیک با اسرائیل را نفی نکرد چون ظاهراً آنها هیچ مشکل جدی و فوری با اسرائیل نداشتند.

با توجه به فاصلۀ جغرافیایی بین افغانستان و اسرائیل/ فلسطین، بعید است که شاهد برقراری روابط عمیقی بین آنها باشیم. به‌لحاظ تاریخی، تعداد زیادی نیروی داوطلب از کشورهای عربی، از جمله فلسطین، در جهاد ضد شوروی در افغانستان شرکت داشتند که برخی از آنها بعداً تبدیل به نیروهای طالبان شدند. اما این جریان باعث به‌وجود آمدن روابط نزدیک و خاصی بین آنها نشد. به جز چند مورد اظهار نظر در فضای مجازی، هیچ گونه شواهد دیگری وجود ندارد که نشان دهد این وضعیت ممکن است در آینده تغییری پیدا کند.   

 

«این متن در راستای اطلاع رسانی و انعكاس نظرات تحليلگران و منابع مختلف منتشر شده است و انتشار آن الزاما به معنای تأیید تمامی محتوا از سوی "موسسه مطالعات راهبردی شرق" نیست.»


کد مطلب: 3917

آدرس مطلب :
https://www.iess.ir/fa/translate/3917/

موسسه مطالعات راهبردي شرق
  https://www.iess.ir