تحریک طالبان پاکستان و معمای روابط پاکستان و افغانستان

اواخر شب 24 دسامبر 2024، جت‌های پاکستانی، مناطقی را در ولسوالی برمل در استان مرزی پکتیکای افغانستان هدف قرار دادند. مقام‌های پاکستانی معتقداند که این اهداف، مخفیگاهِ تروریست‌های وابسته به تحریک طالبان پاکستان (TTP) بوده است. در حالی که مقام‌های پاکستانی تاکید کردند که این حملات هوایی منجر به کشته شدن 71 تروریست شده است، دولت طالبان افغانستان مدعی شد که 46 نفر غیرنظامی که بیشتر آنها زن و کودک بودند در این حملات کشته شدند. صحت ادعاهای متناقض دو طرف در مورد قربانیان هنوز مشخص نشده است، اما هیئت سازمان ملل متحد در افغانستان (UNAMA) ادعای دولت طالبان را در مورد تلفات غیرنظامیان از جمله زنان و کودکان تایید کرده است.

با این حال، استقبال خیرالله خیرخواه، وزیر اطلاعات طالبان از حمایت دولت طالبان از "مهمانان" تحریک طالبان پاکستان نیز به نوعی اعترافی رسمی به حضور این گروه در خاک افغانستان بود.

این حملات به مذاق دولت طالبان افغانستان خوش نیامد و طالبان اعتراض شدید خود را به دیپلمات‌های پاکستانی ابلاغ کرد. به دنبال آن، درگیری های مرزی بین نیروهای امنیتی پاکستان و افغانستان در 28 دسامبر رخ داد. اکنون با وجود اینکه درگیری در مرز کاهش یافته، اما تنش‌ها همچنان ادامه دارد زیرا تحریک طالبان پاکستان به حملات تروریستی در پاکستان ادامه می‌دهد.

حملات هوایی پاکستان در داخل افغانستان معمولاً پس از حملۀ تروریستی به نیروهای امنیتی در پاکستان انجام می‌شود. برای مثال، حملات هوایی دسامبر، چند روز پس از حملۀ تروریستی تحریک طالبان پاکستان که منجر به کشته شدن 16 پرسنل نیروهای امنیتی در منطقه ناآرام وزیرستان جنوبی در مرز با افغانستان شد، صورت پذیرفت.

پاکستان در ماه مارس سال گذشته نیز پس از حملۀ تروریستی به یک کمپ شبه‌نظامی در منطقۀ وزیرستان شمالی که منجر به کشته شدن هفت پرسنل از جمله دو افسر ارشد شد، حملات هوایی مشابهی انجام داده بود.

از منظر تروریستی، پیامد حملات هوایی دسامبر هنوز مشخص نیست. با این حال، با توجه به افزایش حملات تروریستی در پاکستان پس از حملات مارس 2024، پیش‏بینی اینکه چنین حملات هوایی به کاهش خشونت و بی قانونی در مناطق مرزی پاکستان و افغانستان کمک خواهد کرد، دشوار است.

علی‌رغم عدم موفقیت عملیات فرامرزی در کاهش حملات و عملیات تروریستی در پاکستان، اسلام آباد از گفت‌وگو با تحریک طالبان پاکستان طفره رفته است. سیاستگذاران در پاکستان اکنون آشکارا از مذاکرات بین تحریک طالبان پاکستان و مقام‌های پاکستانی در ماه می 2022 با میانجیگری طالبان افغانستان انتقاد می‌کنند. سخنگوی ارتش پاکستان و همچنین اسحاق دار معاون نخست‌وزیر و وزیر امور خارجۀ پاکستان اخیراً مخالفت خود را نسبت به مذاکره با تحریک طالبان پاکستان ابراز کردند.

آخرین حملات هوایی در زمانی انجام شد که یک هیئت پاکستانی به رهبری محمدصادق، نمایندۀ ویژۀ افغانستان، در کابل به سر می‌بُرد. پیش از این حمله، هیئت پاکستانی با امیرخان متقی وزیر امور خارجۀ طالبان، سراج الدین حقانی وزیر داخله و نورالله عزیزی وزیر صنعت و تجارت ملاقات کرده بود. این هیئت حتی فردای آن روز با مولوی عبدالکبیر معاون نخست‌وزیر در امور سیاسی طالبان دیدار کرد. با این وجود، حملات هوایی رابطۀ دیپلماتیکی را که پس از وقفۀ 15 ماهه بهبود یافته بود، تیره و تار کرد و چشم‏انداز هرگونه مذاکره با دولت طالبان افغانستان در مورد تحریک طالبان پاکستان یا هر موضوع دیگری را محدود کرد. دیدار این هیئت می‌توانست آغازی برای ادامۀ تعاملات سطح بالا و حل و فصل اختلاف‌ها بین دو کشور همسایه باشد.

مطالب پیشنهادی:

ترجمه اینفوگرافیک حملات ترورریستی تحریک طالبان پاکستان اوت2024

سابقۀ اسلام‌آباد در انجام مذاکرات با گروه‌های تروریستی نشان می‌دهد که پاکستان، موفقیت چندانی در این زمینه نداشته است. این بدان معناست که در حال حاضر تنها گزینۀ باقی مانده برای پاکستان این است که برای رسیدگی به این چالش پیچیده، به عملیات نیروهای امنیتی خود علیه تحریک طالبان پاکستان در داخل کشور ادامه دهد.

با این حال، چنین رویکردی هزینۀ سنگینی دارد. بر اساس گزارشی که اخیراً توسط مرکز تحقیقات و مطالعات امنیتی مستقر در اسلام‌آباد منتشر شده، نیروهای امنیتی پاکستان 934 تروریست را در 257 عملیات در سال 2024 کشته است، اما حداقل 685 پرسنل پاکستانی در 444 حملۀ تروریستی در همان بازۀ زمانی کشته شده‏اند که باعث شد این سال به مرگبارترین سال برای نیروهای امنیتی پاکستان در یک دهۀ اخیر تبدیل شود. علاوه بر این، چنین عملیات و حملاتی باعث سختی در زندگی مردم محلی شده و در برخی مواقع منجر به جابجایی های زیادی می شود.

اگر گزینۀ مذاکرات مستقیم یا غیرمستقیم با تحریک طالبان پاکستان از روی میز برداشته شود، دولت پاکستان باید رویکردی جامع در قبال مبارزه با تروریسم اتخاذ کند. دولت به جای تکیه بر عملیات نظامی، باید از طریق حکمرانی خوب و حاکمیت قانون، تامین عدالت اجتماعی و رسیدگی به شکایات عمومی بیشتر، بر توانمندسازی شهروندان خود در مناطق مرزی به عنوان بخشی جدایی‏‌ناپذیر از راهبرد مبارزه با تروریسم تمرکز کند؛ رویکردی که حاکمیت قانون، عدالت اجتماعی و امنیت انسانی را در اولویت قرار می‌دهد و به‌جای فشار بیش از حد نظامی، قانونی و قضایی علیه تروریسم، نه تنها به تروریسم، بلکه به احساس بی‌عدالتی که به افراط‌گرایی به عنوان هستۀ اصلی خشونت تروریستی، دامن می‌زند، می‌پردازد.

چنین رویکردی همچنین می‌تواند به تغییر تمرکز از افغانستان و بازگشت به استراتژی‌های ضد تروریسم بهتر با تمرکز بر پاکستان کمک کند. این امر به نوبه خود، تمرکز سیاست پاکستان در افغانستان را از تعاملات امنیتی به بهبود تجارت و روابط دیرینۀ مردمی بین دو کشور منتقل می‌کند.

«این متن در راستای اطلاع رسانی و انعكاس نظرات تحليلگران و منابع مختلف منتشر شده است و انتشار آن الزاما به معنای تأیید تمامی محتوا از سوی "موسسه مطالعات راهبردی شرق" نیست.»