سیاست عمل گرایانه هند در قبال افغانستان
خیز هند به سمت حکومت طالبان
The Diplomat , 28 آذر 1403 ساعت 9:30
مترجم : زهرا خادمی راد
در شرایط کنونی، اقدام هند برای تعامل با حکومت طالبان عجیب به نظر نمی‌رسد چرا که هیچ گزینۀ جایگزین دیگری برای هندی‌ها وجود ندارد. این موضوع که تحرکات اخیر دهلی‌نو، یک نوع انتخاب راهبردی از سوی هندی‌ها است و نه اقدامی از سر اجبار، می‌تواند نگرانی‌هایی را برای غرب و ایالات متحده ایجاد کند. این تغییر سیاست هند در قبال طالبان می‌تواند به‌عنوان نوعی ساز مخالف هند با غرب تعبیر شود. اما نگاه دهلی‌نو به این مسئله، متفاوت است.
هند نیز مثل شمار دیگری از کشورها، یک «سیاست عمل‌گرایانه» را در قبال حکومت طالبان در پیش گرفته و ضرورت تعامل با رژیم طالبانِ حاکم بر افغانستان را درک کرده است. هرچند هند از شناسایی رسمی طالبان اجتناب کرده (اقدامی که در شرایط کنونی یک اقدام صرفاً تشریفاتی به حساب می‌‌آید) اما این رویکرد عمل‌گرایانۀ هند می‌تواند منبعی برای مشروعیت‌بخشی به امارت اسلامی تلقی شود. در عوض، دهلی‌نو امیدوار است بتواند از این طریق اهرم‌های نفوذ از دست رفتۀ خود را در کابل بازیابد.
در حال حاضر، روند تغییر سیاست دهلی‌نو، روندی آرام، تدریجی و البته یک طرفه است و دهلی سعی دارد خود را با جریان تغییرات در کابل همسو کند. البته هند از همان ابتدا، بر نگرانی‌های خود دربارۀ مردم عادی افغانستان و ارائۀ کمک‌های بشردوستانه تأکید داشت.
اما هدف اصلی این تلاش‌ها، حفاظت از منافع امنیت ملی هند در شرایط ژئوپلتیکی در حال تغییر کنونی بوده است که بار دیگر افغانستان را تبدیل به یک سرزمین بالقوه بی‌ثبات کرده است؛ وضعیتی که نگرانی‌هایی را به وجود آورده است اما در عین حال، اقدام‌های مثبت و سازندۀ اندکی برای رفع آن انجام شده است.
در ژوئن 2022 - کمتر از یک سال پس از به قدرت رسیدن طالبان - دهلی‌نو در یک چرخش سیاسی آشکار، یک تیم فنی را برای نظارت بر روند ارائۀ کمک‌ها به کابل اعزام کرد و بدین ترتیب، به‌صورت راهبردی، سفارت خود را در این کشور، دوباره فعال کرد. پس از این ماجرا، مقام‌های هندی به صورت دوره‌ای به کابل سفر کرده‌اند. همچنین در این مدت، دهلی‌نو میزبان مقام‌های افغانستانی برای ارائۀ آموزش‌های اداری، حاکمیتی و فنی بوده است.
در آخرین تحول صورت گرفته در 4 نوامبر، یک تیم هندی به ریاست «جی.پی.سینگ» معاون وزیر خارجۀ هند در امور افغانستان، سفری دو روزه به کابل داشت و با برخی از رهبران طالبان مانند ملا محمد یعقوب وزیر دفاع و امیرخان متقی وزیر خارجۀ طالبان و حامد کرزی رئیس‌جمهور سابق افغانستان و همچنین کارکنان «یوناما» و سَمن‌های بین‌المللی و نیز جامعۀ تجار دیدار کرد.
دیدار یک مقام وزارت خارجه با یک وزیر دفاع، امری غیرمعمول است؛ اما در شرایط کنونی، این اقدامِ عجیبی به حساب نمی‌آید. سخنگوی وزارت خارجۀ هند، 7 نوامبر، موضوع‌های مورد بحث در جریان این سفر را اعلام کرد. به گفتۀ وی، کمک‌های بشردوستانۀ هند به افغانستان و همچنین استفادۀ تجار افغانستانی از بندر چابهار ایران، از جمله موضوع‌های بحث شده در این سفر بوده است.
سه روز پس از این دیدار، مقام‌های طالبان اعلام کردند که کنسولگری افغانستان در بمبئی شروع به صدور گذرنامه برای اتباع افغانستانی در هند کرده است.
یک رسانۀ هندی هم از درخواست طالبان برای انتصاب نمایندۀ این گروه به‌عنوان «دبیر دوم» در کنسولگری بمبئی خبر داد که این درخواست از سوی وزارت خارجه در حال بررسی است. در همین حال، سفارت افغانستان در دهلی‌نو و همچنین دو دفتر کنسولگری در «بمبئی» و «حیدرآباد» نیز در سکوت خبری به مقام‌های حامی طالبان تحویل داده شده‌اند.
البته آنها همچنان ذیل پرچم دولت سابق فعالیت داشته و هیچ تبلیغ آشکاری برای امارت اسلامی انجام نمی‌دهند. به‌لحاظ راهبردی، این وضعیت طی چند ماه آینده به‌مرور تغییر خواهد کرد، چون دهلی‌نو در تعامل با طالبان راحت‌تر شده و این در حالی است که هیچ گزینۀ جایگزین دیگری هم برای هندی‌ها در افغانستان وجود ندارد.
این موضوع که تحرکات اخیر دهلی‌نو، یک نوع انتخاب راهبردی از سوی هندی‌ها است و نه اقدامی از سر اجبار، می‌تواند نگرانی‌هایی را برای غرب و ایالات متحده ایجاد کند. این تغییر سیاست هند در قبال طالبان (که مشابه با سیاست‌های مستقل هند در قبال روسیه و تقویت مناسبات تجاری، راهبردی و دیپلماتیک آن با مسکو بوده و هندی‌ها به‌شدت از آن دفاع کرده‌اند) می‌تواند به‌عنوان نوعی ساز مخالف زدن دهلی‌نو با غرب تعبیر شود. اما نگاه دهلی‌نو به این مسئله، متفاوت است.
شرایط کنونی، شرایطی پویا و در حال تغییر است. حکومت طالبان به‌طور مکرر از هند خواسته است تا فعالیت بیشتری در افغانستان داشته باشد. این در حالی است که تقریباً همۀ کشورهای منطقه، از جمله چین و روسیه، نیز امارت اسلامی را پذیرفته‌اند. انتخاب دوبارۀ دونالد ترامپ نیز می‌تواند افغانستان را بیش از پیش وارد برهوت سیاسی آمریکا کند. این وضعیت، مشکلات هند را پیچیده‌تر می‌کند؛ مشکلاتی که با اتخاذ یک رویکرد انزواگرایانه، حل نخواهند شد. در شرایط کنونی، عدم تعامل با طالبان به معنای محدود کردنِ خود است. علاوه بر این، تیره شدن رابطۀ طالبان با پاکستان، فرصت جدیدی را در اختیار دهلی‌نو قرار داده است تا بتواند بار دیگر جایگاه خود را در کابل بازیابی کند.
هرچند نقض حقوق بشر توسط طالبان نیز موضوع مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد اما هندی‌ها بیشتر ترجیح می‌دهند تا از طریق برقراری روابط مستحکم با طالبان بتوانند بر این گروه اثرگذاری داشته باشند، تا اینکه بخواهند نقش یک قدرت ایده‌آل‌گرا و عبوس را ایفا کنند. هرچند این روش هنوز جای آزمون و خطا دارد اما شواهد مستحکمی وجود دارد که نشان می‌دهد دهلی‌نو دل خود را به دریا زده و در حال برداشتن یک خیز بزرگ به‌سمت طالبان است.
کد مطلب: 3884