مطالعات شرق/

ترجمۀ کارگروه پاکستان

پاکستان و روسیه در حال تقویت روابط نظامی خود از طریق مانورهای مشترک، پشتیبانی فنی و برنامه‌های آموزشی راهبردی هستند. این همکاری در حالِ رشد، نشان‌دهندۀ تغییری اساسی در متحدان منطقه‌ای است که باعث گسترش توانایی‌های دفاعی و تقویت تلاش‌های ضدتروریستی خواهد شد. در حالی که دو کشور سرگرم بازنگری در راهبردهای دفاعی هستند، نزدیکی بین دو کشور می‌تواند باعث تغییر در پویایی‌های امنیتی جنوب آسیا شود. در این مقاله به بررسی این روابط و عوامل و اثرات آن پرداخته‌ایم:
افزایش همکاری‌های نظامی
 پاکستان و روسیه در حال گسترش روابط نظامی خود از طریق مانورهای مشترک، پشتیبانی فنی و دوره‌های آموزشی هستند. از جمله می‌توان به « رزمایش مشترک ضد تروریسم» (Druzhba VII) اشاره کرد که آمادگی عملیاتی پاکستان را افزایش داده و همچنین وابستگی این کشور به همکاری دفاعی با غرب را کاهش داده است.
همکاری دریایی و ضد تروریستی
 معاون وزیر دفاع روسیه، «ژنرال الکساندر فامین»، با فرماندهان نیروی دریایی و هوایی پاکستان دیدار کرد تا به بررسی راه‌های گسترش همکاری‌های امنیتی دریایی و تمرین‌های ضد تروریستی بپردارند. این ملاقات‌ها نشان‌دهندۀ نگرانی‌های امنیتی مشترک بین دو کشور در منطقه است.
تغییردر بازیگران ژئوپلیتیک
 همکاری نظامی بین دو کشور نشان از تغییر در راهبرد سنتی دفاعی پاکستان دارد. این کشور تلاش دارد وابستگی کامل خود را به آمریکا کاهش دهد و متحدان جدیدی پیدا کند. در عین حال، روسیه مشغول تقویت نفوذ خود در جنوب آسیاست و روابط دفاعی خود را با هند و پاکستان گسترش داده است.
تاثیرات منطقه‌ای: همراهی پاکستان و روسیه می‌تواند بر عوامل موثر بر امنیت منطقۀ جنوب آسیا و بر موقعیت منطقه‌ای هند تاثیر بگذارد و باعث افزایش ثبات در افغانستان شود. همچنین هر دو کشور خواهان مبارزه با گسترش  نیروهای شبه‌نظامی هستند.
رابطه بین پاکستان و روسیه: تحت تاثیر روابط حاکم بر جهان در دوران جنگ سرد بوده است. با این حال این دو کشور توانسته‌اند با تغییر در رویکردها به سمت تقویت روابط نظامی حرکت کنند. فرماندۀ نیروی هوایی، «ظاهر احمد بابر سیدو» (Marshal Zaheer Ahmed Babar Sidhu )، اخیرا با معاون وزیر دفاع روسیه، «ژنرال الکساندر فامین» (Colonel General Aleksandr V. Fomin) ، دیدار کرد تا فرصت‌های افزایش همکاری‌های نظامی را بررسی کنند. این ملاقات با حمایت « روابط عمومی بین‌سرویس»
 Inter-Services Public Relations (ISPR)  برگزار شد و به موضوع‌هایی مانند تمرین‌های نظامی مشترک، مبادلات آموزشی و پشتیبانی فنی پرداخت که نشان‌دهندۀ اهمیتی است که پاکستان به راهبرد دفاع منطقه‌ای خود می‌دهد.
گرم شدن روابط پاکستان و روسیه
فرمانده نیروی هوایی پاکستان، در سخنرانی اخیر خود، بر تعهد این نیرو بر تقویت همکاری نظامی با روسیه تاکید کرد. این تغییر راهبردی شامل برنامه‌های آموزشی، همکاری‌های صنعتی، و تمرین‌های مشترک است که دو هدف را دنبال می‌کنند: تقویت آمادگی عملیاتی نیروی هوایی پاکستان و گسترش متحدان دفاعی پاکستان. فرماندۀ نیروی هوایی به تمایل این نیرو برای استفاده از تکنولوژی نظامی پیشرفته روسیه در زیرساخت‌های خود اشاره کرد. این روند می‌تواند باعث کاهش وابستگی پاکستان به سایر تامین‌کنندگان تجهیزات دفاعی، به‌خصوص آمریکا شود.
«ژنرال فامین»، که ریاست گروه نمایندگان روسیه را بر عهده داشت، بر آمادگی مسکو برای تقویت همکاری‌های دفاعی خود با پاکستان تاکید کرد. «فامین» از پیشرفت‌های اخیر در نیروی هوایی پاکستان تجلیل کرد و به برنامه‌های مدرن‌سازی این نیرو تحت فرماندهی «سیندو» اشاره کرد. وی همچنین تعهد کشورش برای تامین پشتیبانی فنی از نیروهای نظامی پاکستان را مورد تاکید قرار داد. این تعهد دوجانبه بین دو کشور در تلاش‌های پیوستۀ دو کشور برای تنوع دادن به شرکای دفاعی و تجهیزات تکنولوژیک، نمود یافته است. از نظر پاکستان، ارتقاء روابط نظامی با روسیه راهی جدید است برای دسترسی به قابلیت‌های فنی، در حالی که روسیه نیز از گسترش نفوذ منطقه‌ای خود در جنوب آسیا بهره‌مند می‌شود.
آیا پاکستان در حال پیوستن به بلوک روسیه است؟
یک نکته مهم در همکاری‌های نظامی در حال گسترش بین دو کشور، یک سری تمرین‌های نظامی مشترک بین دو کشور تحت عنوان Druzhba (روسها برای دوستی) است. « رزمایش مشترک ضد تروریسم»  Druzhba VII، آخرین دورۀ تمرین‌های مشترک ضد تروریستی، در اوایل این ماه شروع شد و در مرکز ملی مبارزه با تروریسم در پابی – پاکستان- در حال اجرا است. این تمرین‌ها با مشارکت نیروهای کماندویی پاکستان و نیروهای نظامی روسیه اجرا می‌شود و هدف آن ارتقاء آمادگی نبرد و مهارت‌های ضد تروریستی نیروهاست. این تمرین‌ها نشان‌دهندۀ نگرانی مشترک دو کشور در مورد تروریسم و تهدیدهای امنیتی در سطح منطقه‌ای و جهانی است.
تمرین‌های نظامی مشترک مانند Druzhba برای افزایش قابلیت همکاری عملیاتی بین نیروهای نظامی، تقویت توان لجستیکی و ارتقاء درک مشترک از تاکتیک‌ها و دکترین‌های نظامی، ضروری هستند.
 از نگاه پاکستان، این تمرین‌ها، فرصتی راهبردی برای آشنایی با تکنیک‌های نظامی روسی و راهبردهای عملیاتی هستند. علاوه بر این، این تمرین‌ها به نیروهای پاکستانی اجازه می‌دهد که با همتایان روسی خود که از تکنولوژی پیشرفته‌ای برخوردار هستند، تمرین کنند. ادامه این سری تمرین‌ها که از سال 2016 شروع شد، نشان می‌دهد که دو کشور تمایل دارند همکاری دفاعی مستحکمی بین خود ایجاد کنند و همراه با تغییرات امنیتی در منطقه، رشد کنند.
همکاری روسیه و پاکستان در زمینۀ نیروی هوایی
علاوه بر همکاری‌های میان نیروی هوایی پاکستان و روسیه، «ژنرال فامین» در ستاد مرکزی نیروی دریایی پاکستان، با فرماندۀ نیروی دریایی «ژنرال نوید اشرف»، دیدار کرد. این جلسه بر تقویت همکاری دریایی بین دو کشور، به‌خصوص در زمینه امنیت دریایی، تکنولوژی دریایی و ثبات منطقه‌ای، متمرکز بود. موقعیت استراتژیک پاکستان در کنار مسیرهای مهم دریایی باعث می‌شود که امنیت دریایی برای این کشور اهمیت بسیاری داشته باشد و در عین حال فرصتی باشد برای همکاری نزدیکتر با روسیه در این زمینه. این همکاری‌ها با منافع هر دو کشور در امنیت مسیرهای دریایی، هماهنگ است.
پیروزی بزرگ پوتین
در طول مذاکرات، «ژنرال اشرف» به تمایل پاکستان برای ایجاد روابط بلندمدت و چند بعدی با روسیه اشاره کرد. وی بر اهمیت برنامه‌های آموزشی دوجانبه، مبادله پرسنل و تمرین‌های دریایی مشترک تاکید کرد. در مقابل، «فامین» از تلاش‌های نیروی دریایی پاکستان در ایجاد امنیت منطقه‌ای خطوط دریایی قدردانی کرد  و بر تعهد روسیه برای تقویت روابط دریایی بین دو کشور تاکید کرد. همکاری‌های دریایی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا امنیت مسیرهای دریایی در اقیانوس هند و فراتر از آن، دچار اختلال شده و علت اصلی آن بالاگرفتن تنش‌های منطقه‌ای و سرزمینی و افزایش حضور نظامی قدرت‌های جهانی در دریاهاست.
روابط در حال گسترش بین روسیه و پاکستان، بدون اثرات ژئوپلیتیکی امکان‌پذیر نیست. از نگاه تاریخی، روابط دفاعی پاکستان بیشتر حول محور آمریکا و متحدان غربی شکل گرفته است که نتیجۀ دوران جنگ سرد است. با این حال، سال‌های اخیر شاهد تمایل اسلام‌آباد برای تنوع بخشیدن به متحدان دفاعی خود بوده‌ایم؛ به‌خصوص اینکه روابط این کشور با آمریکا دچار مشکلاتی شده است. با نزدیک شدن به روسیه، پاکستان فعالیت‌های مرتبط با ایجاد تغییر در سیاست خارجی خود را تقویت کرده، با این هدف که بتواند در جهان چند قطبی وابستگی خود را به یک متحد کاهش دهد.
تمرین‌های نظامی پاکستان و روسیه
تغییر در متحدان دفاعی در راهبرد دفاعی و سیاست خارجی روسیه نیز مشهود است. مسکو نشان داده که علاقه‌مند به حضور بیشتر در جنوب آسیا است. این روند را می‌توان در تقویت روابط این کشور با پاکستان و در عین حال ادامۀ همکاری‌های دفاعی با هند دید، این در حالی است که هند روابط قوی دفاعی با آمریکا هم دارد. روسیه در جنوب آسیا از یک سیاست دوبخشی پیروی می‌کند، در حالی که روابط خود را با هند و پاکستان، در حالت متوازن حفظ کرده، تلاش می‌کند که نفوذ خود را در منطقه‌ای حفظ کند که به سرعت در حال تغییر است و نگرانی امنیتی فراگیری در آن وجود دارد. روسیه از طریق تقویت همکاری‌های نظامی با پاکستان و هند، نقش خود را به‌عنوان یک شریک امنیتی مهم تقویت می‌کند تا با نفوذ آمریکا در منطقه مقابله کند.
تمایل روسیه و پاکستان برای تقویت همکاری‌ها
زمان‌بندی تقویت همکاری‌های بین دو کشور نیز حائز اهمیت است، به‌خصوص با توجه به چالش‌های اقتصادی پاکستان و تنش‌های ژئوپلیتیکی روسیه با کشورهای غربی. همکاری‌های نظامی معمولاً تنها محدود به پشتیبانی فنی نیست بلکه منافع اقتصادی بالقوه‌ای نیز به همراه دارد، از جمله سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های نظامی و پروژه‌های صنعتی. برای پاکستان که با محدودیت‌های اقتصادی روبرو است، استفاده از گزینه‌های دفاعی ارزانترِ روسیه می‌تواند مفید باشد و امکان مدرن سازی ارتش را با هزینۀ کمتر برای این کشور فراهم کند.
این روند گسترش همکاری‌ها از نگاه روسیه و پاکستان، بخشی از روند کلی‌تر تغییر در فضای امنیتی منطقه است. تغییر مسیر پاکستان به سمت روسیه، نشان‌دهندۀ تمایل این کشور برای تنوع بخشی راهبردی و احتمال استفاده از امتیاز همکاری با چند شریک دفاعی است. از نگاه روسیه نیز، این همکاری‌ها باعث تقویت نفوذ امنیتی این کشور در جهان شده و در عین حال نشان‌دهندۀ آمادگی این کشور برای همکاری با کشورهایی است که به دنبال جایگزینی برای سیستم‌های دفاعی غرب هستند. با ادامۀ تقویت همکاری‌های دفاعی، پاکستان و روسیه، خود را به‌عنوان شرکایی معرفی می‌کنند که می‌توانند به اهداف امنیتی یکدیگر کمک کنند.
این همکاری‌های نظامی، پیامی به سایر قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی در مورد هندوستان ارسال می‌کند که به‌صورت تاریخی روابط قوی دفاعی با روسیه دارد. تقویت روابط نظامی با مسکو می‌تواند به‌معنای تغییر بالقوه در ترکیب نیروهای منطقه باشد. هندوستان برای دهه‌ها بر تکنولوژی دفاعی روسی تکیه داشته است؛ با این حال، فرصت بهره‌مندی پاکستان از پشتیبانی فنی مشابه از سوی روسیه، یک لایۀ دیگر، بر پیچیدگی فضای امنیتی آسیای جنوبی اضافه می‌کند. همکاری فعلی بین هند و آمریکا در زمینۀ دفاعی نیز باعث پیچیده‌تر شدن روابط امنیتی در منطقه می‌شود زیرا هم روسیه و هم آمریکا در تلاش‌اند که نفوذ خود را در جنوب آسیا حفظ کنند.
در زمینۀ مناسبات منطقه‌ای، تقویت روابط امنیتی پاکستان با روسیه می‌تواند بر افغانستان و آسیای مرکزی نیز تاثیر بگذارد. هر دو کشور در مورد ثبات افغانستان نگرانی‌هایی دارند، به‌خصوص بالا گرفتن تهدیدهای تروریستی از منشاء افغانستان. با همکاری در زمینۀ برنامه‌های ضدتروریستی، پاکستان و روسیه می‌توانند به امنیت مرزهای خود کمک کنند و در عین حال نفوذ خود را در منطقه گسترش دهند، با توجه به اینکه حضور غرب در این منطقه کاهش یافته است. این همکاریِ راهبردی باعث می‌شود که هر دو کشور نقشی در ایجاد ثبات در افغانستان داشته باشند و منافع خود را در مبارزه با گسترش نیروهای شبه‌نظامی هم‌راستا کنند.
به‌عنوان جمع‌بندی می‌توان گفت که روابط نظامی رو به گسترش بین روسیه و پاکستان، نشان‌دهندۀ تغییر معنی‌داری در ترکیب نیروهای مؤثر بر امنیت جنوب آسیا است. از طریق تمرین‌های نظامی مشترک، آموزش و همکاری فنی، پاکستان می‌تواند از مزیت‌های راهبردی بیشتری استفاده کند، در حالی که روسیه نیز می‌تواند نفوذ منطقه‌ای خود را تقویت کند. افزایش میزان همکاری‌ها بین دو کشور، نشان‌دهندۀ هم‌گرایی منافع بین دو کشوری است که در شرایط ژئوپلیتیکی پیچیده‌ای به سر می‌برند و تلاش می‌کنند که قابلیت‌های دفاعی خود را تقویت کنند. در حالی که روسیه و پاکستان در حال گسترش روابط نظامی خود هستند، تاثیر این همکاری و نزدیکی بین دو کشور در منطقه و فراتر از آن احساس خواهد شد.

انتهای مطلب/