طالبان که در حال حاضر کنترل دولت افغانستان را در دست دارند، مدعی هستند که شورش داعش در این کشور را تحت کنترل درآورده و تقریبا آن را شکست داده‌اند. اما ناظران خارجی غالباً معتقدند که داعش خراسان یک روند صعودی دارد. این گزارش قصد دارد تا یک تحلیل متعادل دربارۀ وضعیت داعش خراسان در مواجهه با اقدام‌های ضد تروریستی طالبان و همچنین سایر چالش‌های پیش روی آن ارائه کند. هدف اصلی این گزارش، بررسی این مسئله است که داعش خراسان چه اقدام‌هایی را برای سازگار شدن با تحولات نامطلوب انجام داده است و چگونه توانسته به رغم ضربه‌های وارد شده به آن، ساختار اصلی خود را حفظ کند.

کاهش تحرکات داعش خراسان
یک معیار مشترک برای سنجش میزان موفقیت عملیات‌های ضد تروریستی و ضد شورش، ارزیابی سطح اقدام‌های خشونت‌بار است. بر همین اساس، می‌توان گفت که طالبان در مهار تهدید داعش خراسان موفق بوده است. در سال 2023، حملات داعش خراسان تقریبا متوقف شد. در ماه‌های آوریل و می، حتی یک مورد حملۀ تأیید شده وجود نداشت. از ژوئن تا سپتامبر، داعش خراسان تنها موفق به انجام یک یا دو حمله، در ماه شد که از جملۀ آنها می‌توان به حملات مسلحانه به نیروهای گشتی طالبان اشاره کرد. هر چند از ماه اکتبر شاهد یک خیزش اندک بودیم اما حتی در آن زمان هم تنها چهار حملۀ تأیید شده در ماه انجام شد که در دو مورد از آنها، از مواد منفجره استفاده شده بود.

بدون شک، سطح تحرکات خشونت‌بار می‌تواند معیاری برای سنجش باشد. یک سازمان افراطی خشونت‌طلب که سال‌هاست کارزار خود را شروع کرده، نمی‌تواند به راحتی ساکت بنشیند. این سکوت و عدم فعالیت، به ناچار، از سوی بسیاری از اعضا و حامیان این سازمان‌ها، به عنوان نشانه‌ای از افول و یا دست‌کم به مشکل خوردن آنها، تلقی خواهد شد. این وضعیت می‌تواند بر روند عضوگیری و حتی تأمین مالی گروه تأثیر گذارد. این مسئله به‌خصوص دربارۀ سازمانی چون داعش خراسان صدق می‌کند؛ سازمانی که هرگز نتوانست تأمین مالی زیادی در سطح محلی داشته باشد و همواره به بودجه‌های ارسالی از خارج از افغانستان متکی بوده است. چرا یک «کمک کننده» باید بودجۀ سازمانی را تأمین کند که دیگر مورد توجه هیچ‌کس نیست و سرنوشت نامعلومی دارد؟

با این حال باید گفت که در واقعیت، چه دربارۀ امارت طالبان در افغانستان و چه در رابطه با هر اقدام ضد تروریستی دیگری، لزوما رابطه علت و معلولی بین عملیات‌های ضد تروریستی و سطح تحرکات نیروهای شورشی و تروریستی وجود ندارد. هر نوع کاهش در سطح تحرکات می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد. در رابطه با داعش خراسان، منابع این سازمان در سال 2023 اذعان کردند که حملات طالبان علیه مخفیگاه‌های داعش خراسان در شهرها، تلفات سنگینی بر آنها وارد کرده است. پس از سرکوب‌های تقریبا کورکورانه طالبان در ماه‌های اول به قدرت رسیدن، اقدام‌های ضد تروریستی طالبان در سال‌های 2022 و 2023 عمدتا اطلاعات محور بوده است. این کار به آنها اجازه داد تا بتوانند در حملات خود بر ضد داعش خراسان، دقیق و نقطه‌زن عمل کنند.

بحران مالی داعش خراسان
اما این منابع، به یک عامل مهم‌تر دیگر اشاره کردند که سبب کاهش سطح تحرکات داعش خراسان شده است. روند تأمین بودجه داعش خراسان از سال 2018 شروع به کاهش کرد که این به خاطر روند نزولی سازمان داعش مادر بود. این کاهش بودجه ارسالی از جانب داعش مرکزی، با فراز و فرودهایی، در سال 2023 نیز ادامه داشت. اوایل سال 2023، در مقطعی از زمان، روند تأمین مالی داعش خراسان به طور کامل متوقف شد. جدا از کاهش پیوستۀ منابع مالی که داعش مرکزی می‌توانست در اختیار داعش خراسان قرار دهد، مقابله دولت ترکیه با همه شاخه‌های داعش حاضر در این کشور، از جمله داعش خراسان، نیز این بحران را تشدید کرد. ترکیه سال‌ها قطب مالی اصلی داعش خراسان بوده است؛ جایی که به لطف حضور فزاینده اتباع افغانستانی، ارتباط‌های بانکی غیر رسمی، متداول بود. ترکیه همچنین یکی از قطب‌های مالی اصلی داعش مرکزی بود و لذا انتقال وجوه بین این دو بسیار آسان بود. اما عملیات‌های سرکوبگرانۀ ترکیه، باعث دستگیری ده‌ها تن از اعضای داعش خراسان و بروز اختلال‌های جدی در روند عملیاتی آنها شد. در این بین، با اقدام‌های طالبان برای افزایش رصد جریان‌های مالی داعش و همچنین هشدار به دلالان حواله در افغانستان در رابطه با مجازات انتقال پول برای داعش خراسان، بحران مالی داعش خراسان تشدید شد. نیمه اول سال 2023، کار داعش خراسان به جایی رسید که حتی نمی‌توانست دستمزد و تدارکات مورد نیاز نیروهای میدانی خود را در افغانستان تأمین کند.

اما به‌تدریج داعش خراسان توانست تا حدودی با عملیات سرکوب ترکیه مقابله کند. این گروه، عملیات‌های مالی خود را به مکان‌های دیگری انتقال داد و سعی کرد تا منابع درآمدی خود را از داعش مرکزی دور کند که این کار، موفقیت اندکی به دنبال داشت. چند منبع در بخش بانکداری غیر رسمی که تیم تحقیق ما در آگوست 2023 و همچنین در ژانویه 2024 با آنها تماس گرفتند، عنوان کردند که اجتناب از انتقال مبالغ کلان و در عوض، انتقال چند بارۀ مبالغ اندک (که می‌توانست با پوشش دستمزد نیروی کار خارج از کشور منتقل شود)، تا حدودی سبب ناکارآمد شدن نظارت‌های سفت و سخت طالبان بر بخش بانکداری غیررسمی شد. در نتیجه، به رغم اینکه بودجۀ داعش حتی در مقایسه با سال 2021، در سطح پایینی باقی ماند اما از ایجاد یک بن‌بست مالی کامل جلوگیری شد. 

به‌رغم بحران مالی عمیق سال 2023، رهبری داعش خراسان بیکار ننشست و سعی کرد جریان مالی را دوباره برقرار کند. به گفتۀ منابع داخلی، داعش خراسان با این فرض که نمی‌تواند در آیندۀ نزدیک، کنترل سرزمینی قابل توجهی به دست آورد، به کار بازسازی سازمانی خود ادامه داد و به سمت یک سیستم کاملا زیرزمینی حرکت کرد. حالا، سلول‌های کوچک و اردوگاه‌های آموزشی و مقرهای سیار، به یک بخش عادی در ساختار داعش خراسان در افغانستان بدل شده است.

چشم‌انداز خیزش داعش خراسان
داعش خراسان برای اینکه بتواند اثرات منفی ناشی از پایین بودن سطح تحرکات میدانی خود را کاهش دهد، فعالیت‌های عضوگیری و تبلیغاتی آنلاین خود را گسترش داد. به‌رغم اینکه فعالیت‌های تبلیغاتی داعش خراسان در اوج بحران‌های مالی آن در نیمه اول سال 2023 کاهش پیدا کرده بود اما این گروه توانست ضمن برجسته کردن اهمیت حملات معدود و گاه به گاه خود، این حس را القا کند که یک سازمان فعال و تاب‌آور است.  
البته، تبلیغات به تنهایی زمینه نجات داعش خراسان نخواهد شد. پتانسیل خیزش داعش خراسان، در بلند مدت، منوط به یک سری تحولات و پیامدهای آنها خواهد بود، از جمله این که:

• آیا وقوع یک سری تحولات منفی در سال‌های 2022 تا 2023 که بر جریان‌های مالی اثرگذار بوده‌اند (مثل تضعیف داعش مرکزی و همچنین مقابلۀ ترکیه و طالبان با شبکه‌های مالی آنها)، به نحوی رفع و رجوع خواهند شد یا خیر؟
• آیا داعش خراسان می‌تواند حین دست و پنجه نرم کردن با مشکلات مالی و انجام سطح محدودی از تحرکات نظامی، مانع از اضمحلال سازمانی خود شده یا این روند را مهار کند یا خیر؟
• آیا وحدت نسبی طالبان در برابر داعش خراسان می‌تواند جای خود را به درگیری‌های روزافزون طالبان بدهد یا خیر؟
• آیا طالبان می‌تواند نقاط ضعف عملیات‌های ضد تروریستی و ضد شورش خود را شناسایی کند یا خیر؟ و
• آیا به واسطۀ تحولاتی که داعش خراسان کنترل کمی بر آنها دارد، فرصت‌های جدیدی برای تأمین مالی و عضوگیری فراهم خواهد شد یا خیر؟

همان‌طور که گفته شد، داعش خراسان توانست در اواخر سال 2023، بخشی از جریان مالی خود را دوباره برقرار کند. البته این برای خیزش دوباره و کامل داعش خراسان کافی نبوده و این سازمان باید به دنبال راه‌هایی برای افزایش منابع درآمدی خود باشد. داعش خراسان به شکل فعالی در تلاش بود تا مانع از اضمحلال سازمانی خود شود. هر چند ارزیابی میزان موفقیت این تلاش‌ها دشوار است اما برخی منابع داخلی اذعان دارند که از نیمه دوم سال 2022 تا نیمه دوم سال 2023، داعش خراسان به نوعی با کاهش تعداد اعضای خود مواجه شد. به رغم اینکه طالبان همچنان از اختلاف‌های داخلی رنج می‌برد اما تا پایان سال 2023، هیچ شکاف بزرگی مشاهده نشد که بتواند داعش خراسان را در یک مسیر کاملا متفاوت قرار دهد. با این حال، لازم به ذکر است که در اواخر سال 2023 و اوایل سال 2024، تنش‌ها بین کادر رهبری و طالبان تاجیک در شمال شرق، به سرعت افزایش یافت. چند تن از منابع طالبان که تیم تحقیق ما اکتبر 2023 با آنها تماس گرفتند، عنوان کردند که در چند مورد، شماری از نیروهای تاجیک طالبان به اتهام ارتباط داشتن با داعش خراسان دستگیر شدند؛ این ماجرا تا حدودی می‌تواند تأیید کنندۀ این حقیقت باشد که داعش خراسان احتمالا شروع به گسترش جای پای خود در این مناطق کرده است. لذا، نیروهای تاجیک ناراضی طالبان می‌توانند فرصت‌هایی را در اختیار این گروه تروریستی قرار دهند.

محدودیت‌های عملیات ضد تروریستی طالبان
همچنین داعش خراسان می‌تواند به طور منطقی مطمئن باشد که عملیات‌های ضد تروریستی طالبان همچنان روی سرکوب (البته سرکوب هدفمند و نقطه زن) و ایجاد محدودیت‌های مالی متمرکز خواهد بود. حتی در اینجا نیز می‌توان نقص‌هایی را در رویکرد طالبان مشاهده کرد: نظارت بر بخش بانکداری غیر رسمی همچنان یک نظارت ظاهری است. چون طالبان ظاهرا تمایلی به مختل کردن این بخش ندارد؛ بخشی که هم برای اقتصاد افغانستان حیاتی است و هم احتمالا برای خود طالبان.
مهم‌تر اینکه، طالبان برخلاف تجربه‌های موفق خود در ولایت ننگرهار، ظاهرا قصد مصالحه محلی با جوامع مرتبط با داعش خراسان را نداشته و همچنین تمایلی ندارد تا جامعۀ سلفی را (که یکی از منابع حمایتی اصلی برای داعش خراسان به حساب می‌آیند) به نوعی وارد ساختار امارت کند، ولو در سطح محلی.
یکی دیگر از نقاط ضعف برنامه مبارزه با تروریسم و مبارزه با شورش طالبان، تأمین منابع ضعیف آن است. هر چند طالبان همچنان در حال اضافه کردن نیروی انسانی به بخش پلیس و ارتش است اما آنها فاقد تجهیزات پیشرفته هستند. به‌رغم اینکه طالبان اعتقاد چندانی به فناوری ندارد، با این حال، معتقد است که توانایی‌های بیشتر در حوزۀ هوایی و پهپادی قطعاً می‌تواند به کمک آنها بیاید، به‌خصوص در عملیات‌های کوهستانی. این احتمال وجود دارد که طالبان بتواند در آیندۀ نه چندان دور به پیشرفت‌هایی در این زمینه دست پیدا کند. اواخر سال 2023، امارت ظاهرا چند قدم تا کسب شناسایی دیپلماتیک از سوی چین فاصله داشت. این روند ممکن است توسط برخی کشورهای دیگر منطقه نیز دنبال شود و بتواند شانس طالبان را برای دسترسی به برخی تجهیزات نظامی افزایش دهد.

عضوگیری احتمالی از بین نیروهای جهادی خارجی در افغانستان
شاید بزرگترین شانس داعش خراسان برای خیزش، در کوتاه مدت، منوط به تلاش‌های طالبان برای کنترل طیف مختلفی از گروه‌های جهادی باشد که زمانی حامی جهاد آنها بودند و حالا میهمان طالبان هستند. طالبان برای حفظ رابطه خود با همسایگانش باید این گروه‌ها را مهار کند اما تا جایی که امکان‌پذیر باشد و بدون آنکه این گروه‌ها را از خود براند. تاکنون، برخی از این گروه‌ها از طالبان جدا شده‌اند. برای مثال، پس از ظهور داعش خراسان در سال‌های 2014 و 2015، «جنبش اسلامی ازبکستان»، جناح «یولداش»، به طالبان وفادار ماند. اما پس از به قدرت رسیدن طالبان، محدودیت‌های تحمیل شده به آنها از سوی طالبان، باعث نارضایتی این گروه شد و آنها شروع به پیوستن به داعش خراسان کردند. در حال حاضر، تعداد کمی از اعضای این گروه، تحت حمایت و حفاظت طالبان قرار دارند. همین وضعیت دربارۀ اویغورهای «جنبش اسلامی ترکستان شرقی» نیز وجود دارد. این گروه جزو اولین گروه‌هایی بود که از مخفیگاه‌های دیرینۀ خود در «بدخشان» واقع در شمال شرق افغانستان بیرون برده و به جای دیگری انتقال داده شدند.  

با توجه به اینکه تنها چند صد تن از ازبک‌ها و اویغورها در افغانستان حضور دارند، لذا پیوستن آنها به داعش خراسان، پیامدهای محدودی به دنبال خواهد داشت. در واقع، بزرگترین مشکل طالبان، گروه «تحریک طالبان پاکستان» است؛ گروهی که قدرت نظامی آن با هیچ گروه جهادی خارجی دیگری قابل مقایسه نیست. هر چند تعداد اعضای تحریک طالبان، به واسطه عملیات‌های انجام شده در خاک پاکستان، کاهش یافته است اما این گروه به طور میانگین، هزاران جنگجو در خاک افغانستان دارد. در این بین، چیزی که بیش از همه، امارت طالبان را نگران می‌کند، عضوگیری روزافزون این گروه از بین افغانستانی‌هاست. امیر طالبان و نیروهای وفادار به وی که در تلاش برای بهبود روابط خود با پاکستان هستند، با صدور حکمی، پیوستن افغانستانی‌ها به جنگ تحریک طالبان علیه پاکستان را ممنوع کردند. در حکم دیگری که قبل از این حکم صادر شده بود نیز استفاده نیروهای جهادی خارجی از خاک افغانستان برای حمله به سایر کشورها ممنوع اعلام شده بود. طالبان تلاش‌هایی نیز برای اجرایی شدن این احکام انجام داده است، چنانکه سرویس اطلاعاتی طالبان تعدادی از اعضای تحریک طالبان پاکستان را که از حملات خود در پاکستان بازمی‌گشتند دستگیر کرده است. با این حال، طالبان در عمل نمی‌تواند تحریک طالبان را به شکل موثری مهار کند.

«تحریک طالبان پاکستان»: متحد بالقوه‌ای که ممکن است ورق را برگردانَد؟
به گفته منابع طالبان افغانستان و تحریک طالبان پاکستان، یکی از موضوع‌هایی که به طور مرتب در جلسات بین این دو گروه مطرح می‌شود، بحث پیوستن نیروهای تحریک طالبان پاکستان به داعش خراسان است. رهبران تحریک طالبان پاکستان مدعی هستند که اگر از جهاد در پاکستان دست بکشند، باید شاهد پیوستن موج گسترده‌ای از نیروهای خود به داعش خراسان باشند. آنها حتی به شکل زیرکانه‌ای عنوان می‌کنند که در صورت وقوع چنین رخدادی، خود رهبری تحریک طالبان پاکستان نیز ممکن است مجبور به اتحاد با داعش شود. آنها در واقع به طور ضمنی به این حقیقت اشاره دارند که بدون وجود پناهگاه‌های امن در افغانستان، جهادشان پایدار نخواهد بود. این تهدیدها باید از منظر طالبان، محتمل‌تر به نظر برسند، به‌خصوص با توجه به این حقیقت که به گفتۀ منابع تحریک طالبان و داعش خراسان، این دو گروه همکاری‌هایی با یکدیگر در پاکستان داشته‌اند. اول این که، گفته می‌شود آنها دربارۀ حقوق خود درباره «وضع مالیات» و همچنین حوزه‌های عضوگیری خود در خیبرپختونخوا و نیز دربارۀ تبادل‌های لجستیکی با یکدیگر به توافق‌هایی رسیده‌اند. حتی در داخل افغانستان، مناطق تحت کنترل تحریک طالبان پاکستان در بخش‌هایی با مناطق فعالیت داعش خراسان همپوشانی دارند و واضح است که تحریک طالبان پاکستان، حضور داعش خراسان را در این مناطق تحمل کرده و به هیچ عنوان از عملیات‌های ضد تروریستی طالبان حمایت نمی‌کند. داعش خراسان از همان ابتدا، حضور پر رنگ اعضای تحریک طالبان پاکستان را در صفوف خود داشت و برخی جناح‌های تحریک طالبان، به‌خصوص جناح تندروی «جماعت الاحرار»، زمانی از متحدان نزدیک داعش خراسان بودند. هر چند جماعت الاحرار در سال 2020 این اتحاد را شکست و دوباره به تحریک طالبان پاکستان پیوست اما طبق گزارش منابع محلی، رهبران و کادر این گروه، هنوز دیدارهایی با رهبران و اعضای داعش خراسان در کنر دارند (جایی که داعش خراسان حضور میدانی قابل توجهی دارد). علاوه بر این، زمانی که جماعت الاحرار، مسئولیت حمله فوریه 2023 به مسجدی در پیشاور را بر عهده گرفت، تحریک طالبان پاکستان این اقدام را محکوم و داعش خراسان آن را تأیید کرد.

امارت هرگز از تحریک طالبان نخواست تا دست از جهاد خود بکشد اما از آنها خواست تا از خاک افغانستان به عنوان مقری برای حمله به پاکستان استفاده نکنند. این گروه در سال 2022 تلاش کرد تا بین تحریک طالبان پاکستان و اسلام‌آباد میانجی‌گری کند اما این میانجی‌گری موفقیت آمیز نبود. طبق یافته‌های تیم تحقیق ما، در طول سال‌های 2022 و 2023، طالبان بارها از تحریک طالبان خواست تا یگان‌های جنگی خود را به داخل پاکستان منتقل کند. تحریک طالبان تلاش کرد تا حدودی این خواسته را انجام دهد و لذا تعداد بیشتری از جنگجویان خود را در داخل پاکستان نگه داشت. اما با توجه به اینکه این اقدام نتوانست خواستۀ امیر طالبان را به طور کامل محقق کند و فشارها از جانب قندهار افزایش پیدا کرد، رهبران تحریک طالبان پاکستان هر از گاهی دست به سرکشی و اطاعت نکردن زده‌اند. یکی از این سرکشی‌ها، حملۀ سپتامبر 2023 در منطقه «چترال» بود. تحریک طالبان پاکستان این حمله را آشکارا از خاک افغانستان انجام داد و حتی شمار قابل توجهی از نیروهای داوطلب افغانستانی در آن حضور داشتند. به نظر می‌رسید که این یک اقدام تحریک آمیزِ عمدی از سوی رهبران تحریک طالبان پاکستان بود که از فشارهای روزافزون طالبان به ستوه آمده بودند. پس از این حمله بود که طالبان برای اولین بار، برخورد جدی با تحریک طالبان پاکستان کرد و ده‌ها تن از افرادی را که از «چترال» بازگشتند بازداشت کرد. البته پس از برگزاری چند جلسه با حضور مقام‌های رده بالا، اکثر افراد بازداشت شده، آزاد شدند.

بخشی از مشکل آن است که بسیاری از اعضای طالبان، بدون شک، از آرمان تحریک طالبان پاکستان حمایت می‌کنند. آنها از دولت پاکستان تنفر دارند و معتقدند تحریک طالبان پاکستان که نیروهای زیادی را قربانی جهاد طالبان در افغانستان کرده است، استحقاق آن را دارد تا در جهاد ضد پاکستانی خود مورد حمایت قرار گیرد. این حامیان تحریک طالبان احتمالا بخش عمدۀ نیروهای طالبان در شرق و جنوب شرق هستند؛ جایی که در گذشته محل فعالیت تحریک طالبان پاکستان بوده و بنابراین پیوندهای محکم‌تری بین آنها برقرار است. در نتیجه، وضع ممنوعیت‌های سفت و سخت علیه فعالیت‌های تحریک طالبان در داخل خاک افغانستان می‌تواند روابط بین نیروهای خود طالبان را نیز به هم بزند.

انجام این کار برای طالبان بسیار پر مخاطره است و آنها به خوبی از این مسئله آگاه هستند. با این حال، آنها به شدت از سوی پاکستانی‌ها تحت فشار هستند تا اقدامی در این باره انجام دهند. در نهایت، مقام‌های پاکستانی نوامبر 2023 شروع به اخراج صدها هزار تن از ساکنان غیرقانونی افغانستانی کردند و فشار مضاعفی را به اقتصاد امارت وارد آوردند. علاوه بر این، نیروهای مسلح پاکستانی، حملات توپخانه‌ای و هوایی گاه و بی‌گاهی به خاک افغانستان انجام دادند و دست به ترور هدفمند فرماندهان تحریک طالبان پاکستان زدند. در نتیجه این اقدام‌ها و همچنین با افزایش فشارهای پاکستان در آینده، امارت ممکن است در نهایت مجبور شود دست به اقدام‌هایی بزند که با مقاومت تحریک طالبان مواجه شود. برای مثال، گفته می‌شود امارت از پاکستان خواسته است تا هزینه جابجایی اعضای تحریک طالبان و خانواده‌های آنها را به شمال افغانستان تأمین کند؛ راهکاری که قبلا در سال 2023 به شکل غیر موفقیت‌آمیزی امتحان شد و یقیناً مورد استقبال رهبران تحریک طالبان قرار نخواهد گرفت.

اقدام‌های دیگری که طالبان ممکن است انجام دهد نیز می‌تواند دست کم سبب ایجاد تفرقه در درون تحریک طالبان پاکستان شود، مثل شایعه‌های مطرح شده دربارۀ طرح طالبان برای احیای میانجی‌گری خود بین طالبان پاکستان و اسلام‌آباد. جناح‌های تندرو تحریک طالبان، مثل جماعت الاحرار، به شدت با این طرح مخالفت می‌کنند. در حال حاضر، بی‌اعتمادی بین طالبان افغانستان و تحریک طالبان پاکستان افزایش یافته است. خیلی‌ها در بین صفوف تحریک طالبان هستند که معتقدند ترور هدفمند اعضای تحریک طالبان، توسط سرویس اطلاعاتی پاکستان و با کمک عناصر طالبان افغانستان انجام شده است. با توجه به این شرایط، این احتمال دور از انتظار نیست که تحریک طالبان پاکستان، مسیر بسیاری از نیروهای جهادی سابق «جنبش اسلامی ازبکستان» و «جنبش اسلامی ترکستان شرقی» را در پیش گرفته و به داعش خراسان پیوسته یا با آن متحد شود. این احتمالا بهترین فرصت برای داعش خراسان خواهد بود تا بتواند بار دیگر در شرق افغانستان خیزش کند.

«این متن در راستای اطلاع رسانی و انعكاس نظرات تحليلگران و منابع مختلف منتشر شده است و انتشار آن الزاما به معنای تأیید تمامی محتوا از سوی "موسسه مطالعات راهبردی شرق" نیست.»