مهمترین سئوالی که پس از مرگ الظواهری مطرح شد به مبدا حرکت پهپاد آمریکایی بود. مطمئنا مبدا پرواز این پهپاد از داخل افغانستان نبوده است. اما آیا پهپاد از پاکستان یا کشور دیگری هدایت شده و یا پاکستان به ایالات‌متحده اجازه داده تا از حریم هوایی خود برای حمله به الظواهری در کابل استفاده کند؟
اگر پهپاد از پاکستان برخاسته باشد، این حمله برای پاکستان بدون عواقب و پیامدهای سیاسی نخواهد بود.
پهپاد آمریکایی ضربه سختی به روابط افغانستان و پاکستان وارد کرده است. روابط کابل – اسلام‌آباد پس از تسلط طالبان بر افغانستان رو به تیرگی گذاشته است و این ترور مانند یک بازی اتهام زنی، تنش بین دو کشور همسایه را افزایش داده است.
مطالعات شرق/
أیمن الظواهری که پس از کشته شدن اسامه بن لادن از سال 2011 رهبری القاعده را بر عهده داشت در 30 جولای در یک حمله پهپادی توسط آمریکا در افغانستان کشته شد. بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا در اول اگوست ضمن بیان این مطلب که "اکنون عدالت برقرار شده و این رهبر تروریست دیگر وجود ندارد" مرگ وی را اعلام کرد. وزارت امور خارجه آمریکا مبلغ ۲۵ میلیون دلار جایزه نقدی برای اطلاعاتی اختصاص داده بود که منجر به دستگیری یا کشته شدن الظواهری "که اصالتا یک جراح مصری بود" شود.
مهمترین سئوالی که پس از مرگ الظواهری مطرح شد به مبدا حرکت پهپاد مربوط بود. مطمئنا مبدا پرواز این پهپاد از داخل افغانستان نبوده است. اما آیا پهپاد از پاکستان یا کشور دیگری هدایت شده و یا پاکستان به ایالات‌متحده اجازه داده تا از حریم هوایی خود برای حمله به الظواهری در کابل استفاده کند؟
اگر پهپاد از پاکستان برخاسته باشد، این حمله برای پاکستان بدون عواقب و پیامدهای سیاسی نخواهد بود. اگر چه پاکستان پس از خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان در سال گذشته از میزبانی پایگاه‌های ایالات‌متحده در این کشور خودداری کرد، اما نیروهای آمریکایی قبل از خروج از افغانستان از پایگاه هوایی شمسی در ایالت بلوچستان در مرز با افغانستان، برای حمله به اهدافی در داخل افغانستان استفاده میکردند.
نقش پاکستان در ترور الظواهری: حدس و گمان یا واقعیت؟
مقامات پاکستانی داشتن هر گونه نقشی در عملیات ترور رهبر القاعده توسط ایالات‌متحده را رد میکنند. به گفته یک منبع دولتی ناشناس" ترور [الظوهری] موضوع داخلی افغانستان است. پاکستان در آن هیچ نقشی نداشته…. آنها [ایالات‌متحده] گزینههای زیادی در منطقه دارند. در هر حال، این [پهپاد] از پاکستان پرواز نکرده یا از حریم هوایی آن عبور نکرده است".
با این حال، حکومت طالبان، پاکستان را متهم کرده که به ایالات‌متحده اجازه داده از حریم هوایی این کشور استفاده کند.
گفتگوی تلفنی ژنرال قمر جاوید باجوا، فرمانده ارتش پاکستان و فرمانده مایکل اریک کوریلا، فرماندهی مرکزی ایالات‌متحده (سنتکام) باعث افزایش گمانهزنیها در مورد نقش پاکستان در این عملیات شده است. این تماس تلفنی تنها 48 ساعت قبل از پرواز پهپادی که الظواهری را ترور کرد، رخ داد. به گفته رسانههای ارتش پاکستان در این گفتگوی تلفنی دو طرف در مورد منافع متقابل از جمله ثبات منطقه‌ای، همکاری دفاعی و امنیتی تبادل نظر کردند. اما زمان‌بندی نشان میدهد که ممکن است عملیات ترور الظواهری نیز مورد بحث قرار گرفته باشد.
علاوه بر این، عدم ارائه جزئیات عملیات و عدم اشتراک آن با رسانهها توسط ایالات‌متحده یا پاکستان نشان میدهد که پایگاه و حریم هوایی پاکستان توسط ایالات‌متحده برای هدف قرار دادن الظواهری در کابل استفاده شده است. تحلیلگران امنیتی در امور جنوب آسیا معتقد هستند که پهپادی که الظواهری را کشته باید از حریم هوایی پاکستان عبور کرده باشد، هر چند ممکن است از یک کشور عربی خلیج فارس برخاسته باشد. این تحلیلگران معتقد هستند که پاکستان در این عملیات نقش داشته و بنابراین اطلاعاتی را در مورد مکان الظواهری در اختیار ایالات‌متحده قرار داده است.
ترور الظواهری و افزایش تنش بین پاکستان و افغانستان
پهپاد آمریکایی نه تنها رهبر القاعده را هدف قرار داده و ترور کرده بلکه ضربه سختی به روابط افغانستان و پاکستان وارد کرده است. این در حالی است که روابط کابل – اسلام‌آباد پس از تسلط طالبان بر افغانستان رو به تیرگی گذاشته است. این ترور مانند یک بازی اتهام زنی بوده و تنش بین دو کشور همسایه را افزایش داده است. طالبان ادعا میکنند که پهپاد آمریکایی که از پاکستان وارد شده، حتی پس از کشته شدن الظواهری همچنان در آسمان کابل قابل مشاهده بوده است.
در حالی که طالبان به اسلام‌آباد در مورد استفاده از خاک پاکستان برای حمله به افغانستان هشدار داده، پاکستان ادعاهای طالبان را رد کرده است. عاصم افتخار احمد، سخنگوی وزارت خارجه پاکستان، نسبت به اتهامات مطرح شده از سوی کابل ابراز نگرانی عمیق کرد و گفت: "با وجود نبود مدرک به گفته و اذعان خود وزیر افغانستانی، چنین گمانهزنیهای بی‌پایه و اساسی بسیار تأسف آور است و هنجارها در رفتار دیپلماتیک را زیر پا میگذارد." اسلام‌آباد همچنین از طالبان خواست تا به تعهدات بین‌المللی خود مبنی بر عدم اجازه استفاده از قلمرو به تروریسم، علیه دیگر کشورها عمل کند.
به دنبال ادعاهای طالبان علیه اسلام‌آباد، تحریک طالبان پاکستان نیز حملات خود را در پاکستان از سر گرفت. حمله ماه سپتامبر که منجر به کشته شدن پنج نفر از جمله کارکنان پلیس در منطقه سوات در شمال غربی ایالت خیبر پختونخوا شد، آتش بس نامحدود بین تحریک طالبان پاکستان و اسلام‌آباد را که با میانجیگری طالبان در کابل انجام شده بود، شکست. علاوه بر این، شبه نظامیان تحریک طالبان پاکستان سه سرباز پاکستانی را در یک تبادل آتش در مرز پاکستان و افغانستان در منطقه قبایلی کرم در ایالت خیبرپختونخوا کشتند.
همکاری پاکستان و پیامدهای سیاسی آن
ایالات‌متحده بر اساس استراتژی خود پس از خروج از افغانستان، از پاکستان خواست که نقش یک متحد در خط مقدم جنگ علیه تروریسم را ایفا کند؛ اسلام‌آباد حمایت لجستیک خود را گسترش دهد و پایگاههایی هوایی برای ایالات‌متحده در پاکستان فراهم کند. همان طور که آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات‌متحده بیان کرد، "ما در بازی میمانیم... ما نیروهای خود را از افغانستان بیرون میکشیم، اما عقب نشینی نمی‌کنیم و نمی‌رویم. ما در مورد حمایت از افغانستان عمیقاً متعهد هستیم. با این حال، عمران خان، نخست وزیر سابق پاکستان، سال گذشته در مصاحبه‌ای ایده اجازه دادن به سیا برای استفاده از خاک پاکستان برای انجام عملیاتهای ضد تروریسم فرامرزی علیه القاعده، داعش خراسان (ISKP) و طالبان را رد کرد.
عمران خان همچنین دولت ائتلافی کنونی شهباز شریف را «وارداتی» خواند که در نتیجه «توطئه خارجی» آمریکا علیه او، بر پاکستان تحمیل شده است. عمران خان ادعا کرد که "تغییر رژیم" در اسلام‌آباد توسط ایالات‌متحده برای سرنگونی دولت او و به دلیل سیاست خارجی مستقل دولت او طراحی شده است. وی به طور علنی اعلام کرد که دولت او به این دلیل سرنگون شد که قاطعانه به سیا اجازه نداد تا حملات پهپادی علیه اهداف مورد نظر خود را در افغانستان، مانند عملیات علیه الظواهری عملی کرده و از حریم هوایی و خاک پاکستان برای این منظور استفاده کند.
یک ماه پس از سرنگونی دولت عمران خان "با رای عدم اعتماد مجلس پاکستان" ایالات‌متحده به دنبال از سرگیری عملیات ضد تروریسم خود با همکاری پاکستان به رهبری شهباز شریف بود که در آوریل جایگزین عمران خان شد. ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه ایالات‌متحده گفت: "ما میخواهیم در زمینههایی که منافع متقابل با شرکای پاکستانی خود داریم، به همکاری ادامه دهیم. این شامل مبارزه با تروریسم نیز میشود". اگر چه دولت بایدن به طور علنی خواستار ادامه استفاده از پایگاه‌ها در پاکستان نبود، زیرا این درخواست در میان مردم پاکستان بسیار منفور است و دولت عمران خان هم به ایالات‌متحده اجازه نداد که از خاک پاکستان برای حمله به اهدافی در داخل افغانستان استفاده کند، اما اگر مشخص شود که دولت فعلی به رهبری شریف در اجرای عملیاتی که الظواهری در آن ترور شد، نقش تسهیل کننده‌ای داشته (یا مشکوک به آن باشد)، بهای سنگینی را برای این کار در انتخابات سراسری برنامه ریزی شده در سال 2023 خواهد پرداخت و این کار مهر تاییدی بر روایت توطئه خارجی علیه عمران خان خواهد بود.
نتیجهگیری
تا زمانی که اسلام‌آباد سیاست خود را در رابطه با همکاری با ایالات‌متحده روشن نکند و واشنگتن جزئیات عملیاتی بیشتری را در مورد عملیات ترور الظواهری با رسانهها به اشتراک نگذارد، گمانهزنیها در مورد نقش پاکستان در عملیات ضد تروریستی ایالات‌متحده در داخل افغانستان پایان نخواهد یافت. ممکن است این عملیات با همکاری مخفیانه دولت پاکستان به رهبری شهباز شریف انجام شده باشد در حالی که دولت قبلی به رهبری عمران خان به شدت با همکاری با آمریکا در مبارزه علیه گروههای تروریستی در افغانستان مخالف بود.
حزب تحریک انصاف پاکستان (PTI)، حزب اصلی اپوزیسیون پاکستان که توسط عمران خان رهبری میشود، استفاده مشکوک از حریم هوایی پاکستان برای ترور الظواهری را نیز به عنوان یک موضوع سیاسی مطرح کرده است که همچنان در گفتمانهای سیاسی پاکستان ادامه خواهد داشت. همان طور که یکی دیگر از رهبران تحریک انصاف بیان کرد، "ملت میخواهد بداند که آیا ما دوباره به ابزار ایالات‌متحده علیه القاعده تبدیل خواهیم شد. پاسخ به این سئوال میتواند تعیین کند که آیا عمران خان دوباره قدرت را در پاکستان به دست میآورد و در صورت وقوع چنین امری آیا ایالات‌متحده میتواند روی ادامه همکاری پاکستان در مبارزه با تروریسم حساب کند یا خیر؟
انتهای مطلب/
«این متن در راستای اطلاع رسانی و انعكاس نظرات تحليلگران و منابع مختلف منتشر شده است و انتشار آن الزاما به معنای تأیید تمامی محتوا از سوی "موسسه مطالعات راهبردی شرق" نیست.»
دریافت صفحه با کد QR