مطالعات شرق/


هالفورد مکیندر، یکی از سیاست‌مداران بریتانیایی قرن بیستم معتقد است: «کسی که بر آسیای مرکزی حکومت کند، بر اوراسیا حکومت می‌کند و کسی که بر اوراسیا حکومت کند، بر جهان حکومت می‌کند». این منعکس کننده سیاست "انگلیس" است. انگلیسی‌ها قرن‌هاست که به آسیای مرکزی – منطقه‌ای غنی از منابع – توجه دارند.
 
رژه بازدیدکنندگان غربی
همزمان با انجام عملیات ویژه نظامی روسیه در اوکراین، غربی‌ها مکررا به منطقه آسیای مرکزی رفت و آمد دارند. لازم به ذکر است که چندی پیش، عذرا ضیا، معاون وزیر امور خارجه آمریکا در امور امنیت، دموکراسی و حقوق بشر، یک سفر رسمی به قرقیزستان داشت.
اخیرا نیز، دونالد لو، دستیار وزیر امور خارجه ایالات متحده در امور آسیای مرکزی و جنوبی به بیشکک سفر کرده است. وی در دیدار با جن‌بیک کولوبایف، وزیر امور خارجه قرقیزستان، مشکلات مرزی را در قرقیزستان مورد بررسی قرار داد.
اما انگلیسی‌ها منطقه آسیای مرکزی را یک سکوی پرش استراتژیک برای عملیات ویژه می‌دانند. آنها "ترفند" خود را دارند - انگلیس از قدیم الایام یاد گرفته است از عامل اسلامی استفاده کند.
به نظر می رسد انگلیسی‌ها اکنون هم این راه را انتخاب کرده اند. 
اخیرا در یکی از هتل‌های بیشکک، یک دوره آموزشی تحت عنوان «طراحی کمپین‌های رسانه‌ای استراتژیک برای پیشگیری و مقابله با افراط گرایی خشونت آمیز» برگزار شد.
در این دوره در مورد فناوری‌های موجود برای تهیه محتوا به منظور سرکوب فعالیت‌های تروریستی و افراط گرایی خشونت آمیز صحبت شد. سخنرانان تجربیات خود را در سازماندهی کمپین‌های رسانه‌ای از طریق رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشتند.
در این دوره آموزشی، بیشتر، نمایندگان خدمات دولتی قرقیزستان و سازمان‌های مذهبی، از جمله اداره امور معنوی قرقیزستان و همچنین رسانه‌های محلی حضور داشتند. مرکز بررسی وضعیت مذهبی زیر نظر کمیسیون دولتی امور مذهبی جمهوری قرقیزستان و سازمان های غیردولتی Albany Associates ، Interfaith Council  و REOC Communication. این دوره آموزشی را سازماندهی کرده بودند.
از همه جالب‌تر حضور سازمان بریتانیایی REOC Communications است که رئیس آن، ریچارد چالک، سخنران اصلی این دوره آموزشی بود.  
نام کامل رئیس سازمان بین دولتی  REOC Communications بریتانیا - ریچارد ادوارد اولیور چالک است. وی از سال 2011 رئیس بخش ویژه RICU (تحقیق، اطلاعات و ارتباطات) بوده است. این بخش یک سرویس مخفی در دفتر مبارزه با تروریسم (OSCT)  زیر نظر وزارت امنیت بریتانیا است. ظاهرا وظیفه آن انجام عملیات پنهان اطلاعاتی وزارت امنیت این کشور بوده است.
چارلز فار، رئیسOSCT  این بخش را برای اجرای کمپین‌های اطلاعات پنهان در جهت تضعیف فعالیت‌ افراط گرایان اسلامی در بریتانیا و خارج از آن ایجاد کرده است.  
چارلز فار مدتی در افغانستان، آفریقا و خاورمیانه کار کرده است و مسئول امنیت ملی و مبارزه با تروریسم بوده است. RICU نوعی واحد اطلاعاتی مخفی در هر دو سرویس _ ضد جاسوسی و اطلاعات خارجی _ بریتانیا می‌باشد و همه چیز به این بستگی دارد که این واحد مخفی کجا عمل می‌کند - در داخل بریتانیا یا برای مثال، جایی در شرق.
 
عملیات مخفی در عراق
روزنامه بریتانیایی گاردین فعالیت RICU و ریچارد چالک را در اشغال نظامی عراق توسط نیروهای ناتو به تفصیل شرح داده است. به گفته این نشریه، ریچارد در عملیات‌های اطلاعاتی با هدف تضعیف گروه‌های شورشی مخالف اشغال عراق شرکت داشت. براساس اطلاعات این روزنامه، (RICU) از طرف القاعده فیلم‌های تبلیغاتی جعلی تهیه می‌کرد. دیسک‌ها حاوی کد گوگل آنالیتیکس بودند که امکان ردیابی را فراهم می‌آوردند. اطلاعات به دست آمده برای شناسایی شبه نظامیان بالقوه مورد استفاده قرار می‌گرفت.
یکی دیگر از روش‌های سرویس‌های اطلاعاتی بریتانیا، ایجاد شبکه گسترده‌ای از حساب‌های جعلی استخدام کنندگان افراطی در شبکه‌های اجتماعی بود. به گزارش گاردین، این روش این امکان را برای آژانس‌های اطلاعاتی فراهم می‌آورد تا افراد حقیقی را که با گروه‌های تروریستی یا جنبش‌های شورشی ارتباط داشتند، ردیابی کنند.
به طور خلاصه، انگلیسی‌ها تمام تلاش خود را برای کنترل مردم عراق از طریق شبکه‌های اجتماعی و حساب‌های کاربری گوگل و همچنین جمع‌آوری اطلاعات مربوط به گروه‌های مسلح برای انحلال آنها در آینده انجام دادند.
 
جبهه اطلاعاتی سرویس‌های ویژه بریتانیا
جالب اینجاست که ریچارد چالک برای کار در عملیات‌های مخفی در میان مسلمانان، یک سازمان پیمانکار فرعی دیگر را جذب کرد. این سازمان قبلا Breakthrough Media Network Ltd نامیده می شد، اما بنا به دلایلی از سال 2020 نام خود را به Zink Network Ltd تغییر داد.  
آن طور که به نظر می‌رسد، Zink Network Ltd با بنیاد مذهبی و خیریه "ایمان" قرقیزستان همکاری می‌کند. لازم به ذکر است که این بنیاد به فراکسیون پارلمانی "ایمان نورو" وابسته است. این نشان می‌دهد که انگلیسی‌ها در قرقیزستان نه تنها با سازمان‌های عمومی مذهبی و رسانه‌ها، بلکه با احزاب سیاسی روابط تجاری دارند. آیا این بدان معناست که بریتانیا بر ابتکارهای قانونی در قرقیزستان تأثیر دارد؟
برخی از منابع اطلاعاتی روسیه اعلام کردند که چندین شرکت انگلیسی و سازمان غیردولتی در جنگ اطلاعاتی علیه روسیه شرکت داشتند. براساس گزارش رسانه‌ها، این سازمان‌ها تحت هدایت سرویس‌های ویژه کار می‌کردند و در خارج از کشور علیه روسیه کمپین‌های اطلاعات جعلی تشکیل داده‌اند. در میان این سازمان‌ها، نام Zink Network Ltd و Albany Associates که یکی از برگزارکنندگان دوره آموزشی در بیشکک نیز بودند، وجود دارد.
طبق گزارش رسانه‌ها، این دو سازمان تحت هدایت سرویس‌های اطلاعاتی بریتانیا، بر اساس روش نفوذ در جامعه مدنی، در فضای اطلاعاتی فعالیت و تصویری منفی از روسیه برای جامعه جهانی ایجاد می‌ کردند.
به عنوان مثال، Zink Network Ltd با رسانه‌های مخالف در روسیه و با خبرگزاری‌های ضد روسی در کشورهای بالتیک همکاری نزدیکی داشت. براساس اطلاعات روزنامه "کامساولسکایا پراودا"، تحلیل‌گران Zink Network Ltd اعتراف کردند که "مدوزا" و "مدیازونا" که مشتریان دائمی آنها بودند، تجربه بسیار کمی برای تبلیغ مطالب خود دارند، بنابراین انگلیسی‌ها به آنها کمک می‌کنند. مربیان بریتانیایی سمینارهایی را برای "روزنامه نگاران مستقل" برگزار می‌کردند و به آنها تبلیغات ضد روسی را آموزش می‌دادند.
همچنین به گزارش ریانووستی، Zink Network Ltd براساس برنامه بریتانیایی EXPOSE Network که "شبکه افشاگری‌ها" ترجمه می‌شود کار می‌کند. این برنامه شامل سفرهای ماموران مخفی بریتانیا به سراسر جهان، برقراری ارتباط با رسانه‌های بالقوه ضد روسیه و جمع آوری داده‌های سری می‌شود.
در وب سایت‌های Zink Network Ltd و Albany Associates می‌توان اطلاعات مربوط به فعالیت هر دوی این سازمان‌های وابسته به سرویس‌های اطلاعاتی بریتانیا را پیدا کرد.  
همین سازوکارها هستند که نه تنها امکان شکل‌گیری اعتراض افکار عمومی را فراهم می‌آورند، بلکه گاهی اوقات عامل شورش در کشور هدف می‌شوند.
 
استراتژی بریتانیا چه چیزی را پوشش می‌دهد؟ 
 یکی از اسناد اصلی‌ که سرویس‌های اطلاعاتی بریتانیا بر آن تکیه می‌کنند، «استراتژی پیشگیری» (Prevent Strategy ) است. این سند در قالب برنامه‌ اقدامات بعدی بریتانیا برای اجرای مکانیسم‌های مختلف فعالیت‌های سرویس‌های ویژه و شناسایی هسته‌های خواب تروریست‌ها و همچنین جاسوسی افرادی که حتی می‌توانند تهدیدی برای دولت بریتانیا باشند تنظیم شده است.
 
استراتژی بریتانیا برای پیشگیری از افراط گرایی
ترزا می (وزیر کشور وقت بریتانیا)، زمانی که از پارلمان این کشور خواست تا این استراتژی را تصویب کند، تصویب این استراتژی را به منظور تقویت کنترل گروه‌های رادیکال از طریق شبکه گسترده‌ای از مخبران در میان مردم عادی ضروری دانست. وزیر کشور بریتانیا به منظور بهبود این استراتژی، از راه اندازی برنامه فرعی دیگری تحت عنوانChannel  ("کانال") خبر داد. این مکانیسم این امکان را برای سرویس‌های اطلاعاتی بریتانیا فراهم می‌آورد تا مسلمانان بریتانیا را تحت کنترل کامل خود نگه دارند و در عین حال اسلام‌هراسی را در این کشور توسعه دهند.
در واقع این برنامه نشان دهنده تبدیل بریتانیا به یک دولت پلیسی است. اگرچه لندن در تمام میادین بین‌المللی درباره نقض هنجارهای دموکراتیک در کشورهای پساشوروی، بویژه روسیه، فریاد می‌زند.  
سازمان Conflict, Stability and Security Fund ("صندوق پیشگیری از درگیری‌ها، تقویت ثبات و امنیت") یک سازمان‌ بریتانیایی دیگر است که مورد توجه قرار دارد. این صندوق بودجه برنامه بریتانیا را برای مقابله با تحریف اطلاعات و توسعه رسانه‌ها در خارج از کشور - در اروپای شرقی، آسیای مرکزی و بالکان-  تامین می‌کند. در سال 2021، این صندوق 5 میلیون پوند برای سازمان های غیردولتی خارج از کشور، 3.1 میلیون پوند برای کمپین‌های روابط عمومی، 9.8 میلیون پوند برای تحقیقات و 1.9 میلیون پوند برای سایر مخارج ضروری هزینه کرده است.
این صندوق از رسانه‌های خارجی که تبلیغات ضد روسی را منتشر می‌کنند، حمایت مالی می‌کند. با این حال، این اقدام رسما به شکلی آراسته‌تر و عوام‌فریبانه‌تر بیان شده است: «بریتانیا به انتشار و دسترسی به اطلاعات دقیق و تعامل مثبت با کسانی که تحت تأثیر اطلاعات نادرست روسیه قرار گرفته‌اند کمک ‌کرده و با حمایت از رسانه های روس زبان از آنها در برابر اطلاعات جعلی در اروپا و فضای ناتو حمایت می‌کند».
لازم به ذکر است که مهلت اجرای این برنامه در مورخ 31 مارس سال جاری به پایان رسیده است. احتمالا سفر ریچارد چالک به قرقیزستان در چارچوب این برنامه انجام شده است. این احتمال وجود دارد که فرستاده ویژه بریتانیا در وهله اول این پروژه را به قرقیزستان  پیشنهاد داده باشد - کشوری که در آن رسانه‌ها بازتر از سایر کشورهای آسیای مرکزی هستند.
 
آیا زمان آماده شدن برای هرج و مرج فرا رسیده است؟
نیکلای پاتروشف، دبیر شورای امنیت روسیه در چهارمین دور رایزنی‌های چندجانبه درباره مشکل افغانستان در دوشنبه اعلام کرد که کشورهای آسیای مرکزی ممکن است با هجوم پناهجویان از افغانستان مواجه شوند. به گفته پاتروشف، افغانستان با کمبود شدید مواد غذایی مواجه است. خطر یک انفجار منطقه‌ای در این کشور در حال افزایش است. لازم به ذکر است که کشورهای غربی دارایی‌های افغانستان را مسدود کرده‌اند. پاتروشف خاطرنشان کرد که اخیرا، حملات تروریستی هم در پایتخت و هم در ولایات افغانستان بیشتر شده است.
نیکولای پاتروشف افزود: «آمریکایی‌ها و انگلیسی‌ها موانعی را برای از سرگیری کار عادی فعالان مالی افغان با سیستم بانکی بین المللی ایجاد می کنند».
قرقیزستان و سایر کشورهای آسیای مرکزی با تصویب کنوانسیون سازمان ملل متحد در مورد وضعیت پناهندگان در سال 1996، موظف به پذیرش پناهندگان هستند. آیا همه کشورهای منطقه باید با مشکل هجوم گسترده مواجه شوند؟ در صورتی که حتی یک کشور آسیای مرکزی برای این کار آماده نیست.
ورود پناهجویان ممکن است کل منطقه را دچار هرج و مرج کند. احتمالا همراه با پناهندگان، گروه‌های تروریستی که ممکن است به اعماق روسیه نفوذ کنند نیز به منطقه منتقل شوند. آیا این چیزی نیست که آنگلوساکسون‌ها (انگلیسی‌ها) می خواهند؟ در واقع، با توجه به عملیات ویژه نظامی روسیه در اوکراین، این امر در حال حاضر به معنای گشایش "جبهه جنوبی" خواهد بود که کاملا با برنامه‌های غرب سازگار است.
بعید نیست که سفر ریچارد چالک به قرقیزستان با آماده سازی پروژه‌ای بلندمدت مرتبط باشد. احتمالا انگلیسی‌ها "کار مشترک در زمینه جلوگیری از افراط گرایی" را به مقام‌های قرقیزستان پیشنهاد خواهند داد. با این حال، این خطر وجود دارد که این امر امکان ردیابی عملکرد نیروهای امنیتی قرقیزستان را برای سرویس‌های اطلاعاتی بریتانیا فراهم آورد و باعث شود که آنها تصویر واضح‌تری از حضور گروه‌های تروریستی در این کشور داشته باشند و به طور کلی، کل وضعیت مبارزه با افراط گرایی را در قرقیزستان تحت کنترل خود نگه دارند.
این پروژه ممکن است شامل توسعه چندین حوزه مخرب سرویس‌های اطلاعاتی بریتانیا باشد که عبارتند از: جمع آوری داده‌ها در مورد سلول‌های خفته افراط گرایان از طریق بخش قرقیزستانی شبکه‌های اجتماعی؛ استفاده از آنها در راستای منافع خود در هنگام شورش‌های احتمالی؛ حمایت از رسانه‌های محلی ضد روسی و استفاده از عامل شبه اسلامی علیه سایر فرقه‌های مذهبی که درگیری‌های دینی و قومی را در قرقیزستان بدنبال دارد.
یعنی نتیجه «کمک‌های» انگلیس ممکن است درگیری‌هایی باشند که به یک "چاشنی" برای انفجاری در کل آسیای مرکزی تبدیل شود.
انتهای مطلب/