مطالعات شرق/

کمپین تحریم سوخت روسیه از سوی اروپا به منظور تنبیه مسکو برای تهاجم به اوکراین طراحی شده است اما هزاران مایل دورتر از جنگ، این پاکستان است که در تاریکی فرو می‌رود، دولت آن تضعیف می‌گردد و ثبات این کشور در معرض تهدید قرار گرفته است.

یک دهه پیش، پاکستان، پنجمین کشور پرجمعیت جهان، گام‌های خاصی برداشت تا خود را از انواع جهش‌های قهر‌آمیز قیمت‌ها که امروز بازار را متلاطم کرده‌اند، مصون نگه دارد. این کشور سرمایه‌‏گذاری عظیمی بر روی گاز طبیعی مایع انجام داد و قراردادهای بلندمدتی با تامین‌‏کنندگان در ایتالیا و قطر امضا نمود. اگرچه این تامین‌کنندگان، همچنان به فروش خود در بازار پردرآمدتر اروپا ادامه می‌دهند و پاکستان را دقیقاً در همان موقعیتی قرار می‌دهند که پیشتر تلاش می‌کرد از آن اجتناب کند، اما در حال حاضر برخی از این تامین‌‏کنندگان ورشکست شده‏‌اند.

به منظور جلوگیری از خاموشی در تعطیلات عید ماه گذشته، دولت نزدیک به 100 میلیون دلار برای تهیه یک محموله گاز طبیعی مایع (LNG) از بازار هزینه کرد که برای کشوری که با کمبود نقدینگی مواجه است یک رکورد محسوب می‌گردد. در سال مالی منتهی به جولای، هزینه‌های این کشور برای تامین گاز طبیعی مایع می‌تواند به 5 میلیارد دلار یعنی دو برابر سال قبل برسد. با این حال، دولت نمی‌تواند در این مسیر سختی و هزینه‌ها را به شهروندان خود تحمیل نکند چرا که صندوق بین‌المللی پول با پیش شرط اصلی کاهش یارانه‌های سوخت و برق حاضر به مذاکره برای نجات این کشور می‌باشد.
 
اکنون بخش‌هایی از پاکستان با خاموشی‌های برنامه‌ریزی شده بیش از 12 ساعت مواجه هستند که باعث می‌شود مردم نتوانند بطور مطلوب از تهویه‌ها برای کاهش گرمای این روزها استفاده کنند. نخست وزیر قبلی نیز از یک سو مردم زیادی را به راهپیمایی‌ها و اعتراضات فرا می‌خواند و خشم مردم را نسبت به تورمی که به 13.8 درصد در حال افزایش است تشدید می‌کند. مجریان برنامه‌های پربیننده دائما در مورد اینکه پاکستان چگونه سوخت مورد نیاز خود را دریافت می‌کند و چقدر باید بپردازد بحث می‌کنند.

هفته گذشته، دولت مجموعه جدیدی از اقدامات صرفه جویی در انرژی را اعلام کرد. کارمندان از شیفت‌های عادی شنبه مرخص شدند و بودجه پرسنل امنیتی 50 درصد کاهش یافت.
شهباز شریف نخست وزیر پاکستان در ماه آوریل پیش از تعطیلات عید در توئیتی اذعان داشت: "من کاملاً از سختی‌هایی که مردم با آن روبرو هستند آگاه هستم". وی در همان هفته به دولت خود دستور داد تا خرید محموله‌های گاز طبیعی گران قیمت خارج از کشور را از سر بگیرد و اوایل این ماه هشدار داد که آنها پول کافی برای ادامه خرید گاز از خارج از کشور را در اختیار ندارند.

بحران تامین سوخت فراتر از خاموشی خواهد رفت. دولت محموله‌های گاز طبیعی موجود را به نیروگاه‌ها هدایت کرده است، تولیدکنندگان کود به سوخت وابسته هستند. این حرکت می‌تواند برداشت بعدی محصول را تهدید کند و منجر به افزایش هزینه‌های غذایی در سال آینده گردد. دکل‌های تلفن همراه برای ارائه خدمات، در طول خاموشی از ژنراتورهای پشتیبان استفاده می‌کنند، اما سوخت آنها نیز تمام می‌شود.

هزینه گاز مایع طبیعی در دو سال گذشته به دو دلیل (ابتدا به دلیل افزایش تقاضا پس از همه گیری و دوم به دلیل حمله روسیه به اوکراین) بیش از 1000 درصد (ده برابر) افزایش یافته است. روسیه بزرگ‌ترین تامین‌کننده گاز طبیعی اروپا است و خطر اختلال در عرضه، نرخ‌های لحظه‌ای در ماه مارس را به رکوردی بی‌سابقه تبدیل کرد.
 
در همین زمان، اروپا برای گاز مایع طبیعیِ بیشتر و بیشتر تقاضای می‌کند. امسال تاکنون، واردات گاز مایع طبیعی اروپا 50 درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش یافته و هیچ نشانه‌ای از کاهش نشان نداده است دهد. سیاستگذاران اتحادیه اروپا پیش نویس طرحی را برای افزایش قابل توجه تحویل گاز طبیعی به عنوان جایگزینی برای گاز روسیه تهیه کردند، زیرا آنها روابط خود با دولت ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه را به دلیل جنگ این کشور با  اوکراین قطع کردند. کشورهایی مانند آلمان و هلند به سرعت ساخت پایانه‌های واردات شناور را دنبال می‌کنند و اولین محموله‌ها قرار بود ظرف شش ماه آینده وارد شوند.
استیو هیل، معاون اجرایی شرکت Shell بزرگترین تاجر سوخت در جهان، گفت: اروپا در حال مکیدن گاز طبیعی مایع از سراسر جهان است و این بدان معنا است که گاز مایع طبیعی کمتری به بازارهای در حال توسعه می‌رود.
 
هزینه سوخت
هزینه های واردات گاز طبیعی مایع برای پاکستان به دلیل عرضه محدود جهانی افزایش می یابد. منبع: اداره آمار پاکستان

چندی پیش، پاکستان نماینده صنعت گاز مایع در جهان آینده محسوب می‌شد. در اواسط دهه 2010، تقاضا برای سوخت "گاز خنک شده تا 162- درجه سانتیگراد که می‌توان آن را از طریق تانکر در سراسر جهان حمل کرد" در بازارهای توسعه یافته افزایش یافت. پیشرفت‌های تکنولوژیک بر کاهش هزینه‌ و زمان ساخت پایانه‌ها تاثیر بسزایی داشت بنابراین قیمت گاز در میادین جدید سوخت کاهش یافت.

با قیمت‌های جدید و پایین‌تر، کشورهای فقیرتر نیز بالاخره توانستند به این سوخت دست پیدا کنند. تامین‏‌کنندگان، این بازار جدید را مورد توجه قرار دادند و زمانی که پاکستان مناقصه‏‌ای را برای تامین طولانی مدت گاز طبیعی اعلام کرد، بیش از ده‌ها شرکت برای کسب و کار به آن پیشنهاد دادند.
در سال 2017، پاکستان Eni SpA ایتالیا و Gunvor Group Ltd را برای تامین گاز طبیعی کشور برای دهه آینده انتخاب کرد. در آن زمان، شرایط خوب بود و قیمت‌ها بسیار کمتر از قرارداد مشابهی بود که سال قبل با قطر امضا شد.
با این حال، اکنون این دو تامین‌‏کننده، هم زمان با افزایش قیمت گاز اروپا، بیش از 12 محموله را که برای تحویل از اکتبر 2021 تا ژوئن 2022 برنامه‏‌ریزی شده بود، لغو کرده‌‏اند.

بروس رابرتسون، تحلیلگر مؤسسه اقتصاد انرژی و تحلیل مالی اظهار می‌دارد که چنین پیش‎‌آمدهایی در صنعت گاز مایع تقریباً بی‏‌سابقه بوده است. بازرگانان و صاحبان این صنعت که با بلومبرگ مصاحبه کردند، نمی‌توانستند آخرین باری که این همه محموله در یک مرکز صادراتی اسقاط شده است را به خاطر بیاورند.
 
Eni  و Gunvor گفته‌اند که مجبور به لغو این کار شده‌اند زیرا خود آنها با کمبود مواجه هستند و گاز مایعی برای ارسال به پاکستان در اختیار ندارند. معمولاً وقتی صادرکنندگان با چنین چالش‌هایی مواجه می‌شوند، تحویل محموله گازی که قبلا معامله شده است را با تحویل محموله‏‌ای که در بازار لحظه‏‌ای خریداری شده است جایگزین می‌کنند، اما Eni و Gunvor این کار را انجام نداده‌اند.

Gunvor  در مورد این داستان اظهار نظری نکرده است. این شرکت ایتالیایی در بیانیه‌‏ای از طریق ایمیل اعلام داشته که تامین‏‌کننده به تعهدات خود عمل نکرده و بنابراین مجبور به عدم تحویل محموله به پاکستان شده و همچنین اشاره کرد که از این لغوها سودی نبرده یا سودی نمی‌برد و تمام آنچه بدست آورده را صرف مدیریت چنین اختلالاتی کرده است.
تأمین‌کنندگان معمولاً از لغو کردن متنفر هستند. این به روابط تجاری آنها آسیب می‌زند و اغلب برای آنها بسیار گران تمام می‌شود. بازارهای توسعه‏‌یافته معمولاً تا 100 درصد جریمه‌های «عدم تحویل» را طلب می‌کنند. به گفته والری چاو، تحلیلگر شرکت Wood Mackenzie Ltd.:"بسیار کم پیش می‌آید که تامین‏‌کنندگان گاز مایع از قراردادهای بلندمدت صرف نظر کنند مگر حوادث خاصی رخ داده باشد."

در قراردادهای پاکستان جریمه کمتر از 30 درصد برای لغو آن هم در ازای کاهش قیمت در کل قیمت درج شده است. در این مرحله، قیمت‌ها در بازار نقدی اروپا به اندازه‌ای بالا است که چنین جریمه‏‌ای را جبران می‌کند. بر اساس محاسبات بلومبرگ، یک محموله گاز مایع برای تحویل در ماه می به پاکستان از طریق یک قرارداد بلندمدت به ازای هر میلیون واحد پایانه بریتانیا 12 دلار هزینه دارد. برای مقایسه، محموله‌های تحویل ماه می به اروپا توسط بیش از 30 دلار معامله می‌شد. Eni  و Gunvor در این شرایط به تعهدات خود در قبال مشتریان ادامه داده‏‌اند.

بنابراین اکنون پاکستان در وضعیت بدتری نسبت به قبل به میز بازی بازگشته است. عمران خان، نخست‌وزیر پاکستان در ماه آوریل پس از درگیری با ارتش پاکستان بر سر مجموعه‎‌ای از مسائل، از جمله مدیریت منابع انرژی و اقتصاد برکنار شد.
شهباز شریف، نخست وزیر جدید، به واردکننده دولتی دستور داده است که سوخت را به هر قیمتی تهیه کند تا خاموشی‌های فلج کننده متوقف شود. این کشور همچنین در تلاش است تا در مورد قراردادهای خرید بلندمدت جدید گاز مایع مذاکره کند، اگر چه شرایط مطمئناً بدتر از شش سال پیش خواهد بود. وزارت نیرو در بیانیه‌‎ای به بلومبرگ نیوز گفت: دولت "تلاش می‌کند مطلوب‏‌ترین معامله را بپذیرد."
 
هزینه‌ها در حال حاضر ضربه خاصی بر پیکره اقتصاد پاکستان وارد می‌سازد. موسسه اقتصاد انرژی و تجزیه و تحلیل مالی در یادداشتی که ماه گذشته منتشر شد، اعلام داشت: این کشور اکنون در معرض خطر ورشکستگی قرار دارد. سرویس سرمایه‎‌گذاران مودی (Moody) با اشاره به نگرانی‌های مالی از جمله تاخیر در کمک مالی صندوق بین‌‏المللی پول، چشم‌انداز خود در مورد پاکستان را منفی گزارش کرده است.
اتکای پاکستان به گاز مایع و تمایل تامین‌‏کنندگان آن به عدم تحویل، بحران انرژی در این کشور را وخیم‌‏تر ساخته است.  اقتصادهای نوظهور در سراسر جهان در تلاش هستند تا نیازهای شهروندان خود را در چارچوب محدودیت‌های بودجه‎‌ای خود برآورده سازند. همچنین آنها به خرید انرژی از روسیه متمایل شده‌‏اند که این خود تأثیر اقدامات اروپا برای تحریم انرژی روسیه را خنثی می‌کند.

در مواجهه با بحران مالی و کمبود شدید نفت، سریلانکا برای تهیه سوخت به روسیه روی آورده است. پاکستان همچنین در حال بررسی قراردادهای بلندمدت با تامین‏‌کنندگان گاز مایع روسیه است. هند پیش از این خرید از روسیه را افزایش داده و شاید این روند را تسریع نماید. در واکنش به گرمای تابستان پاکستان، دولت این کشور به نیروگاه‌ها دستور داد تا سوخت را از خارج از کشور خریداری کنند.

مشکلات پاکستان پیام هشداری برای سایر واردکنندگانی که از محدودیت نقدی رنج می‌برند، از جمله بنگلادش و میانمار، است. شرکت دولتی در بنگلادش اخیراً گران‌ترین محموله‌های گاز مایع این کشور را از بازار نقدی تهیه کرده تا شبکه برق را فعال نگه دارد و صنایع را حفظ کند، در حالی که میانمار واردات را در سال گذشته به دلیل افزایش قیمت‌ها متوقف کرده است.
 
تغییر قابل ‏توجه رویکرد اروپا در جهت تامین سوخت ممکن است کشورهای دیگر مانند هند و غنا را وادار کند که در برنامه‌های طولانی مدت برای کاهش وابستگی به سوخت فوق سرد(super-chilled) تجدید نظر کنند. دولت‌ها در عوض مصرف زغال‌سنگ یا نفت را که آلاینده‌‏تر هستند افزایش می‌دهند و تلاش‌ها برای دستیابی به اهداف بلندپروازانه کاهش آلودگی در این دهه ناکام خواهد ماند.

فریدون فشارکی، رئیس مشاور صنعت  FGE در یادداشت اخیر به شدت از سیاست‌های انرژی اروپا به دلیل ایجاد "قیمت‌های بالاتر، رکود اقتصادی و فلاکت اقتصادی" در سراسر جهان انتقاد کرد. وی نوشت: " اروپایی‌ها مختار هستند که هر تصمیمی را در داخل مرزهای خود بگیرند. اما صادرات این آشفتگی به خارج از کشور، بویژه به کشورهای در حال توسعه، غیرمنصفانه و غیرمنطقی است."
 انتهای مطلب/