مطالعات شرق/

 
اخیرا، مسکو میزبان نشست رهبران کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت جمعی به مناسبت سی امین سالگرد تاسیس این سازمان بود. براساس اطلاعات رسمی، شرکت کنندگان این نشست بر موضوعات کلیدی تعامل در چارچوب سازمان پیمان امنیت جمعی، مشکلات کنونی بین‌المللی و منطقه‌ای و همچنین بهبود سیستم امنیت جمعی تمرکز کردند.
سخن‌های روسای جمهور روسیه، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و همچنین نخست‌وزیر ارمنستان تأملات خاصی را به دنبال دارد. همانطور که برخی ناظران خاطرنشان می‌کنند، مشخص شد که هنوز اختلافات خاصی در سازمان پیمان امنیت جمعی  وجود دارد و اعضای آن در درجه اول به حل و فصل مشکلات منطقه‌ای علاقه مند هستند.
این امر همانند تمایل برخی از رهبران برای نشستن بر روی دو یا حتی چند "جایگاه" ژئوپلیتیکی کاملا طبیعی است. در عین حال، پنهان کردن مشکلات واقعی در بالاترین سطح و نادیده گرفتن آنها در آینده، از جمله برای کسانی که به این نوع تاکتیک‌های ساده پایبند هستند، خبر از سرانجام خوشی نمی‌دهند.
روسای جمهور روسیه و بلاروس بر پایان دوران "جهان تک قطبی" که با تهدیدهای همه جانبه از سوی اتحاد غرب همراه بود متمرکز شدند. در پس زمینه رویدادهای اوکراین، ولادیمیر پوتین یک بار دیگر توجه حضار را به مشکل امنیت بیولوژیکی، از جمله شبکه آزمایشگاه‌های مرجع آمریکایی و آلمانی مستقر در این منطقه جلب کرد و گفت: «همانطور که می‌دانید، پنتاگون ده‌ها آزمایشگاه و مرکز تخصصی بیولوژیکی را در منطقه مشترک ما ایجاد کرده است. آنها به هیچ وجه به ارائه کمک‌های پزشکی به مردم کشورهای خود نمی‌پردازند. هدف اصلی آنها جمع آوری مواد بیولوژیکی و مطالعه شرایط شیوع ویروس‌ها و بیماری‌های خطرناک براساس منافع خود است. اکنون طی یک عملیات ویژه در اوکراین، شواهد مستندی مبنی بر اینکه در مجاورت مرزهای ما، اجزای سلاح‌های بیولوژیکی بر خلاف کنوانسیون منع سلاح‌های بیولوژیکی و سمی ایجاد شده و مکانیسم‌هایی برای بی ثبات کردن وضعیت اپیدمیولوژیک در فضای پساشوروی طراحی شده است بدست آمده است. من بار دیگر به اهمیت هماهنگی بین اعضای سازمان پیمان امنیت جمعی در زمینه سیاست خارجی، اقدامات هماهنگ در سازمان ملل و سایر پلتفرم‌های چندجانبه و ارتقاء رویکردهای مشترک برای حل مشکلات روزافزون امنیت بین المللی تأکید می‌کنم».
الکساندر لوکاشنکو نیز به نوبه خود در مورد برنامه‌های غیردوستانه همسایگان خود که در مرزهای غربی این جمهوری گروه مسلح قوی "مدافعان اروپا - 2022" را ایجاد کرده‌اند صحبت کرد. وی نارضایتی خود را از موضع برخی از اعضای سازمان پیمان امنیت جمعی ابراز کرد. به گفته وی، با موافقت ضمنی برخی از اعضای سازمان پیمان امنیت جمعی، بلاروس و روسیه برخلاف تمام قوانین جاری بین‌المللی، با درخواست غرب از سازمان‌های بین‌المللی حذف شده‌اند. در این راستا، رهبر بلاروس به لزوم طراحی یک موضع هماهنگ و مشترک در مورد موضوعات اصلی سیاست خارجی مشابه اتحادیه اروپا اشاره کرد.
به گفته رئیس جمهور بلاروس، در چارچوب سازمان پیمان امنیت جمعی، بهبود تعامل و هماهنگی سیاسی، افزایش اثربخشی مقابله با چالش‌های موجود و آینده، از جمله در راستای پیش‌بینی و تحلیل وضعیت ضروری است. به گفته رهبر بلاروس، هماهنگی بیشتر مراکز تخصصی برای کمک به تهیه اسناد مفهومی در مورد موضوعات مهم دستور کار بین المللی، امکان مقاومت موثرتر را در برابر سیاست‌های خصمانه "غرب جمعی" فراهم می‌آورد.
سخنرانی‌های سایر اعضای این اجلاس بیشتر به مشکلات محلی و همچنین افزایش کارایی خود سازمان اختصاص داشت. درک کردن سخنان نیکول پاشینیان که چندین سال پیش برای بی‌اعتبار کردن فعالیت‌های سازمان پیمان امنیت جمعی و ایجاد هرج و مرج و سردرگمی در فعالیت‌های آن کارهای زیادی انجام داده بود، واقعا دشوار بود. شایان ذکر است که سخنرانی نخست وزیر ارمنستان نه تنها حاوی انتقادها، بلکه حاوی پیشنهادهایی برای بهبود فعالیت سازمان با ذکر تجربه قزاقستان بود. می توان حدس زد که موج بی وقفه اعتراضها، مقام‌های فعلی ارمنستان را در مورد احتمال تکرار سناریوی مشابه در این کشور به فکر فرو برده است.
قاسم جومارت توکایف، رئیس جمهور قزاقستان که نه تنها نگران بی ثباتی سیاسی اساسی، بلکه نگران وضعیت افغانستان نیز  بود از حضار خواست تا به تامین امنیت مرزهای جنوبی آسیای مرکزی توجه بیشتری داشته باشند. به گفته توکایف، در حال حاضر، باید این سازمان به طور فعال در فعالیت‌های حفظ صلح سازمان ملل متحد مشارکت داشته باشد. چرا که این امر موقعیت حقوقی سازمان پیمان امنیت جمعی را تقویت کرده و امکان مشارکت این سازمان را در عملیات های حفظ صلح بین المللی فراهم می‌آورد.
سادیر جباراف، رئیس جمهور قرقیزستان به ضرورت توسعه رویکردهای مشترک برای مقابله با «جنگ‌های تحریمی» که تهدیدی برای امنیت غذایی و انرژی، ثبات اقتصاد کلان و ثبات اجتماعی» هستند اشاره کرد و «مسئله افغانستان» را نیز نادیده نگرفت. برای امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان، وضعیت جنوب رودخانه‌های آمودریا و پنج چالشی بسیار جدی‌تر است. به گفته وی، با توجه به وضعیت ناپایدار افغانستان، سازمان پیمان امنیت جمعی باید برای سناریوهای مختلف تشدید اوضاع در مرزهای جنوبی آماده باشد. شرکا در حالی که آمادگی خود را برای استفاده از منابع این سازمان به منظور حل مسائل مورد علاقه خود نشان می دهند، به سختی مشتاق هستند که نگرانی‌های متقابل را به طور جدی در نظر بگیرند.
به عنوان مثال، موضوع امنیت بیولوژیکی (یا بهتر است بگوییم، خطر ناشی از آزمایشگاه‌های زیستی پنتاگون مستقر در قلمروی آنها) در سخنرانی‌های رهبران ارمنستان و قزاقستان منعکس نشد. می‌توان امیدوار بود که مسائل مربوطه در جریان تماس‌های دوجانبه و همچنین در مذاکرات سطوح پایین‌تر و رایزنی‌های فنی کارشناسی مطرح شده باشد. با این وجود، همانطور که از بیانیه سفارت روسیه در ایروان بر می‌آید، در چارچوب اجرای یادداشت تفاهم دوجانبه در مورد امنیت بیولوژیکی، روسیه در رابطه با اطلاعات دریافتی در مورد تعامل ارمنستان با ایالات متحده و متحدان آن در حوزه بیولوژیکی پرسش‌هایی مطرح کرده است که هنوز پاسخ‌های مناسبی درباره آنها دریافت نکرده است. فعالیت‌ شرکت‌های غربی خصوصی که تحقیقات بیولوژیکی را در منطقه قفقاز جنوبی به نفع پنتاگون انجام می‌دهند و همچنین حضور ساختارهای شرکت‌کننده در پروژه‌های بیولوژیکی اوکراین در ارمنستان، نیز باید به طور دقیق مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.
نشست معاونان دبیر شورای امنیت روسیه با سفرای تقریبا 100 کشور که در روز 18 می در مسکو برگزار شد و به موضوع آزمایشگاه‌های زیستی اختصاص داشت نشان دهنده اهمیت این مشکل است. 20 می نیز مشکل آزمایشگاه‌های بیولوژیکی آمریکا در اوکراین توسط اعضای کمیسیون دومای دولتی روسیه با حضور سرگی ناریشکین، رئیس سرویس اطلاعات خارجی روسیه مورد بحث و بررسی قرار گرفت. ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه خاطرنشان کرد که ممکن است طرف روسی در رابطه با حقایق فعالیت‌های بیولوژیکی نظامی آمریکا در اوکراین، مکانیزم مشورتی را بر اساس کنوانسیون منع سلاح‌های بیولوژیکی و سمی راه اندازی کند. تلاش‌های قبلی در این راستا با عوام فریبی و کارشکنی توسط آمریکایی‌ها و ماهواره‌های آنها مواجه شده است. این امر به جستجوی جایگزین برای حل ریشه‌ای مشکلات مربوط به آینده نه تنها برای روسیه و همسایگانش، بلکه کل جهان منجر می‌شود.
در این راستا، نمی توان روند موفقیت آمیز بعدی عملیات نظامی ویژه را در اوکراین که قبل از همه چیز باعث توقف گسترش حضور نظامی-بیولوژیکی ایالات متحده در اوکراین و همچنین باعث توقف آزمایش‌های جنایتکارانه بر روی غیرنظامیان شد را نادیده گرفت. بر اساس بیانیه اخیر وزارت دفاع روسیه، رهبران حزب دموکرات، ایدئولوگ‌های فعالیت‌های بیولوژیکی نظامی آمریکا در اوکراین هستند. نه تنها ایالات متحده، بلکه برخی از متحدان آن در ناتو با مشارکت شرکت‌های جهانی پزشکی و دارویی پروژه‌های نظامی-بیولوژیکی خود را در خاک اوکراین اجرا می‌کنند. اطلاعات جدیدی دریافت شده است که جزئیات آزمایش‌های غیرانسانی پنتاگون را بر روی شهروندان اوکراینی در یکی از بیمارستان‌های روانی در منطقه خارکوف فاش می کند.
علاوه بر این، شواهدی مبنی بر نابودی اضطراری اسنادی که همکاری آزمایشگاه‌های بیولوژیکی ماریوپل را با وزارت دفاع آمریکا تأیید می‌کنند به دست آمده است. این شهر در زمان کنترل اوکراین بر آن، با همکاری وزارت دفاع ایالات متحده، به عنوان یک مرکز منطقه ای برای جمع آوری و تایید عامل بیماری وبا استفاده می‌شد.
از سال 2014، سویه‌های منتخب به مرکز بهداشت عمومی در کی‌یف و از آنجا به خارج فرستاده شده‌اند. یک عمل تخریب مجموعه‌ای از میکروارگانیسم های بیماری زا به تاریخ 25 فوریه سال 2022 در یک آزمایشگاه اپیدمیولوژیک کشف شد که مطابق با آن، کار با پاتوژن های وبا، تولارمی و سیاه زخم در آنجا انجام شده است. بخشی از مجموعه آزمایشگاه حیوانی به دلیل داشتن عجله تخریب نشده است. به منظور اطمینان از ایمنی و ذخیره سازی ایمن، متخصصان روسی 124 سویه را از این مرکز خارج کرده و مطالعات خود را آغاز کردند. وزارت امور خارجه روسیه می گوید: «وجود تب حصبه، تب پاراتیفوئید، گانگرن گازی در مجموعه عوامل بیماری زای غیرمشخص برای بیماری‌های حیوانی، نگران کننده است. این ممکن است نشان دهنده مشارکت آزمایشگاه حیوانی ماریوپل در برنامه بیولوژیکی نظامی آمریکا باشد».
ایگور نیکولین، میکروبیولوژیست و متخصص سلاح‌های باکتریولوژیکی و شیمیایی می‌گوید: «دو آزمایشگاه بیولوژیکی در ماریوپول مستقر بودند که در آنها هم تخمیرکننده و هم اتوکلاو وجود داشت. در این آزمایشگاه‌ها اسنادی پیدا شده است که ثابت می‌کند در آنجا با عامل محرک "وبا" کار می کرده‌اند. اگر ویبریوکلرا وارد منبع آب شوند هزاران نفر آسیب خواهند دید». این محقق که قبلا بر شیوع این بیماری در اودسا، ازمیل و خرسون نظارت داشت، معتقد است که ابتدا نظارت بهداشتی و اپیدمیولوژیک منحل شده و سپس تمام نهادهای ضد طاعون به وزارت دفاع اوکراین و سپس به آمریکایی ها منتقل شده‌اند. در واقع، در 7-8 سال گذشته، هیچ نظام بهداشتی در اوکراین رعایت نشده است.
به نظر می‌رسد که آزادسازی نهایی این شهر ساحلی از دست اشغال‌گرانی که تحت فرمان متولیان خارجی عمل می کردند، در آینده این امکان را فراهم می‌کند تا در حل مشکل حادی که به طور مستقیم زندگی و سلامت ده ها میلیون نفر را تهدید می‌کند، پیشرفت چشمگیری حاصل شود.
انتهای مطلب/