مطالعات شرق/

 
«عبدالعزیز کامل‌‌اف»، وزیر خارجه ازبکستان، در مصاحبه‌ای روابط کشورش با اتحادیه اروپا، وضعیت افغانستان، همکاری‌های منطقه‌ای و راهبردهای رنسانس سوم ازبکستان را مورد بحث قرار داد. کامل‌اف از سال ۲۰۱۲ وزیر امور خارجه ازبکستان بوده‌ است. او پیش‌تر نیز در همان پُست از سال ۱۹۹۴ تا ۲۰۰۳ خدمت کرده بود. وی در این مصاحبه به سوالات جورج گوتیو، سردبیر ارشد EURACTIV پاسخ داده است.

سوال: چه چیزی شما را به بروکسل کشانده و نکات برجسته روابط اتحادیه اروپا و ازبکستان چیست؟
کامل‌‌اف: برنامه سفر من به بروکسل بسیار گسترده است. هدف اصلی این دیدار، برگزاری شانزدهمین نشست شورای همکاری اتحادیه اروپا - ازبکستان [‏در ۱۶ نوامبر]‏ است. ما در مورد مسائل مختلف همکاری بین کشورمان و اتحادیه اروپا بحث خواهیم کرد. مسائل عمومی و سیاسی از جمله مذاکرات در مورد توافقنامه همکاری و مشارکت پیشرفته بین ازبکستان و اتحادیه اروپا، بحث در خصوص اصلاحات حال حاضر در کشور در زمینه‌های عدالت و امور داخلی، حقوق بشر و حاکمیت قانون از جمله این موضوعات به شمار می‌روند. همچنین موضوعات همکاری‌های تجاری، اقتصادی و سرمایه‌گذاری، ارتباطات و مسائل انرژی. ما همچنین در مورد مسائل مهم منطقه‌ای و بین‌المللی و منافع متقابل گفتگو خواهیم کرد.
علاوه بر این، چندین جلسه دوجانبه با نمایندگان پارلمان اروپا، شورای اتحادیه اروپا و کمیسیون اروپا برنامه‌ریزی شده‌ است.
من مطمئن هستم که رویدادهای برنامه‌ریزی‌شده در بروکسل به تقویت بیشتر روندهای مثبت در همکاری تاشکند با اتحادیه اروپا کمک خواهد کرد و علاقه طرفین به ادامه یک گفتگوی سازنده و مشارکت سودمند دوجانبه در طیف وسیعی از زمینه‌ها برای حمایت از اصلاحات اجتماعی- اقتصادی و دموکراتیک در ازبکستان در حال انجام است.
ما سرمایه‌گذاری، تجارت، همکاری در حوزه‌های مختلف کمک‌های مالی و فنی، علم، فن‌آوری، آموزش، اکولوژی، گردشگری، بهداشت و درمان، فرهنگ و تقویت امنیت منطقه‌ای را به عنوان حوزه‌های کلیدی تعامل با شرکای اروپایی در نظر می‌گیریم.
اروپا به طور سنتی منبع فن‌آوری‌های پیشرفته، دانش، سرمایه‌گذاری و نوآوری برای ازبکستان بوده‌ است. ما اتحادیه اروپا را به عنوان یک شریک مهم در شکل‌گیری و تقویت موسسات دموکراتیک، توسعه سیستم پارلمانی و حمایت از جامعه مدنی مورد توجه قرار می‌دهیم.
شایان‌ ذکر است که روابط میان ازبکستان و اتحادیه اروپا در سال‌های اخیر رو به افزایش بوده‌ است. شرکای اروپایی اصلاحات این جمهوری را به طور مثبت درک و حمایت می‌کنند و با دید متفاوتی نسبت به چند سال پیش به ازبکستان می‌نگرند. شاید بتوان گفت که اروپایی‌ها کشور ما را برای خود کشف می‌کنند.
اصلاحات آغاز شده توسط رئیس‌جمهور «شوکت میرضیایف» و سیاست خارجی باز، عملی و فعال که توسط تاشکند دنبال می‌شود، به افزایش چشمگیر سطح و پویایی همکاری ما با تقریبا همه شرکای خارجی منجر شده‌ است. در عین حال، جهت‌گیری اروپایی (ایجاد روابط دوستانه، سازنده، برابر و متعادل با اتحادیه اروپا و کشورهای عضو آن) در میان اولویت‌های سیاست خارجی جدید ازبکستان مطرح شده‌ است.
این ملاحظات پایه و اساس توافق‌نامه‌های توسعه‌یافته قرارداد مشارکت و همکاری گسترده (‏EPCA) ‏را تشکیل دادند که در نوامبر ۲۰۱۸ اعلام شد. تا به امروز، 9 دور مذاکره برگزار شده‌، که در آنها ما توانستیم در بخش سیاسی به پیش‌نویس توافقنامه دست یابیم، و پیشرفت قابل‌توجهی در سند بخش تجاری داشته باشیم.
در ماه آوریل سال ۲۰۲۱، طرف اروپایی وضعیت یک کشور ذی نفع سیستم عمومی ترجیحات «GSP+» را به ازبکستان اعطا نمود. این سیستم امکان صادرات بدون عوارض حدود ۶۰۰۰ قلم از محصولات ازبکستان به کشورهای عضو اتحادیه اروپا را فراهم می‌آورد.
ما مطمئن هستیم که این موضوع به نفع هر دو طرف است و به تقویت بیشتر روابط دوجانبه کمک خواهد کرد. ازبکستان نیز به نوبه خود تدابیر لازم را برای اجرای موثر تعهدات خود تحت کنوانسیون‌های بین‌المللی اتخاذ کرده‌ است.
اتحادیه اروپا حمایت ملموسی از پیوستن ازبکستان به سازمان تجارت جهانی، عمدتا از طریق کمک‌های فنی، ارائه می‌کند.
با توجه به اصلاحات اساسی که در کشور ما در زمینه‌های آموزشی، علمی و نوآوری انجام شده‌، ما با اتحادیه اروپا از طریق برنامه‌های  + Erasmus و۲۰۲۰ Horizon -  همکاری می‌کنیم. در حال حاضر ۲۲ طرح مشترک با ۳۴ موسسه آموزش عالی ملی و ۷۱ دانشگاه از ۲۵ کشور اروپایی در ازبکستان در حال اجرا می‌باشند. ما از گسترش شبکه شعب دانشگاه‌های برجسته کشورهای اروپایی در ازبکستان استقبال می‌کنیم. در حال حاضر، سه موسسه آموزش عالی به طور مشترک با کشورهای اتحادیه اروپا روی ۲۳ برنامه دو مرحله‌ای کار می‌کنند.
باید به اهمیت اجرای راهبرد به روز شده اتحادیه اروپا برای آسیای مرکزی که در ۱۹ ژوئن ۲۰۱۹ اتخاذ شده‌، اشاره کنم. یکی از ویژگی‌های مهم این راهبرد این است که بر اساس سه حوزه کلیدی قرار دارد که به طور کلی با اولویت‌های همکاری میان ازبکستان و اتحادیه اروپا مطابقت دارد.
نخست، افزایش ثبات کشورهای آسیای مرکزی از طریق حمایت از اصلاحات، کسب اطمینان از امنیت، حفاظت از محیط‌زیست، حاکمیت قانون و دموکراسی؛ دوم، تضمین رونق کشورهای منطقه از طریق توسعه اقتصادی، آموزش، پژوهش و همکاری‌های منطقه‌ای؛ و سوم، تقویت سازوکارهای سازمانی تعاملات.

سوال: از زمان به قدرت رسیدن طالبان، روابط با کابل چگونه بوده‌ و ازبکستان برای جلوگیری از یک فاجعه انسانی چه اقدام مشترکی می‌تواند با اتحادیه اروپا داشته باشد؟
کامل‌‌اف: ما قرن‌ها در کنار مردم افغان در یک فضای فرهنگی و تمدنی زندگی کرده‌ایم. ازبکستان از طریق پیوندهای دوستی چند قرنی، تاریخ مشترک، مذهب، آداب و رسوم و سنت‌ها با افغانستان در ارتباط است.
در مورد این کشور همسایه برادر، ما به دنبال یک سیاست دوستانه بر اساس اصول احترام متقابل، برابری، عدم دخالت در امور داخلی و توجه به منافع متقابل هستیم.
همه می‌دانند که جنگ افغانستان که دهه‌ها به طول انجامید، به روابط ما با افغانستان آسیب رساند و تهدیدات امنیتی منطقه‌ای و بین‌المللی جدی را به وجود آورد. ادامه این وضعیت، مانع توسعه پایدار یک منطقه وسیع از جمله آسیای مرکزی شده‌ و سرمایه‌گذاری و چشم‌اندازهای اقتصادی آن را تضعیف می‌کند.
بنابراین، تلاش برای حل و فصل صلح‌آمیز مناقشه افغانستان و ایجاد روابط عملی با همسایه جنوبی از مهمترین وظایف دستگاه سیاست خارجی ازبکستان بوده‌ است.
ازبکستان در دهه ۱۹۹۰ تماس‌های کاری با جنبش طالبان برقرار و کمک عملی به آغاز روند صلح در دوحه نمود. همه اینها باعث شد تا ازبکستان نقش بی نظیری در حل و فصل مسئله افغانستان داشته باشد.
نتایج کنفرانس بین‌المللی سطح بالایی که در زمینه ارتباط میان آسیای مرکزی و جنوب آسیا در تاریخ ۱۶ ژوئیه ۲۰۲۱ در تاشکند برگزار شد، نشان داد که ما تا چه حد به افغانستان علاقه‌مند هستیم تا این کشور نه یک مانع، بلکه پلی میان این دو منطقه باشد.
در حال حاضر، دولت موقت طالبان که به قدرت رسیده‌، به دنبال به رسمیت شناخته شدن بین‌المللی است. این امر به جامعه جهانی فرصتی واقعی برای ایجاد یک گفتگوی سازنده با مقامات جدید افغانستان می‌دهد تا به مردم این کشور کمک کند به زندگی صلح‌آمیز بازگردند. نباید اجازه دهیم که این کشور به اصطلاح به «کشور سرکش» تبدیل شود، همانطور که در دهه ۱۹۹۰ چنین بود.
نباید افغانستان را در این دوران دشوار منزوی کنیم و مردم افغانستان را با چالش برانگیزترین مشکلات خود تنها بگذاریم. وضعیت بشردوستانه در این کشور به وخامت نزدیک شده، و لازم است کمک‌های موثر و اضطراری را به مردم افغانستان ارائه دهیم.
به عنوان گام‌های اولیه بر این باور هستیم که جامعه جهانی همه ابزارهای لازم برای رفع بلوکه‌شدن دارایی‌های بین‌المللی افغانستان، برداشتن تحریم‌ها و ارائه کمک موثر در بازسازی کل سیستم بانکی این کشور، در اختیار دارد.
لازم است که یک مسیر بشردوستانه به این کشور ارائه شود و از هر طریق ممکن کمک شود تا مردم افغانستان گرسنگی نکشند و بتوانند از این دوره دشوار زمستانی جان سالم به در ببرند. این اقدامات به جلوگیری از بحران بشردوستانه در مقیاس بزرگ و افزایش جریان پناهجویان از افغانستان کمک خواهد کرد.
ازبکستان از جمله نخستین کشورهایی بود که کمک‌های بشردوستانه به مردم افغانستان از جمله غذا، دارو و لباس ارسال کرد. همچنین در حال انجام مذاکراتی با طرف افغان در مورد مسائل مربوط به همکاری هستیم. در ۱۶ اکتبر ۲۰۲۱، شهر تِرمِذ، میزبان اولین نشست کاری گسترده در سطح معاونان دولت دو کشور بود که در طی آن، مسائل مربوط به تجارت و اقتصاد مورد بحث قرار گرفت.
می‌خواهم تاکید نمایم که طرف ازبک همه این اقدامات را با هدف کمک به مردم افغان انجام می‌دهد تا بتوانند اقتصاد ملی این کشور را احیا کنند و مانع از آن شوند که کشور در پرتگاه نابودی قرار گیرد.
تاشکند همچنان به این موضع پایبند است که یک جنبه کلیدی در حل و فصل مسائل افغانستان، تدوین یک راهبرد پس از مناقشه است. مشارکت فعال‌تر افغانستان در روندهای اقتصادی منطقه‌ای باید برای جامعه بین‌المللی یک اولویت باقی بماند. ما به دنبال اجرای بیشتر پروژه‌های اجتماعی - اقتصادی در کشور از جمله انرژی و حمل و نقل هستیم.
در عین حال، امیدواریم که مقامات جدید افغان هر کار ممکن برای تحقق وعده‌ها و تعهدات بین‌المللی خود، از جمله ایجاد یک دولت فراگیر، احترام به حقوق و آزادی‌های اساسی انسانی، از جمله حقوق زنان و اقلیت‌های ملی، مبارزه با تروریسم بین‌المللی و قاچاق مواد مخدر، جلوگیری از استقرار گروه‌های تروریستی مختلف در قلمرو این کشور و حمایت از روابط همسایگی خوب با کشورهای منطقه را انجام دهند. حتی کوچک‌ترین تهدید برای دیگر کشورها نباید دیگر از سرزمین افغانستان باشد.
فکر می‌کنم که دولت موقت افغانستان می‌تواند این گام‌های اساسی را بردارد تا این کشور بتواند در آینده نزدیک به یک نهاد برابر از نظر روابط بین‌المللی و بین‌دولتی تبدیل شود، که بخشی از جهان متمدن مشترک است.
هیچ راه دیگری وجود ندارد؛ تنها این کار می‌تواند مردم افغانستان را به پیشرفت و رفاه و خوشبختی و برقراری صلح که مدت‌ها انتظار آن را دارند، هدایت کند.

سوال: شما همکاری منطقه‌ای در آسیای مرکزی را چگونه ارزیابی می‌کنید و اتحادیه اروپا چه نقشی می‌تواند ایفا کند؟
کامل‌‌اف: دستیابی به ثبات بلندمدت و توسعه پایدار در آسیای مرکزی به طور جدایی‌ناپذیری با تقویت اعتماد متقابل میان کشورهای منطقه، توسعه همکاری‌های سیاسی، اقتصادی، بشردوستانه منطقه‌ای و ‌حل مشکلات مشترک در منطقه ارتباط دارد.
«شوکت میرضیایف»، رئیس‌جمهور کشورمان، توسعه و تقویت روابط دوستانه و سودمند دوجانبه، مبتنی بر حسن همجواری با آسیای مرکزی را به عنوان اصلی‌ترین اولویت سیاست خارجی ازبکستان شناسایی کرده‌ است.                              
در این رابطه، رهبری ازبکستان به بهبود اساسی محیط سیاسی در آسیای مرکزی اهمیت بالایی می‌دهد. تاشکند به همراه کشورهای همسایه، در حال پیگیری یک سیاست خارجی منسجم و مسئولانه با هدف حل و فصل سازنده همه مسائل منطقه‌ای است، که در گذشته موجب بروز اختلافات شده و این تصور را که آسیای مرکزی منطقه ای است پراکنده و ضعیف، بوجود آورده‌ است.
البته پیشرفت قابل‌توجهی نیز در حل مسائل موضعی، در درجه اول در تعیین حدود و علامت‌گذاری مرزها، استفاده منطقی و منصفانه از منابع آب و انرژی، حرکت آزاد فرامرزی، توسعه سیستم‌های حمل و نقل و ارتباطات، و همکاری در زمینه امنیت داشته‌ایم.
اجازه دهید تاکید کنم که همه این مسائل بر اساس اعتماد متقابل، گفتگوی باز، توجه به منافع متقابل و مصالحه منطقی حل و فصل می‌شوند. با توجه به ویژگی‌های فرهنگ، سنت‌ها و ارزش‌های کشورهای آسیای مرکزی، هیچ جایگزینی برای چنین رویکرد عملگرایانه و مبتنی بر احترام متقابل وجود ندارد. امروزه، تجارت، سرمایه‌گذاری، حمل و نقل، روابط صنعتی، فرهنگی و بشردوستانه، همکاری‌های بین‌مرزی و بین‌منطقه‌ای، و تعامل در زمینه امنیت بین کشورهای منطقه در حال گسترش است.
می‌خواهم توجه ویژه ای را به چشم اندازهای امیدوارکننده توسعه یکپارچه‌سازی اقتصادی در منطقه خود جلب کنم، بازاری که به سرعت در حال رشد است و بیش از ۷۴.۵ میلیون نفر جمعیت دارد. طی ۱۰ سال گذشته، جمعیت آسیای مرکزی به طور متوسط سالانه یک میلیون نفر افزایش‌ یافته است.
به گفته کارشناسان، اگر این منطقه به یک فضای مشترک اقتصادی تبدیل شود، آنگاه امکانات کشورهای ما برای جذب سرمایه‌گذاران و مشارکت در تقسیم کار بین‌المللی و همکاری بین‌المللی به طور قابل‌توجهی افزایش خواهد یافت.
در این راستا، استفاده از تعاملات تجاری و اقتصادی و توسعه تجارب حاص از این تعاملات در کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و همچنین توسعه فعالانه همکاری‌ها و مطالعه تجربه تشکیل بازارهای مشترک اتحادیه اروپا، اتحادیه اقتصادی اوراسیا و دیگر ساختارهای یکپارچه ضروری است.
در مورد دیگر چشم اندازهای همکاری منطقه‌ای در آسیای مرکزی، نیز توجه به ابتکارهای ازبکستان حائز اهمیت است:
نخست، شناسایی نقاط رشد جدید و محرک‌های جدید توسعه برای طولانی‌مدت، از جمله همکاری صنعتی، نوآوری و فن‌آوری‌های دیجیتال، و ایجاد زنجیره‌های ارزش بلند مدت است.
دوم، استفاده موثر از پتانسیل حمل و نقل و ترانزیت منطقه است. سیستم ترابری منسجم و هماهنگ کشورهای آسیای مرکزی می‌تواند به یک مرکز ترانزیت حیاتی در قاره اوراسیا تبدیل شود. به طور خاص، چشم‌اندازهای بزرگی در زمینه استفاده کشورهای منطقه از بنادر دریای‌خزر و ایجاد مراکز بزرگ لجستیک بین‌مرزی، وجود دارد و نیز دالان ترانزیت تِرمِذ افغانستان - مزار شریف - کابل - پیشاور.
سوم، بهبود سیستم انرژی منطقه، گسترش همکاری‌های سودمند دوجانبه در اجرای فن‌آوری‌های انرژی و انرژی‌های سبز می‌باشد.
چهارم تعامل در زمینه تقویت امنیت غذایی کشورهای منطقه، از جمله از طریق ایجاد تولیدات پایدار مواد غذایی خواهد بود.
پنجم، طرح‌های مشترک برای رسیدگی به مشکلات زیست‌محیطی در منطقه و کاهش پیامدهای فاجعه‌آمیز دریای آرال و تغییر آب و هوا است.
ازبکستان برای توسعه یک مشارکت راهبردی سودمند، چند جانبه و دوجانبه با اتحادیه اروپا از جمله در چارچوب گفتمان آسیای میانه - اتحادیه اروپا اهمیت زیادی قائل است.
تاشکند ادامه این گفتگوها و همکاری را بویژه در رابطه با مشارکت شرکت‌های اروپایی در مدرن‌سازی اقتصاد، تجهیزات فنی و فن‌آوری صنایع، توسعه کشاورزی، زیرساخت‌های حمل و نقل، صنعت گردشگری، اجرای پروژه‌های مهم اجتماعی در ازبکستان و دیگر کشورهای منطقه، مهم می‌داند.

سوال: ازبکستان با صحبت از رنسانس جدید و ازبکستان جدید اهداف بلندپروازانه‌ای برای خود تعیین کرده‌ است. بسیاری از این ایده‌ها به تقویت نهادهای دموکراتیک و استفاده از فن‌آوری‌های دیجیتال و انرژی سبز مرتبط هستند. می‌توانید توضیح دهید؟
کامل‌‌اف: هدف اصلی اصلاحاتی که در ازبکستان در حال انجام است، پایه‌گذاری رنسانس سوم است. منظور از صحبت در مورد این دوره جدید احیا، دوباره ازبکستان جدید، اول از همه، تحولات در زمینه آموزش و علوم از طریق اصلاحات بزرگ دموکراتیک است.
همانطور که رئیس‌جمهور «شوکت میرضیایف» تاکید می‌کند، وظیفه اصلی توسعه آموزش و علوم بنیادی است که برای دستیابی به پیشرفت کلی ضروری است. سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در این حوزه، در هر صورت، نتیجه خواهد داد و، پیش از هر چیز، به اجرای صحیحتر وظایف ما برای تشکیل اقتصاد با دانش جدید، نوآوری و فن‌آوری کمک خواهد کرد.
و در این مورد، شاهد یکی از زمینه‌های امیدوارکننده اصلی تعامل با اتحادیه اروپا و کشورهای شریک اروپایی هستیم. اروپا می‌تواند نقش منحصر بفردی در حمایت از بهبود سیستم آموزشی در کشور ما، افزایش کیفیت و پوشش آن ایفا کند. برای مثال، از طریق طرح +Erasmus، تبادل دانشجو افزایش می‌یابد و شاخه‌های جدیدی از دانشگاه‌های اروپایی در ازبکستان باز می‌شود.
ما همچنین متقاعد شده‌ایم که تقویت همکاری با اتحادیه اروپا به یکی از عوامل مهم در افزایش تنوع و رقابت در اقتصاد ما، ایجاد مشاغل جدید، و تحقق اهداف ملی در زمینه‌های تحقیق و نوآوری، کشاورزی، بوم‌شناسی، سلامت و توسعه شهری پایدار تبدیل شده‌ است.
به طور کلی، برای افزایش تعاملات ما با اتحادیه اروپا در راستای منافع مردم آسیای مرکزی و اروپا، گسترده‌ترین چشم‌اندازها وجود دارد.
انتهای مطلب/