زرادخانه و دکترین هسته‌‏ای پاکستان به عنوان یکی از 9 کشور شناخته شده دارای تسلیحات هسته‏‌ای، به طور مستمر در حال تکامل است. کارشناسان بر این باور هستند که ذخایر هسته‌‏ای این کشور به طور پیوسته در حال افزایش است. در سال 1998، ذخایر این کشور بین 5 تا 25 بمب تخمین زده شد اما امروزه تخمین زده می‌‏شود که پاکستان زرادخانه‌‏ای با 110 تا 130 بمب هسته‌‏ای دارد.
این کشور آشکارا در حال گسترش قابلیت‌‏های هسته‌‎ای خود است بطوری که بتواند هم از آغاز یک جنگ هسته‏‌ای جلوگیری کند و هم درصورت لزوم در برابر تهدیدات هسته‏‌ای مقاومت نماید.

مطالعات شرق/

پاکستان و هند در بحبوحه مسابقه تسلیحات هسته‏‌ای قرار دارند که تا حدودی شاید مانند آنچه در جنگ سرد رخ داد، به ذخیره‌‎سازی تسلیحات هسته‌‏ای منجر گردد. اسلام آباد آشکارا در حال گسترش قابلیت‌‏های هسته‌‎ای است به طوری که بتواند هم از آغاز و شکل‌‏گیری یک جنگ هسته‌‏ای جلوگیری کند و هم در صورت لزوم بتواند در برابر تهدیدات هسته‏‌ای مقاومت نماید.

زرادخانه و دکترین هسته‌‏ای پاکستان به عنوان یکی از 9 کشور شناخته شده دارای تسلیحات هسته‏‌ای به طور مستمر و نسبت به تهدیدات موجود و احتمالی در حال تکامل می‌‏باشد. این کشور که برای چندین دهه یک قدرت هسته‌‏ای شناخته شده، اکنون در تلاش است تا به ساخت و تقویت تسلیحات هسته‌ای در حوزه‌های سه‌گانه موسوم به ((Triad) هوایی، دریایی، زمینی) و مقاوم‌‎سازی زرادخانه هسته‌‏ای و افزایش ظرفیت برای انجام حملات تلافی‌‏جویانه بپردازد. 

تاریخ آغاز برنامه هسته‌‏ای پاکستان به دهه 1950 یعنی روزهای اولیه رقابت این کشور با هند باز می‌‏گردد. ذوالفقار علی بوتو رئیس جمهور پاکستان در سال 1965 اظهار داشت که "اگر هند بمب بسازد، ما علف و برگ می‌‏خوریم و حتی از گرسنگی خواهیم مُرد، اما می‌‏بایست به قابلیت ساخت بمب دست پیدا کنیم."
این استراتژی پس از شکست پاکستان از هند در سال 1971 که باعث جدایی پاکستان شرقی و استقلال بنگلادش گردید، اولویت بیشتری یافت. کارشناسان بر این باور هستند که از دست دادن تحقیرآمیز قلمرو، بیش از گزارش‌‏های مربوط به تلاش هند برای دستیابی به سلاح هسته‏‌ای باعث تسریع در پیشبرد برنامه هسته‌‏ای پاکستان شد. هند اولین بمب خود را با نام «بودای خندان» در ماه می‏1974 آزمایش کرد و شبه قاره را در مسیر هسته‌‏ای شدن قرار داد.

عبدالقدیر خان فیزیکدان هسته‌‏ای و متالورژیست پاکستانی که بنیانگذار برنامه غنی‌‏سازی اورانیوم این کشور محسوب می‌شود، با طرح‏‌های سانتریفیوژ و ارتباطات تجاری لازم برای شروع فرآیند غنی‌‏سازی به پاکستان کمک کرد تا به تکنولوژی جنگ‏‌افزارهای هسته‏‌ای دست یابد. برنامه پاکستان با کمک کشورهای اروپایی و اقدامات مخفیانه برای دستیابی به این تجهیزات موجب شد تلاش‌‏ها در زمینه عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای بی‏‌اثر بماند و در نهایت با مشخص ‏شدن هدف واقعی برنامه پاکستان، کشورهای خارج از منطقه از آن خارج شدند، اما اقدامات مخفیانه همچنان ادامه یافت.

دقیقا مشخص نیست که اسلام آباد چه زمانی اولین برنامه هسته‌‏ای خود را تکمیل کرد. بی‌نظیر بوتو ادعا نمود که به گفته پدرش اولین بمب در سال‌‏های 1977 آماده شد. یکی از اعضای کمیسیون انرژی اتمی ‏پاکستان اذعان داشت که طراحی بمب در سال 1978 تکمیل گردید و آزمایش بمب به روش "آزمایش سرد" با وقفه‌‏ای کوتاه در سال 1983 انجام شد.

بی‌نظیر بوتو بعدها ادعا کرد که بمب‌‏های پاکستان تا سال 1998 که هند شش بمب را در بازه زمانی سه روزه آزمایش می‌‏کرد، به صورت جداگانه و مونتاژنشده ذخیره ‏شده‌اند. پاکستان نزدیک به سه هفته بعد، برنامه آزمایش پرتاب سریع مشابهی را انجام داد و پنج بمب را در یک روز و بمب ششم را سه روز بعد مورد آزمایش قرار داد. اولین بمب که احتمالا یک بمب حاوی اورانیوم غنی‌‏شده بوده (دارای قدرت انفجاری معادل) بیست و پنج تا سی کیلوتن (30 هزار تن تی‌ان‌تی) تخمین زده شده است. دومین بمب دوازده کیلوتن تخمین زده شده (12 هزار تن) و سه بمب بعدی زیر یک کیلوتن بوده‌‏اند.

به نظر می‌‏رسد ششمین و آخرین مورد نیز یک بمب با قدرت معادل دوازده کیلوتن تی‌ان‌تی بوده که در فضای آزمایشی متفاوتی پرتاب شده است. طبق اطلاعات برآمده از گزارش‌‏ها، هواپیمای ردیاب هسته‌‏ای "کنستانت فونیکس" نیروی هوایی ایالات متحده پلوتونیوم را شناسایی کرده است. از آنجا که پاکستان بر روی یک بمب اورانیومی ‏کار می‌‏کرد و کره شمالی، که از طریق شبکه عبدالقدیرخان با پاکستان در ارتباط بود و تحقیقاتی را به اشتراک گذاشته و یا گاهی آنها را خریداری می‌‏کرد هم روی یک بمب اورانیومی ‏کار می‌‏کرد، برخی از ناظران خارجی به این نتیجه رسیدند که آزمایش ششم در واقع توسط کره شمالی انجام شده اما برای اینکه دخالت و حضور کره شمالی آشکار نشود، در جای دیگری مورد آزمایش قرار گرفته است. البته هیچ اتفاق نظری در این مورد وجود ندارد.

کارشناسان بر این باور هستند که ذخایر هسته‌‏ای پاکستان به طور پیوسته در حال افزایش است. در سال 1998، با توجه به میزان اورانیوم غنی شده هر بمب، ذخایر این کشور بین 5 تا 25 بمب تخمین زده شد. امروزه تخمین زده می‌‏شود که پاکستان زرادخانه‌‏ای با 110 تا 130 بمب هسته‌‏ای دارد. در سال 2015 بنیاد صلح بین‌المللی کارنگی و مرکز استیمسون، ظرفیت ساخت بمب پاکستان را سالانه 20 عدد تخمین زدند که به این معنی بود که پاکستان با توجه به ذخایر موجود می‌تواند به سرعت به سومین قدرت هسته‌ای بزرگ در جهان تبدیل شود. با این حال، دیگر ناظران بر این باور هستند که پاکستان تنها می‌‏تواند چهل تا پنجاه کلاهک دیگر را در آینده‏‌ای نزدیک تولید کند.

بخش برنامه‌‏های استراتژیک ارتش پاکستان، تسلیحات هسته‏‌ای را تحت کنترل خود دارد و این تسلیحات عمدتا در ایالت پنجاب، دور از مرز شمال غربی و طالبان ذخیره می‌‏شود. ده هزار سرباز  و پرسنل اطلاعاتی ‏ارتش این کشور از این تسلیحات محافظت می‌‏کنند. پاکستان ضمن پیشگیری از یک سناریوی "هسته‌‏ای سرکش" ادعا می‌‏کند که سلاح‌‏ها فقط در آخرین لحظه با کد متناسب مسلح می‏‌شوند.

به نظر می‌رسد دکترین هسته‌ای پاکستان بدنبال بازداشتن پیشرفت هند در مسیر دستیابی به جایگاه برتر به لحاظ اقتصادی، سیاسی و نظامی ‏می‌‏باشد. بن‌بست هسته‌ای باوجود خصومت کهنه بین این دو کشور، جنگ‌های متعدد و رویدادهایی مانند حمله تروریستی بمبئی در سال 2008 که از سوی پاکستان رهبری می‌شد، تشدید می‌شود. پاکستان برخلاف کشورهای همسایه خود یعنی هند و چین از دکترین «عدم پیش دستی در حمله» پیروی نمی‌‏کند و این حق را برای خود محفوظ می‌دارد که از تسلیحات هسته‌ای، به‌ویژه تسلیحات هسته‌ای تاکتیکی کم بازده در نیروهای متعارف خود استفاده نماید تا بتواند تاحدودی مزیت نظامی ‏هند را جبران کند.

پاکستان در حال حاضر از سیستم پرتاب هسته‌‏ای در حوزه‌های سه‌گانه هوایی، دریایی و زمینی برخوردار است. اعتقاد بر این است که اسلام‌آباد تا سال 1995 در جنگنده‌های F-16A ساخت آمریکا و احتمالاً جنگنده‌های Mirage ساخت فرانسه تغییراتی برای پرتاب بمب‌های هسته‌ای ایجاد کرده است. از آنجایی که جنگنده‌ها باید برای پرتاب محموله‌های خود به شهرها و سایر اهداف به شبکه دفاع هوایی هند نفوذ کنند، هواپیماهای پاکستانی احتمالاً تسلیحات هسته‌‏ای تاکتیکی را به سمت اهداف پرتاب می‌‏کند.

سیستم‌‏های پرتاب زمینی به شکل موشک‌هایی هستند که بیشتر از طرح‌های چینی و کره شمالی گرفته شده‌‎اند. سری موشک‌‏های متحرک‏ هاتف شامل ‏هاتف سه با سوخت جامد (180 مایل) ‏هاتف چهار با سوخت جامد (466 مایل) و‏ هاتف پنج با سوخت مایع (766 مایل) می‌‏باشد. مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی (CSIS) معتقد است که‏ هاتف چهار(1242 مایل) احتمالاً از سال 2014 به خدمت گرفته شده است. پاکستان همچنین در حال توسعه یک موشک میان برد با نام شاهین سه می‏‌باشد که قادر است اهدافی را تا 1708 مایلی هدف قرار داده و به جزایر نیکوبار و آندامان حمله کند.

واحد دریایی نیروی هسته‌‏ای پاکستان از کلاس موشک‌‏های کروز بابر تشکیل شده است. آخرین نسخه، Babur-2، شبیه اکثر موشک‌های کروز، مدرن با شکلی گلوله ‌مانند، خوشه‌ای متشکل از چهار بال کوچک و دو بال اصلی که همگی با یک موتور توربوفن یا توربوجت کار می‌کنند، می‌‏باشد. برد موشک کروز 434 مایل است. این موشک به جای استفاده از هدایت از طریق جی پی اس که می‌‏تواند توسط دولت ایالات متحده به صورت منطقه‌‏ای غیرفعال شود، از فناوری ناوبری قدیمی‌‏تر شناسایی توپوگرافی (TERCOM) شناسایی عکس (DSMAC) استفاده می‌‏کند. این موشک هم در خشکی و هم در دریا بر روی کشتی‌‏ها جایی که خنثی کردن آنها دشوارتر است قابل استقرار می‌‏باشد. Babur-3 نسخه پرتاب شده از یک زیردریایی است که در ماه ژانویه آزمایش شد و در بین تمام سیستم‌‏های پرتاب هسته‌‏ای پاکستان، ماندگارتر خواهد بود.

پاکستان آشکارا در حال گسترش قابلیت‌‏های هسته‌‎ای است بطوری که بتواند هم از آغاز یک جنگ هسته‏‌ای جلوگیری کند و هم درصورت لزوم بتواند در برابر تهدیدات هسته‏‌ای مقاومت نماید. این کشور همچنین با مسائل امنیتی داخلی که می‏‌تواند انسجام زرادخانه هسته‌‏ای آن را تهدید کند، مواجه است. پاکستان و هند در بحبوحه یک مسابقه تسلیحات هسته‌‏ای قرار دارند که تا حدودی شاید مانند آنچه در جنگ سرد رخ داد، به ذخیره‌‎سازی تسلیحات هسته‏‌ای منجر گردد. واضح است که این شبه قاره اکنون به شدت به یک توافقنامه کنترل تسلیحات نیاز دارد.
 انتهای مطلب/