موسسه مطالعات راهبردی شرق-گزارش ترجمه‌ای
 
انتصاب‌های پسابایدن نشان می‌دهد که دولت جدید آمریکا قصد دارد با سیاست همگام سازی متحدان سنتی خود، قدم‌هایی جدی در راستای احیای آمریکا بزرگ و قدرت برتر جهانی بردارد. در چارچوب این طرح، بایدن در سیاست خارجه خود بر تشدید مقابله با روسیه و چین تاکید دارد. مقام‌های دولتی آمریکا برای این هدف 600 میلیون دلار اختصاص داده‌اند.
بدیهی است که در این مقابله، آسیای مرکزی که به طور سنتی در حوزه نفوذ "دشمنان" آمریکا قرار دارد، مورد توجه واشنگتن است. این امر برای کشورهای منطقه به معنای تشدید مداخله آمریکا در امور داخلی آنهاست.
در حال حاضر، آمریکایی‌ها تلاش‌هایی را برای کنترل فرآیند انتخابات در قرقیزستان انجام می‌دهند تا سیاست‌مداران وفادار به امریکا را به قدرت برسانند. فعالیت در این جهت در دولت قبلی آمریکا در سال‌های 2020-2019 به هنگام آماده سازی و برگزاری انتخابات مجلس آغاز شد.
 
انقلابی که توسط واشنگتن شکست خورد
در انتخابات پارلمانی سال 2020، نیروهای آمریکایی در قرقیزستان یک منبع سیاسی موثر را تشکیل دادند. واشنگتن علاوه بر حزب "اصلاحات"، به برخی اتحادیه‌های سیاسی دیگر – آتامکن، سوسیال-دمکرات، بیربول – متکی بود. پیشتر، آژانس توسعه بین‌المللی آمریکا(USAID)  2.5 میلیون دلار برای انتخابات پارلمانی در قرقیزستان در سال 2020 اختصاص داده بود. بخشی از آن برای حمایت از نامزدهای طرفدار آمریکا و حمایت اطلاعاتی از آنها و بخش دیگر برای ایجاد و فعالیت صندوق عمومی "تجارت مشترک" اختصاص داده شد.

این صندوق در آستانه انتخابات پارلمانی گذشته ایجاد شد. این سازمان با فعالیت در راستای منافع اسپانسرهای آمریکایی خود – USAID و دولت آمریکا – نه تنها بر فرآیندهای انتخاباتی و برگزاری انتخابات نظارت داشت، بلکه پیش‌زمینه‌های بی‌ثبات سازی وضعیت اجتماعی-سیاسی پساانتخابات را در این کشور ایجاد کرد. در آستانه انتخابات، این صندوق رتبه بندی احزاب سیاسی را که شامل تمام احزاب طرفدار آمریکا – "اصلاحات"، "چون کازات"، "بیربول" - می‌شد تهیه کرد.

لازم به ذکر است که حدود هزار جوان از دانشگاه آمریکا در آسیای مرکزی به ریاست اندرو کاچینس که مدیر برنامه مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی در روسیه و اوراسیا بود، در این فعالیت مشارکت داشتند.
فعالیت صندوق عمومی "تجارت مشترک" پیش زمینه‌هایی را برای رویدادهای اکتبر در قرقیزستان ایجاد کرد. کار این صندوق یک بهانه رسمی برای سازماندهی میتینگ‌ها علیه نتایج انتخابات بود. برنامه از این قرار بود که احزاب شکست خورده با هم متحد شوند و برای لغو نتایج رای گیری تجمع کنند. طبق این برنامه، سپس  اقدامات مسالمت آمیز، باید به اعتراض گروهی و آزادسازی الماس آتامبایف و طرفدارانش، بویژه صفر اسحاق‌اف که واشنگتن می‌خواست رئیس جمهور بعدی قرقیزستان باشد، تبدیل می‌شد. براساس این برنامه باید نقش رهبر انقلاب جدید به اتامبایف داده می‌شد. در نتیجه این انقلاب، سارونبای ژئنبیک اف باید پست خود را رها می‌کرد.

به عبارت دیگر، واشنگتن از تاکتیک مداخله در امور داخلی کشورهای خارجی و سازماندهی "انقلاب‌های رنگی" استفاده کرد. چند ماه پیش چنین سناریویی در بلاروس مورد استفاده قرار گرفته بود.
طرح آمریکایی‌ها تقریبا جواب داد. بلافاصله پس از بستن مراکز انتخاباتی در میدان "آلاتو"، اپوزیسیون متحد خاطرنشان کردند که نتایج انتخابات را به رسمیت نمی‌شناسند. آنها از کمیسیون مرکزی انتخابات و مقام‌های دولتی قرقیزستان به خاطر برگزاری این انتخابات کثیف به شدت انتقاد کردند. روز بعد الماس بیک اتامبایف که قرار بود ریاست کودتای بعدی را بعهده بگیرد آزاد شد. به همراه وی، برخی از همکارانش هم آزاد شدند. اما در عرض چند روز، گروه دیگری به ریاست سادیر جباراف  ابتکار عمل معترضان طرفدار آمریکا را متوقف کرد. وی و طرفدارانش مدیریت کشور را به دست گرفتند. آتامبایف به زندان بازگشت و برنامه‌های اپوزیسیون طرفدار آمریکا نقض شد.
واشنگتن پس از شکست این ابتکار عمل در سال 2020، تمام نیروهای خود را برای آماده سازی سناریوی جدید بی ثبات سازی وضعیت در قرقیزستان به کار بست. آمریکا در برگزاری انتخابات جدید فرصت‌های زیادی را برای خود می‌دید.
 
انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری
مشارکت منابع طرفدار آمریکا در انتخابات ریاست جمهوری فعلی نسبت به انتخابات پارلمانی سال 2020 کمتر بوده است. علی رغم حمایت موثر ناظران آمریکایی - اظهارات نماینده دیپلماتیک واشنگتن در بیشکک و حمایت اطلاعاتی قوی در رسانه‌های جمعی – بدیهی بود که پیروزی نامزدهای طرفدار غرب در انتخابات – کلارا سارونکولوا یا روشن ژئنبیک‌اف – هدف مشارکت آنها در رقابت انتخاباتی ریاست جمهوری نبود.
ممکن است این امر تا حدی با این واقعیت که واشنگتن سعی داشت با رئیس جمهور آینده قرقیزستان و اطرافیان وی توافق کند، در ارتباط باشد.

جاناتان هنیک، معاون دبیر امور آسیای مرکزی و جنوبی وزارت خارجه ایالات متحده آمریکا به هنگام سخنرانی در اواخر اکتبر سال گذشته در موسسه صلح امریکا خاطرنشان کرد که واشنگتن دائما با مقام‌های دولتی جدید قرقیزستان در ارتباط است. به گفته وی، منافع مشترک آنها شامل مبارزه با جنایت سازمان یافته و فساد در قرقیزستان و همچنین برگزاری انتخابات پارلمانی در سال 2021 می‌شود. هنیک اعلام کرد که آمریکا برای کمک و حمایت همه جانبه در برگزاری این انتخابات آمادگی دارد.

در عین حال، واشنگتن از انتخابات ریاست جمهوری به عنوان مرحله میانی در آماده سازی برای رفراندوم آینده و انتخابات مجلس استفاده می‌کرد.  به هنگام برگزاری انتخابات مجلس تلاش‌هایی برای تضعیف اعتبار دولت جدید صورت گرفت و این تضعیف اعتبار به عنوان اهرم اضافی فشار بر بیشکک مورد استفاده قرار گرفت.  

در اینجا باید به چندین گام مهم در این راستا اشاره کرد. اولا، در دوران انتخابات دونالد لو، سفیر آمریکا نه تنها به شدت از اصلاح قانون اساسی انتقاد کرد، بلکه بر عدم تایید برخی از نامزدها تاکید کرد. فعالان مدنی به نوبه خود در این مورد که کمیسیون ونیز و سایر نهادهای بین‌المللی ابتکار مربوط به تغییر قانون اساسی را تایید نمی‌کنند، صحبت کردند. بخش غیردولتی همچنین راهپیمایی‌های هفتگی را علیه اصلاحات قانون اساسی سازماندهی می‌کرد.

ناظران متعددی که توسط عوامل نفوذ برای نظارت بر انتخابات استخدام شده‌اند، انواع تخلفات را در دوره قبل از انتخابات و در روز انتخابات جمع آوری کردند. تمام این داده‌ها در صفحات رادیو "آزاتیک"، Kloop.kg و دیگر منابع رسانه‌ای که از بنیاد سوروس بودجه، USAID و غیره بودجه دریافت می‌کنند، منتشر شده‌ است.

 Kloop.kg برای استخدام دو هزار ناظر مستقل بودجه‌ زیادی را دریافت کرد. اکثر این ناظران را دانشجویان دانشگاه امریکا در آسیای مرکزی و دیگر آموزشگاه‌های عالی تشکیل می‌دادند. براساس برخی از داده‌ها، هر یک از آنها 5 هزار صوم برای کار در مراکز انتخاباتی در روز انتخابات دریافت کردند. آنها کوچک ترین تخلفات و دیگر اطلاعات را که می‌تواند علیه نامزد شماره 1 استفاده شود، ثبت و به مرکز منتقل می‌کردند.
روزنامه نگاران آموزش دیده در مدرسه رسانه که هدفشان ارائه اطلاعات به نحوی بود که تصویر منفی از سادیر جباراف ارائه کنند، اطلاعات منتقل شده از مراکز انتخاباتی را در مرکز پردازش می‌کردند.
ناظران صندوق عمومی "تجارت مشترک" که در آستانه انتخابات پارلمانی در سال 2020 ایجاد شد، اطلاعات منفی مربوط به سادیر جباراف را به منابع گسترده منتقل می‌کردند. این ساختار تنها توسط USAID تامین مالی نمی‌شود و در راستای منافع کشورهای غربی کار می‌کند. کشورهای غربی وظیفه ناظر از جانب کشورهای عضو اتحادیه اروپا و آمریکا را به آن واگذار کردند.
لازم به ذکر است که مربیان رسانه‌ای غربی با رسانه‌های محلی کار می‌کردند و برنامه‌های آموزشی را برای روزنامه‌نگاران جوان پیرامون موضوع انتخابات اجرا می‌کردند. بدین ترتیب، ساختار غیردولتی "Prague Civil Society Centre" که توسط آمریکا تامین مالی شده است، برنامه آموزشی را برای روزنامه نگاران محقق در حوزه فساد فرامرزی در آسیای مرکزی سازماندهی کرد. نمایندگان مرکز مطالعه فساد و جنایت سازمان یافته مدیران این برنامه بودند. تحقیق مربوط به فساد در گمرک قرقیزستان تحقیق اصلی در چارچوب این برنامه بود که در آن، رحیم بیک ماترحیم‌اف، معاون سابق رئیس سرویس گمرک دولتی ضدقهرمان اصلی محسوب می‌شد.

قابل توجه است که نام وی همچنین توسط دونالد لو، دیپلمات امریکایی برای دستکاری افکار عمومی در قرقیزستان مورد استفاده قرار گرفت. به هنگام کمپین انتخاباتی، سفیر آمریکا دستگیری مقام عالی رتبه سابق گمرک را "نمایش هالیوودی" نامید و از مقام‌های دولتی قرقیزستان خواست تحقیقات واقعی را در مورد پرونده ماترحیم‌اف تسریع ببخشند.
پس از انتخابات، سفارت آمریکا بیانیه‌ای صادر کرد که در آن در مورد تخلفات متعدد، از جمله ترساندن رای دهندگان که توسط یکی از نامزدها انجام شده بود صحبت شد. سفارت آمریکا از سازمان‌های مجری قانون خواست اقداماتی را در این مورد اتخاذ کنند.  با این وجود، واشنگتن پیروزی سادیر جباراف را به رسمیت شناخت.
با این حال، از دیدگاه کارشناسان، به رسمیت شناختن پیروزی سادیر جباراف تنها یک مانور برای سلب هوشیاری دولت جدید است. آمریکا قصد ندارد عقب نشینی کند. هدف آن، بازگشت کامل به قرقیزستان به منظور تحمیل دستور کار دمکراتیک خود، پیشبرد ارزش‌های لیبرال خود و همچنین نفوذ فعال در فرآیندهای سیاسی داخلی و خارجی است.
 
بهار گرم سال 2021
بدیهی است که واشنگتن سرعت نفوذ خود را در فرآیندهای انتخاباتی قرقیزستان افزایش خواهد داد. آمریکا فرآیندهای انتخاباتی قرقیزستان را یک فرصت مناسب برای بازگشت نفوذ خود نه تنها در این جمهوری، بلکه در سراسر آسیای مرکزی می‌داند.

در حال حاضر، رفراندوم تغییر قانون اساسی که برای ماه آوریل در نظر گرفته شده و انتخابات پارلمانی که باید در ماه می برگزار شود، اهمیت خاصی برای امریکا دارد. بدیهی است که آمریکا سعی دارد تصویر بسیار منفی از  اعمال اصلاحات قانون اساسی در قرقیزستان ایجاد کند. با این حال، بعید است که نتایج رفراندوم به عنوان چاشنی وضعیت اجتماعی- سیاسی در کشور مورد استفاده قرار گیرد، این در حالیست که انتخابات پارلمانی کاملا مناسب این هدف است. 

بخصوص که آمریکایی‌ها برای سازماندهی انقلاب بعدی تمام منابع لازم را از قبیل سناریوی اجرایی، منبع سیاسی موثر، دارایی، بخش غیردولتی و رسانه‌های آماده و همچنین چند صد میلیون دلار برای هزینه‌های پیش بینی نشده در اختیار دارند. 

همچنین باید در انتظار حمایت مالی واشنگتن از نیروهای سیاسی قرقیزی بود که موضعی مشابه موضع دولت جدید آمریکا خواهند داشت و در انتخابات پارلمانی پیش رو شرکت خواهند کرد. با این حال،  با توجه به اینکه احتمال به دست گرفتن اکثر اختیارات توسط احزاب طرفدار غرب بسیار کم است، هدف اصلی مشارکت آنها در انتخابات، مدل بندی وضعیت پساانتخابات و سازماندهی اقدامات اعتراضی گروهی علیه نتایج انتخابات است که باید به انقلاب بعدی منجر شود.

ممکن است دوسناریو که هر یک از آنها باب طبع آمریکایی‌هاست، نتیجه این رویدادها باشد. یا بی‌ثبات سازی وضعیت اجتماعی-سیاسی رخ خواهد داد و هرج و مرج مدیریت شده فرا خواهد رسید. یا واشنگتن سیاست مداران وفادر به آمریکا را که همانند نمونه اوکراین، براساس دستور متصدیان خارجی عمل خواهند کرد، به قدرت خواهد رساند. براساس برخی از داده‌ها، ممکن است افرادی چون صفر اسحاق اف، نخست وزیر سابق و الماس بیک آتامبایف، رئیس جمهور سابق به قدرت برسند.

علی رغم اینکه الماس بیک آتامبایف در دوران ریاست جمهوری خود از شعارهای ضدآمریکایی استفاده می‌کرد، پس از کناره گیری از پست ریاست جمهوری توانست حمایت واشنگتن را جلب کند و مخالفان را علیه سارونبای ژنبیک‌اف، جانشین خود متحد و مدیریت کند. از دیدگاه کارشناسان، شعار ضدآمریکایی الماس بیک آتامبایف بیشتر خیال واهی و توهم بود. وی همواره از روابط با شرکای غربی حمایت می‌کرد. به اعتقاد تحلیل‌گران، رئیس جمهور سابق با حمایت علنی از تشدید کنترل بخش غیردولتی و حمایت غیرعلنی از آن، مدتها یک بازی دوگانه را در این زمینه انجام داده است.

الماس بیک آتامبایف پس از اعلام لایحه مربوط به "عوامل خارجی" توسط نمایندگان پارلمان در سال 2014 حمایت خود را از لایحه اعلام کرد. در ماه مارس سال 2015 این سند مورد بررسی قرار گرفت. با این حال، در سال 2016 پارلمان لایحه مربوط به "سازمان‌های غیرتجاری" را رد کرد. فراکسیون حزب سوسیال دمکرات قرقیزستان نیز مخالفت خود را با این سند اعلام کرد. این تصمیم با توافق و هماهنگی رئیس جمهور اتخاذ شد.