دو سال پس از درگیری هواپیماهای نظامی هند و پاکستان در آسمان کشمیر، آتش بسی ناگهانی بین این دو دشمن قدیمی در امتداد خط کنترل (LoC) اعلام شده است که از نظر برخی کارشناسان مبهم به نظر میرسد. اعتقاد بر این است که احیای آتش بس، نتیجه ماه‌ها دیپلماسی مخفیانه بوده که ناشی از مقتضیات گسترده ژئوپلیتیکی در جنوب آسیا می‌باشد. حتی این احتمال می‌رود که برقراری آتش بس اولین گام برای تعاملی گستردهتر بین هند و پاکستان است و پس از آن یک مجموعه اقدامات اعتمادساز از قبیل بازگشت سفرای دو کشور به دهلی و اسلام آباد صورت خواهد گرفت. در وضعیت پیش آمده، نقش فاکتور چین موثر قلمداد می‌شود؛ از نگاه هند، منطقی آن است که تنش با اسلام آباد کاهش یابد تا فضای بیشتری برای تمرکز بر مسئله چین ایجاد شود.
مطالعات شرق/
دو سال پس از درگیری هواپیماهای نظامی هند و پاکستان در آسمان کشمیر، آتش بس ناگهانی در امتداد خط کنترل (LoC) بین هند و پاکستان برقرار شده است.
شرایط فعلی که در آن دو دشمن قدیمی در جنوب آسیا توافق کردند تا درگیری خود را پس ازحملات دوجانبه نیروهای هوایی در امتداد خط کنترل مرزی؛ متوقف کنند، با توجه به عدم ارائه هیچ توضیحی از سوی اسلام آباد یا دهلی نو، رمزآلود و مبهم به نظر میرسد.
تحلیلگران اظهار داشتهاند که زمان برقراری مجدد آتش بس بین هند و پاکستان که بلافاصله بعد از توافق 11 فوریه بین هند و چین مبنی بر پایان دادن به موضعگیریهای نظامی دو کشور در منطقه لداخ انجام گرفته، نشان میدهد که این اقدام ممکن است با چین مرتبط باشد.
به گفته وزارت امور خارجه چین، تجدید آتشبس در خط کنترل در همان روزی اتفاق افتاد که چین و هند توافق کردند تا به منظور تضمین برقراری "ارتباط به موقع و تبادل نظر"، خطوط ارتباطی مستقیمی بین وزیران امور خارجه خود ایجاد کنند.
پیروزی بایدن امید تازهای برای لغو وضعیت خاص کشمیر
پراوین سوآمی تحلیل‌گر امنیتی هند میگوید: "جای تعجب خواهد بود اگر چهار کشور در مورد همه این مسائل بحث نکرده باشند،خصوصاً که همان طور كه از اظهارات علنی چندی پیش ترامپ بر میآید، این گفتگوها مدت‌ها است که در جریان است."
اعتقاد بر این است که تصمیم برای برقراری مجدد آتشبس در خط کنترل از سوی اسلام آباد و دهلی نو با توجه به مسائل گسترده ژئوپلیتیک در جنوب آسیا صورت گرفته است.
تحلیلگران معتقد هستند به رغم آرامش نسبی میان نیروهای هند و چین در مرزهای مورد اختلاف، دهلی نو همچنان نگران تنش مرزی خود با پکن است؛ چرا که پکن رقیب قدرتمندتری نسبت به اسلام آباد است.
مایکل کوگلمن، کارشناس ارشد جنوب آسیا در مرکز ویلسون که اتاق فکری در واشنگتن است ابراز داشته: "از نگاه هند، منطقی آن است که تنش با اسلام آباد کاهش یابد تا فضای سیاست بازی بیشتری برای تمرکز بر مسئله چین ایجاد شود."
"آیا این بدان معنی است که آتش بس صرفاً با توجه به تحولات ژئوپلیتیک منطقهای و فراتر از نگرانیهای دو جانبه دو کشور اعمال شده است؟ این امر ضرورتا به این شکل نیست. اما شرایط بازی در منطقه به گونهای است که هند و پاکستان را مجاب میکند تا از پیچی که، حداقل در حال حاضر، بیثباتی منطقهای را کمی بیشتر تشدید میکند خارج شوند".
دولت نارندرا مودی در مورد بیانیه مشترک فرماندهان عملیات در مرزهای مشترک هند و پاکستان که اولین اقدام مشترک در چند سال اخیر است، هنوز اظهار نظری نکرده است.
سالگرد اعتراض‌ها در پاکستان نسبت به لغو جایگاه ویژه کشمیر تحت کنترل هند
در این آتش بس، پاکستان و هند متعهد شدند که "مسائل اصلی و مسائل دیگری که میتواند صلح را برهم زده و به خشونت منجر گردد" را برطرف کنند.
عمران خان، نخست وزیر پاکستان، در توئیتی که روز شنبه منتشر کرد از احیای آتش بس در خط کنترل که در پیش از این در نوامبر 2003 توافق شده بود، استقبال کرد و موضع اصلی اسلام آباد را توضیح داد.
وی اظهار داشت: "مسئولیت ایجاد فضای مناسب برای پیشرفت بیشتر بر عهده هند است." "هند باید اقدامات لازم برای پاسخگویی به خواسته و حق تعیین سرنوشت مردم کشمیر را انجام دهد."
مسئله اصلی هند جهاد در خط کنترل (LoC) است که توسط شبه نظامیان پاکستانی تحت حمایت اسلام آباد بطور مخفیانه علیه نیروهای امنیتی این کشور انجام می‌شود. این درگیری، دو سال پیش با حمله هوایی تلافیجویانه هند علیه اردوگاه آموزشی که توسط گروه تروریستی جیش محمد در نزدیکی شهر بالاکوت در شمال پاکستان اداره میشد، آغاز شد.
دهلی نو این گروه را مسئول حمله انتحاری به کاروان شبه نظامی در کشمیر میدانست که به کشته شدن 40 سرباز هندی منجر شد.
از آن زمان به بعد ماشه درگیری متقابل در خط کنترل بین سربازان هندی و پاکستانی کشیده شد و این منطقه در درگیریهای اخیر، متشنجترین حالت پس توافق آتش بس در سال 2003 را به خود دیده است.
تحلیلگران در هند، پاکستان و ایالات متحده بر این مطلب اتفاق نظر دارند که احیای آتش بس نتیجه ماه‌ها دیپلماسی مخفیانه با آجیت دووال، مشاور امنیت ملی مودی بوده است.
معید یوسف، همتای پاکستانی وی، این مطلب را انکار کرده است، بنابراین هنوز مشخص نیست که چه کسی نماینده پاکستان بوده است. این تصمیم مشارکت بدون شک از سوی عالیترین مقام ارتش این کشور که از حق وتو در سیاستگذاریهای خارجی و دفاعی برخوردار است، گرفته شده است.
اولین نشانهها از نرم شدن روابط بین دو کشور در دوم فوریه در سخنرانی قمر جاوید باجوا، فرمانده کل ارتش پاکستان که قدرتمندترین فرد تصمیم گیرنده در این کشور است، دریافت شد. وی به حضار که اساتید نیروی هوایی پاکستان بودند گفت: "زمان آن است که صلح را از همه جهات بگسترانیم."
باجوا افزود:" پاکستان کشوری صلح دوست است که برای صلح منطقهای و جهانی فداکاریهای زیادی کرده است. ما به اصل احترام متقابل و همزیستی مسالمت آمیز کاملاً متعهد هستیم".
سخنرانی وی پس از 18 ماه عدم ارتباط بین اسلام آباد و دهلی نو به دلیل تصمیم غافلگیرانه هند در اوت 2019 مبنی بر لغو وضعیت نیمه خودمختار کشمیر تحت اداره این کشور، صورت گرفت.
اسفندیار میر، کارشناس پست دکتری مرکز امنیت و همکاری بینالمللی دانشگاه استنفورد در کالیفرنیا معتقد است که توافقنامه احیای آتش بس " پیشرفت بزرگی در جنوب آسیا است چرا که روابط هند و پاکستان به خصوص پس از آگوست 2019 بسیار بد بوده و علاوه بر این سال 2020 برای منطقه خط کنترل سال خونینی بوده که در آن هم ارتشیها و هم غیرنظامیان در امتداد این مرز متحمل خسارات قابل توجهی شدهاند.
وی گفت که پاکستان مدتی تحت فشار بوده و اکنون خواهان آن است که خشونتهای حاکم بر خط کنترل برای مدتی کاهش یابد.
وی ابراز داشت که از سوی دیگر، هند طی چند سال گذشته سطح بالایی از خشونت را بر منطقه خط کنترل که " ابزاری اساسی در استراتژی جبرآمیز افزایش هزینهها" به منظور کاهش حمایت پاکستان از گروههای مختلف تروریستی جهادی، جداییطلبی در کشمیر و ادعا برای تسلط بر کشمیر است، تحمیل کرده است.
"سئوال اصلی این است که چرا هند اکنون با این مسئله موافقت کرده است؟ با توجه به پایین آمدن سطح نفوذ در امتداد خط کنترل و اقدامات پاکستان علیه گروه بزرگی از جهادیها، این احتمال وجود دارد که هند بر این باور است که این کشور به برخی اهداف ظاهری دست پیدا کرده و بنابراین زمان آن رسیده که از پیچ درگیری با پاکستان خارج شود. "
سال گذشته دادگاههای پاکستان رهبران جماعت الدعوه را به اتهام تأمین مالی تروریسم محکوم و زندانی کردند. این گروه مسئول حملات تروریستی نوامبر 2008 به بمبئی بود که در آن 166 نفر کشته شدند.
با این وجود، هفته گذشته گروه ویژه اقدام مالی مستقر در پاریس اعلام نمود که به دلیل اقدامات ناکافی در جهت جلوگیری از تأمین مالی تروریسم و پولشویی، پاکستان همچنان در فهرست "خاکستری" این سازمان قرار دارد.
میر با تایید سخن کوگلمن در مرکز ویلسون گفت که این احتمال قوی وجود دارد که " سیاستگذاران هندی در ادامه تعاملات با چین به این باور رسیدهاند که باید سطح خصومت با پاکستان را کاهش دهند."
بسیاری از تحلیلگران بر این باور هستند که برقراری مجدد آتش بس در خط کنترل، اولین گام برای تعامل گستردهتر بین هند و پاکستان است که احتمالاً به دنبال یک مجموعه اقدامات برنامهریزی شده از قبیل اعزام سفیران پس از یک وقفه دو ساله به منظور ایجاد اعتماد بین دو کشور، صورت خواهد گرفت.
میر گفت: " دولت جدید بایدن و چین احتمالا از این شرایط استقبال خواهند کرد."
وی همچنین در مورد " وجود خطرات عمدهای که میتواند به شکست آتش بس بینجامد، هشدار داد.
انتهای مطلب/
«آنچه در این متن آمده به معنای تأیید محتوای آن از سوی «موسسه مطالعات راهبردی شرق» نیست و تنها در راستای اطلاع رسانی و انعكاس نظرات تحليلگران و منابع مختلف منتشر شده است»
دریافت صفحه با کد QR