موسسه مطالعات راهبردي شرق - پاکستان و چین؛ روایت کریدور اقتصادی به هر قیمتی

پاکستان و چین؛ روایت کریدور اقتصادی به هر قیمتی

مطالعات شرق/

مقدمه
کریدور اقتصادی چین و پاکستان، پروژه اصلی ابتکار کمربند - راه چین است که در ماه آوریل سال 2015 در زمان تصدی نواز شریف در پاکستان اعلام شد و توسط شی جین پینگ، رئیس جمهور چین،در جریان سفر وی به اسلام‎آباد افتتاح گردید. این طرح 46 میلیارد دلار پروژه زیربنایی و انرژی در قالب وام و سرمایه‎گذاری بیش از 15 سال که به طور کلی بعدها به 62 میلیارد دلار افزایش یافت را تضمین نمود. گفته می‏‎شود که حدود دو سوم این پروژه از سرمایه‎گذاری مستقیم خارجی، و یک چهارم آن با وام‎های اعطایی تأمین می‏‎شود اما جزئیات این طرح شرایط سرمایه‎گذاری و وام، تعداد پروژه‎ها و کل هزینه، نه در اختیار پارلمان پاکستان (که نه به آن رای داد و نه اسناد برنامه‎ریزی آن را دراختیار داشت) و نه عموم، قرار نگرفته است.
شریف در طول وعده‎های انتخاباتی سال 2013 خود قول داده بود كه كمبودهای حاد انرژی در پاکستان را برطرف كند و احداث زیرساخت‎ها به یكی از مؤلفه‎های اصلی دوره تصدی وی تبدیل شود. بر این اساس، برخی از سرمایه‎گذاری‎های کلیدی CPEC که در آن زمان اعلام شدند، عبارت بودند از: خط مترو در لاهور؛ تداوم توسعه بندر گوادر (که اولین عامل مشارکت بود)؛ تولید برق؛ و ارتباطات جاده‎ای و ریلی.
CPEC بزرگترین سرمایه‎گذاری اقتصادی است که تاکنون چین (یا هر کشور دیگری) در پاکستان راه‎اندازی کرده و دهه‎ها روابط مستحکم این دو کشور را تحت تاثیر قرار داده است. 82٪ از مردم پاکستان نظر مثبتی در مورد چین در سال 2015 میلادی داشتهاند. این بالاترین درصد پاسخ ‎دهندگان در هر کشوری است که توسط مرکز تحقیقات پیو در آن سال نظرسنجی شده است. این آمار علی‌رغم شباهت‎های فرهنگی اندک بدست آمده است. در مصاحبه‎هایی که در دبیرستان‎ها در زمان تالیف کتاب، "پاکستان تحت محاصره" انجام شد، از دانش‎آموزان در مورد دوستان پاکستان پرسیده شد. با وجود اینکه آنها قادر به توضیح این موضوع نبودند اما همیشه پاسخ آنها چین بود.
رابطه این دو کشور با مناسبات استراتژیک آغاز شد:این رابطه در دهه 1960 با دشمنی مشترک با هند - بویژه با جنگ چین و هند در سال 1962 و جنگ هند و پاکستان در سال 1965، آغاز شد. چند سال بعد، پاکستان نقش مهمی‏‎ در از سرگیری روابط دیپلماتیک بین ایالات متحده و چین بازی کرد: پاکستان سفر مخفی هنری کیسینجر مشاور امنیت ملی آمریکا در ماه ژوئیه 1971 به پکن را تسهیل کرد، که زمینه بازدید رسمی ‏‎ریچارد نیکسون رئیس جمهورآمریکا در سال 1972 را هموار نمود. در دهه‎های بعد شاهد روابط چین و پاکستان در زمینه همکاری نظامی، با کمک چین به پاکستان از نظر کمک نظامی ‏‎و همچنین حمایت اسلام‎آباد از چین با برنامه هسته‎ای خود،بوده‌ایم. در سال 2015، CPEC این روابط را با افزودن بُعد اقتصادی، تکمیل کرد.
چین مدت‌ها است که به ‎عنوان "دوست همیشگی" پاکستان توصیف می‏‎شود. اما این روابط بدون نقص نیست: پاکستان با وجود مسائل امنیتی بسیار، همیشه دوست مناسبی که بتواند از چین حمایت کند، نخواهد بود و از طرف چین، کمک به پاکستان همیشه مطلق نبوده است. در سال 1971، زمانی که پاکستان شرقی برای جدایی از پاکستان جنگید، آن طور که دولت پاکستان امیدوار بود، چین از آن حمایت نکرد. همان طور که اندرو اسمال(Andrew Small) اظهار می‏‎کند، این امر شرایط این روابط را مشخص نمود: "نوسان بین امید، خود فریبی، اغراق عمومی‏‎و رئالیسم از سوی پاکستان، و از طرف چین، ترکیبی از پشتیبانی ناقص و عملگرایی". با این وجود، چین به "تنها پشتیبان قابل‎اعتماد دیپلماتیک، اقتصادی و نظامی ‏‎پاکستان" تبدیل شد.
با افتتاح CPEC در سال 2015، هر دو طرف، از یکدیگر حمایت می‎کنند‎. از آن زمان به بعد، فراتر از مشارکت اقتصادی که توسط این پروژه در نظر گرفته شده نوع دیگری از همکاری نیز وجود دارد: دولت‎های چین و پاکستان با یکدیگر و با جدیت، سعی در کنترل و هدایت روایت CPEC دارند، و در حالی که اطلاعات کمی‏ ‎در مورد این پروژه در اختیار مردم پاکستان قرار گرفته است تلاش می‏‎شود پاسخ منتقدین نیز داده شود.مطلب مختصر زیر، نحوه عملکرد آنها را نشان می‏‎دهد.

طرح اصلی "EXPOS" در برنامه CPEC
در ماه مه سال 2017، روزنامه انگلیسی زبان پاکستان، Dawn نسخه‎ای دیده نشده از "برنامه بلندمدت " CPEC را به دست آورد. این روزنامه در گزارش خود بخش‎هایی فراتر از انرژی و زیرساخت‎های موجود در این طرح از جمله کشاورزی، فیبرنوری و نظارت و گردشگری را نشان داد. این گزارش همچنین دخالت چین در بخش کشاورزی پاکستان را به‎ عنوان چیزی که مستلزم کنترل کامل چین بر زنجیره تأمین محصولات کشاورزی در پاکستان می‏‎باشد، توصیف می‏‎کند. در این گزارش، ورود بدون ویزا برای اتباع چینی به پاکستان و همچنین انتشار فرهنگ چینی به‎ عنوان بخشی از برنامه جامع بلندمدت مشخص شده است.
به طور کلی،این روزنامه ادعا کرد که دامنه واقعی CPEC همان طور که قبلاً توسط این سند فاش شده بود گسترده‎تر است: "این طرح، نفوذ عمیق و گسترده چین در اکثر بخش‎های اقتصادی و همچنین اجتماعی پاکستان را پیش بینی می‏‎کند. در تاریخ پاکستان سابقه نداشته است که فضای اقتصاد داخلی برای مشارکت شرکت‎های خارجی تا این حد باز گذاشته شود. "
این طرح زنگ خطر در پاکستان را به صدا درآورد. دولت بلافاصله در جهت مقابله برآمد: احسان اقبال، وزیر برنامه‎ریزی دولت حزب نواز (PML-N) گفت كه او از این داستان "وحشت‎زده" شده است و گزارش این روزنامه "یک طرفه و در واقع نادرست" بوده است ، وی افزود که سند بلندمدت CPEC که این گزارش به آن اشاره کرده است "در حال بررسی" بوده و تغییرات در آن بیش از ترس و ناامیدی گواهی بر "آرزوها" و خوش‎بینی است.
سؤالات مهم زیادی در مورد شرایط سرمایه‎گذاری و وام‎های CPEC مطرح است، یکی از انتقادها از این پروژه این است که شرایط با هزینۀ پاکستان و به نفع چین است. هر گونه سؤالی که مطرح شده بدون پاسخ باقی مانده است.

غفلت عمران‎ خان
CPEC در واقع در ابتدای پاییز 2014 افتتاح شد. آغاز اعتراض عمران‎خان به ‎عنوان سیاستمدار مخالف دولت شریف به بهار 2015 باز می‏‎گردد.انتخاب عمران‎خان به ‎عنوان نخست وزیر در تابستان سال 2018 زمانی صورت گرفت که پاکستان در بحران بدهی فرو رفته و نیاز به کمک مالی داشت. در آستانه انتخابات، شماری از گزارش‎های مخرب، بدهی‎های پاکستان را با وام‎های CPEC مرتبط می‏‎دانستند. گزارش‎ها با ارائۀ جزئیات کوتاه و لفاظی‎های طولانی به طور جدی از طرف دولت چین و پاکستان تکذیب شد.
عمران‎خان در طول مبارزات انتخاباتی خود، قول داده بود که شرایط CPEC را بازبینی کند، چرا که پروژه‎های CPEC را با فساد حاکم PML-N مرتبط می‏‎دانست. پس از انتخابات، وی اظهار داشت كه وی برخی از اولویت‎های CPEC را مجدداً تمدید خواهد كرد. به نظر می‏‎رسد كه عمران‎خان در این مرحله، CPEC را بیش از یك پروژه مرتبط با PML-N می‏‎داند و تصور می‏‎کند می‏‎تواند به عقب بازگشته و به دلخواه خود آن را مجددا طراحی كند، و احتمالا حمایت مطلق ارتش پاکستان از این سرمایه‎گذاری را نیز دست كم گرفته است.
در سپتامبر سال 2018 با افزایش بدهی خارجی پاکستان تا 96 میلیارد دلار، عبدالرزاق داود، وزیر تجارت، صنعت و سرمایه‎گذاری عمران‎خان، به فایننشال تایمز اظهار داشت: "دولت قبلی در مذاکره با چین در مورد CPEC به خوبی عمل نکرده است."آنها کار خود را به درستی انجام ندادند و خوب مذاکره نکردند، بنابراین بخش زیادی از آن را مخفی کردند. من فکر می‏‎کنم باید همه چیز را برای یک سال تمدید کنیم تا بتوانیم درست تصمیم بگیریم. شاید بتوانیم CPEC را بیش از 5 سال دیگر هم ادامه دهیم.
این مصاحبه، طوفانی به راه انداخت و داوود مجبور شد سریعاً نسبت به آن واکنش نشان داده و اعلام داشت که اظهارات وی " تحریف شده است." وی افزود: "روابط پاکستان و چین غیرقابل نفوذ است و تعهد دولت به CPEC غیر قابل توصیف است. "
شهباز شریف، برادر کوچکتر نواز و سروزیر پیشین پنجاب در پاسخ به مصاحبه داوود در سپتامبر سال 2018 در توییتر خود نوشت: "مردم پاکستان از بی‌مسئولیتی دولت PTI شوکه شدند، این دولت می‏‎خواهد با حمایت از دشمنان ما در مورد CPEC همکاری استراتژیک پاکستان و چین را تضعیف کند! دوستان چینی ما باید مطمئن باشند که ما در برابر چنین توطئه‎هایی مقاومت خواهیم کرد. "
ده روز پس از انتشار مصاحبه داوود، ژنرال قمر جاوید باجوا، رئیس ستاد ارتش پاکستان، بدون اطلاع قبلی و به "دعوت ویژه" رئیس جمهور شی، و ظاهراً برای کنترل اوضاع به چین سفر کرد. روابط عمومی ‏‎قدرتمند ارتش، روابط عمومی‏‎سرویس‎های بین‎المللی (ISPR) این بیانیه را پس از ملاقات باجوا با «شی» منتشر کرد: " CPEC به عنوان پرچمدار طرح ابتکار جاده – راه به رغم همه اختلاف‌ها، باید موفق شود و ارتش پاکستان باید امنیت CPEC را به هر قیمتی که شده تضمین کند. باجوا گفت در حالی كه ما برای برقراری صلح تلاش می‏‎كنیم، باید در جهت خنثی كردن طرح‎های کلیه نیروهای معاند، بایستیم و از حمایت چین در این زمینه بسیار قدردانی كنیم. "
پس از واکنش شدید به اظهارات داوود، دولت عمران‎خان نتوانست تغییرات اساسی در CPEC ایجاد و یا اعلام کند. تا سال 2019، عمران‎خان مركز CPEC را برای کار بر روی جزئیات طرح و به منظور "تكمیل به موقع پروژه‎ها" ایجاد كرد. اینکه عاصم باجوا، ژنرال بازنشسته (که ارتباطی با باجوا فرمانده ارتش ندارد) که در زمان افتتاح CPEC رئیس روابط عمومی‏ ‎سرویس‎های بین‎المللی بود، به‎عنوان رئیس سازمان CPEC منصوب شد،امری اتفاقی نبود. جالب اینجا است که از آن زمان عاصم باجوا، به ‎عنوان دستیار ویژه نخست وزیر در زمینه اطلاعات، كه مقامي در سطح وزرای کابینه است، معرفی شده است.

غفلت از اويغورها
كنترل اطلاعات پاکستان در حوزۀ موضوعات مربوط به چین فراتر از CPEC است. گزارش‎های بین‎المللی از تصویر نگران‎کننده‎ای از "بازآموزی" چینی‎ها و اردوگاه‎های کارآموزی مسلمانان اویغور در استان سین کیانگ جنوبی چین پرده برداشته‌اند، پاکستان از این مسئله چشم‎پوشی کرده و نسبت به آن غافل است. در کشوری که ادعا می‏‎کند از حقوق مسلمانان در سراسر جهان بویژه فلسطینی‎ها و کشمیری‎ها حمايت می‏‎کند، سکوت پاکستان قابل ‎توجه است. این امر، دولت را به ریاکاری متهم‎ ساخته و به اعتبار آن آسیب می‏‎رساند. عمران‎خان در مصاحبه‎ای در ژانویه سال 2020 با دویچه وله(Deutsche Welle) درباره نقض حقوق بشر در سین کیانگ، اظهار داشت: "ما اکنون در مورد اين موضوعات با چین به طور علني صحبت نمی‏‎کنیم، زیرا این موضوعات واقعاً حساس هستند. مهم اين است كه آنها چگونه با اين مسائل برخورد می‏‎كنند. " او در این مورد تصدیق كرد كه سكوت گزینه‎ای است كه پاكستان به دليل احترام به چین برگزيده، كه به نظر می‏‎رسد چين نيز خواستار همين امر است.
در مصاحبۀ قبلی، عمران‎خان ادعا كرده بود كه دربارۀ مسئلۀ اویغور چیز زیادی نشنیده است. در پاکستان نیز هیچ گونه پوشش رسانه‎ای از این موضوع وجود ندارد. هنگامی ‏‎که مصاحبه‌کننده به عمران‎خان خاطر نشان کرد که خان بارها در مورد مسلمانان در کشمیر صحبت کرده اما به مسائل در سین کیانگ اشاره‎ای نکرده، عمران‎خان استدلال کرد که سیاست‎هایی که مسلمانان در کشمیر و هند را هدف قرار می‏‎دهند به مراتب بیشتر از چین مي‎باشد.

غفلت از قاچاق انسان در پاكستان
پاکستان نیز جرايم مرتکب شده علیه شهروندان خود از طریق قاچاق زنان جوان پاکستانی که با مردان چینی ازدواج کرده‏اند، را عمداً نادیده گرفته است. آسوشیتدپرس گزارش می‏‎دهد که بیش از 600 زن پاکستانی پس از ازدواج با مردان چینی قربانی شبکه‎های قاچاق شده‎اند، اما دولت پاکستان به این رسانه‎ها فشار آورده تا در این باره گزارشی ارائه نکنند و صراحتا از مسئولان تحقیقات خواسته است که پرونده‎ها را کنار بگذارند. یک مقام مسئول در مصاحبه‏اي با AP گفت: "هیچ کس برای کمک به این دختران کاری نمی‏‎کند. اين روند همچنان ادامه دارد و رو به رشد است. چرا؟ زیرا آنها می‏‎دانند که می‏‎توانند از پاسخگويي نسبت به آن فرار كنند.

جاه‎طلبي جديد در قالب ديپلمات گرگ مبارز
ژائو لی جیان(Zhao Lijian) معاون سابق سفارت چین در اسلام‎آباد، نقش مهمي در انتشار روایات مربوط به CPEC ایفا کرد، زیرا او استراتژی پرخاشگرانه‎اي را در رسانه‎های اجتماعی علیه انتقادات از این سرمایه‎گذاری طراحي كرد. او پس از افتتاح CPEC مسئولیت خود را به عنوان معاون سفیرآغاز كرد و خبرنگاران و تحلیلگرانی را تحت نظر قرار داد كه مستقیماً از ‎ پروژه‎های CPEC در توییتر انتقاد می‏‎كردند و "دروغ‎های كثیف" آنها را اعلام می‏‎كرد. ژائو اظهار داشت كه " رسانه اجتماعي، سلاحی برای مقابله با این روایت‎های منفی [علیه [CPEC] بود". موفقیت وی در این نقش در پاکستان، و یک طوفان شدید توییتري وي با سوزان رایس مشاور سابق امنیت ملی ایالات متحده در ژوئیه سال 2019 باعث شد که وی در آگوست سال 2019 به عنوان سخنگوی وزارت امور خارجه چین ارتقا پیدا کند. رویکرد ژائو نشانگر چرخشي در دیپلماسی چین است که عده‌ای آن را دیپلماسی "گرگ مبارز" خوانده‎اند كه در پیام‎های تهاجمی‏‎ چین در مورد همه گیری COVID-19 هم مشهود است. در مارس سال 2020، ژائو هنگامی ‏‎که با مطرح كردن نظریه توطئه در تویيتر، انگشت اتهام انتشار ويروس را از چین برداشته و به سمت ایالات متحده نشانه رفت، توجه جهانی را به خود جلب كرد.

فضای گسترده رسانه‌ای
پاکستان، که در طول چند دهه گذشته روایت خود را با اهداف ملی‎گرایانه در جبهه‎های مختلف کنترل کرده است، مجبور شد تا در حالی که مانند چین روایت CPEC را به طور دقیق تحت کنترل داشت، بیشتر در این حوزه بازی کند. به نظر می‏‎رسد، پاکستان از برخی جهات، الگوی چین برای کنترل مطبوعات را برای کنترل آسیب به حوزۀ CPEC اتخاذ کرده است. این امر هم زمان با افزایش محدودیت‎های رسانه‎ای پاکستان در مورد مسائل داخلی به ویژه در مورد انتقاد از ارتش، رسانه‎های معاند دولت، و نقض حقوق بشر شهروندان پاکستان توسط دولت، صورت گرفت.

تعرض وزارت امور خارجه آمریکا
با توجه به رقابت شدید آمریکا و چین، ایالات متحده نسبت به CPEC و BRI بسیارنگران است. در ماه‎های اخیر، آمریکا روند انتقادات خود را افزایش داده است. در نوامبر سال 2019 آلیس ولز، معاون ارشد وزیر امور خارجه در بخش جنوب آسیا و آسیای مرکزی، در سخنان خود در مرکز ویلسون در واشنگتن با بیان اصطلاحات غیر معمول در مورد تأثیر منفی CPEC بر پاکستان صحبت کرد. او در همان زمان در توییتر بیانیه‎ای صادر کرد با این مضمون که: "OBOR پاسخگوی عملکردهای اقتصادی خود نیست. OBOR فاقد شیوه‎های شفاف تأمین مالی است. عدم باز پرداخت می‏‎تواند به افزایش فشار بدهی منجر شود، که می‏‎تواند به از دست رفتن دارایی‎ها و کاهش مشروعیت حاکمیت پاکستان منجر گردد. "
وی ادامه داد: "کریدور اقتصادی چین - پاکستان طرح اصلی ابتکارOBOR است که قصد دارد با پرداختن به نیازهای زیرساختی، پاکستان را به چین نزدیک کند، اما این طرح، هزینه‎های ناپایدار بالقوه‎ای را برای پاکستان به‎ همراه خواهد داشت. قیمت گذاریِ همراه با تورمِ پروژه‎های نیرو و عمرانی به نفع مردم پاکستان نیست. CPEC تقریباً همیشه وام‎های سنگین و یا تأمین اعتبار برای شرکت‎های دولتی چین و سود دولت چین را در نظر می‏‎گیرد. بعید به نظر می‏‎رسد که OBOR همکاری برد - برد و برقراری صلح" را تسهیل نماید. "
انتقاد اصلی ولز حول محور عدم ثبات وام‎های چینی می‏‎چرخد و بر این استدلال استوار است که پروژه‎ها در درجه اول از کارگران و ملزومات چینی استفاده می‏‎کنند و بر این اساس، شرکت‎های چینی و دولت چین با هزینۀ پاکستان سود می‏‎کنند. ولز همچنین سرمایه‎گذاری‎های ایالات متحده در پاکستان را متفاوت دانست چرا که به گفته وی این پروژه‎ها به ایجاد ظرفیت‎های محلی و رشد پایدار کمک می‏‎کند.
پاکستان و چین بلافاصله نسبت به سخنان ولز واکنش نشان دادند. سفیر چین در اسلام‎آباد روز بعد سخنرانی، اسد عمر وزیر برنامه‎ریزی پاکستان را احضار نمود تا در مورد پاسخ به این سخنرانی گفتگو کنند. وزیر خارجه پاکستان گفت که پاکستان "این دیدگاه [ولز] را رد می‏‎کند، ما فکر نمی‏‎کنیم که CPEC، بار بدهی ما را افزایش دهد." قدرت ایستادگی پاکستان در شرایطی که روابط این کشور با ایالات متحده روبه بهبود است، قابل‎توجه می‏‎باشد. عمر تصدیق کرد که بدهی پاکستان افزایش یافته است، اما اظهار داشت "این هیچ ارتباطی به چین ندارد". با وجود اینکه دولت پاکستان برای توجیه بیانیه‎های خود، آماری ارائه کرد، بدهی به چین (18 میلیارد دلار) و تنها بخشی از بدهی‎های عمومی ‏‎پاکستان (74 میلیارد دلار)است، با توجه به اینکه بدهی CPEC به میزان 4.9 میلیارد دلار است، اما هنوز هیچ تصویر کاملی از هزینه‎ها و پروژه‎ها ارائه نشده است. گزارش بلومبرگ(Bloomberg) در آن زمان خاطر نشان كرد كه پاكستان تا سال 2022 ، 6.7 میلیارد دلار وام تجاری به چین بدهكار خواهد بود. این در حالی است که در همین مدت 2.8 میلیارد دلار به صندوق بین‎المللی پول بدهکار خواهد بود.
گنگ شوانگ، سخنگوی وزارت امور خارجه چین، در سخنان واضح‎تری علیه سخنان ولز گفت: که سخنان ولز، "تکرار تهمت‎های قدیمی" علیه چین، CPEC و BRI بوده و آمریکا "با محاسبات شیطانی" گمراه شده است."

پس از COVID-19
در اوایل سال جاری، قبل از انتشار ویروس کرونا از چین به کشورهای دیگر، پاکستان مایل بود تا برای راضی نگه داشتن پکن، به منافع شهروندان خود توجهی نکند. زمانی که بسیاری از ملل دیگر شهروندان چین را فراخواندند، پاکستان ، 800 دانشجوی خود را در شهر ووهان در مرکز بیماری، رها کرد. به نظر می‏‎رسد عامل اصلی برای چنین تصمیمی‏‎این بود که پاکستان نمی‏‎خواست مایۀ شرمساری چین، که شریک اصلی پاکستان است، گردد، همچنین نظام بهداشت و درمان ضعیف پاکستان و ناتوانی آن در رسیدگی به موارد کروناویی در کشور‎ دلیل دیگری برای این تصمیم بود.
در اواسط ماه مارس، با افزایش موارد کرونادر پاکستان، عارف علوی به دعوت «شی»از چین دیدار کرد. این دو نفر در مورد تجاربي كه از مبارزه چین علیه ويروس كرونا بدست آمده بود صحبت کردند، و پکن قول داد که در رابطه باكرونا، از پاکستان حمایت کند. از آن زمان به بعد، چین تلاش كرده تا ماسک و تجهیزات پزشکی را در اختیار پاکستان قرار دهد. هواپیمای حامل یک میلیون ماسک، از جمله ماسک‎های N-95در تاریخ 25 مارس وارد پاکستان شد. (نکته قابل توجه این است که آمریکا نیز 7.5 میلیون دلار مساعده برای کمک به برنامه امداد كرونا ویروس پاکستان را که به پرداخت کمک‎های نقدی به خانواده‎های نیازمند اختصاص می‏‎يابد، دراختيار پاكستان قرار داده است). در 15 ماه مه، سنا پاکستان بيانيه‎ای را به تصویب رساند که از چین به خاطر کمکش در جنگ پاکستان علیه ویروس كرونا تشکر نمود. حداقل 200 نفر از دانشجویان در ووهان در اواسط ماه مه به پاکستان بازگشتند.
در ماه آوریل، پاکستان در مواجهه با بحران‎های اقتصادی ناشی از کرونا، از چین خواست تا شرایط آسان‌تری را برای باز پرداخت 30 میلیارد دلار وام پروژه انرژی در نظر گیرد. عمران‎خان همچنین از کشورهای ثروتمند و مؤسسات چند ملیتی خواست تا چنین شرایطی را برای تسویه بدهی همه کشورهای در حال توسعه در نظر گیرند. کشورهای گروه جی 20 از جمله چین موافقت کردند که بدهی بدهکاران از جمله پاکستان را برای ادامه سال مسدود کنند.
در همین حال، در بحثی در شورای آتلانتیک در تاریخ 20 ماه مه، ولز مجدداً نگرانی‎های ایالات متحده در مورد CPEC را اعلام کرد و اظهار داشت که پاکستان باید تلاش کند تا شرایط قرارداد CPEC با چین را تغییر دهد (یا اینکه چین باید از بدهی خود چشم‎پوشی کند) با توجه به مشکلات اقتصادی ناشی از کرونا ویروس، بار دیگر شرایط وام را "فریبنده ، ناپایدار ، و ناعادلانه" خواند و شفافیت آن را خواستار شد . سفارت چین در اسلام‎آباد فوراً پاسخ داد كه اظهارات ولز " تلاشی دیگر برای تخریب روابط چین و پاکستان است.
CPEC چه مزایایی برای پاکستان دارد ؟ چرا پاکستان می‏‎خواهد روایت CPEC را "به هر قیمتی که شده" تحت کنترل داشته باشد؟
اتحاد پاکستان و چین همچنان به اهداف استراتژیک کمک می‏‎کند و دو کشور را قادر می‏‎سازد تا با روابط فزاینده بین ایالات متحده و هند، مقابله کنند، و به همین ترتیب، پاکستان امیدوار است که اهداف اقتصادی CPECمزایای استراتژیک نیز به دنبال داشته باشد.
CPEC بهترین راه حل اقتصادی در روابط گسترده‎تر بین دو کشور است. در سال 2015 با شروع بیرون‏آمدن پاکستان از سال‌ها خشونت تروریستی، تعداد کمی‏‎از کشورها حاضر به سرمایه‎گذاری در این کشور بودند؛ در زمان ناكامي‎های ناامیدکننده در تولید برق و نیاز به سرمایه‎گذاری در زمانی که پاکستان با کم شدن کمک‎های دیگر کشورهای جهان روبرو بود، چین و بدون شک كمك‎هاي اقتصادی او نقش مهمی‏ ‎در ورود و مشارکت پاکستان به CPEC داشت. فراتر از این، اتحاد نزدیک با یک قدرت بزرگ برای پاکستان فواید بارزی به دنبال خواهد داشت، زیرا ایالات متحده نیز با توجه به رقابت خود با چین برای حفظ رابطه با پاکستان تلاش خواهد كرد.
بدون شک ارتش پاکستان در این بین نقشی مهمی‏‎ایفا می‏‎کند، زیرا بخش امنیتی این روابط از مدت‌ها پیش بسیار مهم بوده است. این نگرانی وجود دارد که ارتش پاکستان، که تعدادی از صنایع در این کشور را در دست دارد، تنها به منافع مالیCPEC بیاندیشد. روزنامه نیویورک تایمز تا آنجا پیش رفت که ادعا نمود‏‎ که ارتش " تلاش می‏‎کند تا شرکت‎های عمرانی ارتش برنده مناقصات زیر ساختی شوند، تا میلیون‎ها دلار از طریق CPEC بدست آورد،این داستانی است که ژائو، در توییتري با عنوان "شوخی سال" به آن حمله کرد. گزارش‎های اخیر نشان می‏‎دهند که دولت پاکستان در مه 202 قرارداد 5.8 میلیارد دلاری ساخت سد را مشترکا به یک شرکت چینی و واحد تجاری ارتش واگذار نمود. گسترش امور استراتژیک در قالب مشارکت اقتصادی، می‏‎تواند پشتیبانی پاکستان از این سرمایه ‎گذاری‎ها را توضیح دهد. همچنین انتصاب عاصم باجوا به‎ عنوان رئیس مرجع CPEC در سال 2019 که سابقاً به‎عنوان سخنگوی بسیار مؤثر ارتش پاکستان شناخته می‏‎شد، را توجیه می‏‎کند.
پاکستان همچنین امیدوار است تا در آینده نزدیک از روابط خود با چین بهره‎های بیشتری ببرد، از جمله اين مزايا، تغییر مطلوب وضعیت پاکستان با کار گروه اقدام مالی (FATF) که یک ناظر بین‎المللی در مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم است، مي‎باشد. پاکستان از سال 2018 به دلیل اقدامات ناکافی در مبارزه با تروریست در لیست "FATF" قرار داشته است، و قرارداشتن در لیست سیاه می‏‎تواند ضربه بزرگی به توسعه پاکستان از جمله کاهش سرمایه‎گذاری در اين كشوروارد کند. از سال 2019 چین رئیس FATF است و پاکستان امیدوار است كه چین بتواند به حذف نام پاکستان از لیست سیاه این گروه كمك كند. در بررسی وضعیت FATF در فوریه 2020 به پاکستان فرصت اضافی داده شد تا نشان دهد که معیارهای تعیین شده از سوی FATF را به دست آورده است تا از لیست سیاه خارج شود.

تمرکز بیش از حد بر کنترل اطلاعات
شاید هیچ چیز به جز انتصاب دو مقام گفته شده در طول این نوشتار نتواند ارتباط نزدیک CPEC و اطلاعات را نشان دهد.عاصم باجوا، سخنگوی سابق ارتش پاکستان، سال گذشته به‎عنوان مدیر CPEC و امسال به‎عنوان مشاور ویژه نخست وزیر عمران‎خان در مورد اطلاعات منصوب شد؛ و ژائو لی جیان، معاون سابق سفارت چین در اسلام‎آباد، که به ‏خاطر توییت‎های خود در مورد CPEC مشهور شد، به‎عنوان سخنگوی وزارت امور خارجه چین در سال 2019 منصوب گردید، که از شهره‌ای جهانی برخوردار شد. هر مورد نشان می‏‎دهد که کنترل مؤثر اطلاعات برای هر دو طرف در مورد این مسئله از چه اهمیتی برخوردار است. برای پکن، این امور، بخشی از یک استراتژی و رویکردی بزرگ‌‌‌تر است. پاکستان نیز، در این بین یک شریک قابل‎انعطاف یافته است.
در پایان، کنترل دقیق روایت CPEC از سوی چین و پاکستان و عدم شفافیت در شرایط آن، مانع از پاسخگویی در زمینه این سرمایه‎گذاری می‏‎شود. اما به پاکستان این اجازه را می‏‎دهد تا شفافیت در CPEC را کنترل کرده تا شرایط را به گونه‎ای مدیریت کند که بتواند از آن در جهت منافع خود سود ببرد. اما گمان می‏‎رود، اجازه چنین شفافیتی به پاکستان داده نشود و به نظر می‏‎رسد که اين طرح بیشتر برای پاکستان هزینه‎ بر باشد. با این حال، شرایط ویروس کرونا، فرصتی مهم و غیرقابل پیش‎بینی را در اختیار پاکستان قرار داده است تا وام‎های CPEC خود را تمدید کند، و توجه مجدد جهانی به نقش چین به‎عنوان طلبکاری که در تلاش است تا اقتصادهای سراسر آسیا و آفریقا را ببلعد، فرصتی نادر برای دولت پاکستان فراهم می‏‎کند تا در مورد شرایط همکاری این کشور با چین، با شفافیت بیشتری با مردم خود صحبت کند.
انتهای مطلب/

«آنچه در این متن آمده به معنای تأیید محتوای آن از سوی «موسسه ایران شرقی» نیست و تنها در راستای اطلاع رسانی و انعكاس نظرات تحليلگران و منابع مختلف منتشر شده است»