مقدمه:
این مقاله به مشکلات مهاجرین آسیای مرکزی در روسیه می‌پردازد. با توجه به شرایط دشوار کنونی و  پاندمی جهانی کرونا، این افراد بیش از پیش نگران آینده خود و افراد خانواده شان هستند. خانواده‌ای که خود دچار سختی‌های بسیار بوده و اکنون حداقل مبالغی که از سوی مهاجرین کاری برای آنان ارسال می‌شد، به صفر رسیده است.
صدها تن از مهاجرین آسیای مرکزی طی روزهای گذشته در گذرگاه‌های مرزی بین روسیه و قزاقستان گرفتار شده‌اند و پس از آنکه امیدهایشان برای یافتن کار در روسیه در پی جهان گیری کرونا به یاس بدل می‌شود، به خانه باز می‌گردند.
این مهاجرین از میان هزاران فرد سرخورده ای هستند که قادر نبوده‌اند به خانه هایشان در آسیای مرکزی باز گردند، جایی که هزاران تن از دیگر هموطنانشان امیدوار به رهایی از شرایط نا امید کننده حاکم در آنجا و مهاجرت به روسیه هستند.
اغلب مهاجرین در ابتدای ماه می به مرز قزاقستان رسیدند و تصور می‌کردند که قزاقستان مجددا مرزهایش را در تاریخ 11 می با پایان یافتن وضعیت اضطراری که «نور سلطان» دو ماه قبل اعمال کرده بود، خواهد گشود. (قزاقستان، مسیر اصلی ترانزیتی برای مهاجرین ازبک، قرقیز و تاجیک است که از راه زمینی به روسیه رفت و آمد می‌کنند).
اما طبق نظر برخی ناظران و کارشناسان امور، به نظر نمی‌رسد که به این زودی‌ها  گشایشی فراهم شود. در زیر به بیان برخی از مشکلات مطرح شده توسط شاهدان عینی می پردازیم:
یکی از مهاجرین که به صورت تلفنی از گذرگاه مرزی  «ماشتا کووا» در منطقه «سامارا» روسیه صحبت می‌کرد؛  در مصاحبه با بخش ازبک رادیو RFE/RL می گوید:" مرز قزاقستان همچنان بسته است." همین فرد ازبک تبار که فقط نام کوچکش ،«فرخ»، را می گوید در ادامه اظهار می کند :" حدود 400 تا 500 نفر مردم ازبکستان اینجا گرد هم آمده اند."
ویدئوهای ارسالی به RFE/RL ازدحام زیادِ جمعیت از جمله زنان و کودکان را در گذرگاه «ماشتا کووا» نشان می دهند که از دولت ازبکستان تقاضای کمک برای بازگشتن به میهن را دارند. یکی از زنان در میان آنها می گوید :" دیگر آخرین پولمان را صرف خرید غذا و آب کردیم، دیگر هیچ چیز نداریم. "
بسیاری از افراد در شرایط بسیار بدتری خارج از کمپ به سر می برند.
شرایطی مشابه از سایر گذرگاههای مرزی میان رویبه- قزاقستان گزارش شده، به گونه ای که صدها تن در منطقه مرزی «سامارا» و «اورنبورگ» گرفتار شده‌اند. برخی از مهاجرین قرقیز گفته‌اند که با پای پیاده به آنجا آمده‌اند.
در برخی مناطق، دولتهای محلی روسیه چادرهایی را در اختیار مهاجرین آسیای مرکزی قرار داده‌اند، در حالی که دیگران بدون سرپناه بوده و روز و شب را در وسایل نقلیه شان سپری می‌کنند.

" در حال کار بر روی آن هستیم"
وزارت خارجه ازبکستان در تاریخ 14 می اعلام کرد که برای برطرف سازی مشکلات مشغول کار است و دیپلمات های ازبک با مقامات روسی و قزاق جهت بررسی گزینه ها در تماس هستند.
در تاریخ 13 می، خبرگزاری روسیه تاس (TASS) از دیپلمات های ازبک گزارش داد که می گفتند :" دقیقا مطلعیم که شهروندانمان قصد بازگشت به میهن از طریق قزاقستان را دارند و به آنها هشدار داده ایم که این کار را انجام ندهند، اما آنها توجهی به این هشدارها نکرده اند."
وزارت خارجه به طور جداگانه اعلام کرده که دولت ازبکستان در حال سازمان دهی تعداد هفت پرواز بین تاشکند و شهرهای روسیه شامل سنت پترزبورگ، روستوف، قازان، نووسیبریسک، ومسکو طی تاریخ 14 می تا 24 می به منظور بازگرداندن شهروندان ازبک به خانه است.
در محل سفارت قرقیزستان در مسکو هم «علی بیگ جک شنکولوف» سفیر این کشور می‌گوید که قرقیزستان ابراز امیدواری کرده است که تعداد حدود 400 قرقیز را هرچه زودتر از طریق هواپیما از روسیه به میهن بازگرداند.
طبق زمان بندی صورت گرفته، هواپیمای روسی در تاریخ 17 می به بیشکک پرواز خواهد کرد تا شهروندان  روسی را از قرقیزستان به روسیه باز گرداند.
سفیر اظهار داشت که در میان شمار زیاد مردمانی که امیدوار به بازگشت به میهن هستند، سفارتخانه افراد در معرض بیشترین آسیبها از جمله افراد در معرض بیماری های حاد، زنان باردار و زنان دارای فرزندان خردسال را در اولویت قرار خواهد داد.
وزارت خارجه قرقیزستان اعلام کرده که از ماه مارس، دولت قرقیزستان به بیش از تعداد 9000 تن شهروند قرقیز کمک کرده تا از خارج کشور باز گردند. انتظار می رود که حدود بیش از 1000 نفر دیگر در ماه می به خانه باز گردند.
مقامات اعلام کرده‌اند که شماری از افراد بازگشته مبتلا به ویروس کرونا شده‌اند. از میان تعداد 541 شهروند قرقیز که در تاریخ 7 می از روسیه به میهن بازگشته اند‌، حداقل 56 نفر تست کرونایشان مثبت بوده است.
سفارتخانه های کشورهای آسیای مرکزی صدها در خواست کمک از شهروندانشان را دریافت کرده اند که بی پول مانده، درآمدی نداشته و حتی سرپناهی در روسیه ندارند.
روسیه کشور میزبان برای میلیونها مهاجر کاری از کشورهای قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان است که در آنها معضل اصلی از اوایل دهه 1990 بیکاری بوده است.
اکنون، با افزایش موج دوم همه گیری کرونا در سراسر جهان، روسیه اقدام به تعطیلی سایتهای ساخت و ساز، کارخانجات و سایر محیط های کاری که برای کارکنان آسیای مرکزی ممر حیات هستند، نموده است.
یک فایل ویدئویی به اشتراک گذاشته شده در رسانه های اجتماعی داستان 11 مهاجر تاجیک را می گوید. اغلب آنها زنانی هستند که در یک واگن در جنگل های مجاور شهر کوچک کوتل نیکی، در همجواری مسکو، روزگار می گذرانند.این مهاجرین پس از آنکه پولهایشان تمام شد، مجبور شدند تا به اینجا بیایند و مکانی محقر برای زنده ماندن اجاره کنند. تا بازگشایی مجدد محیط های کاری، آنها برای گذران زندگی به کمکهای خیریه دوستان و غریبه ها وابسته هستند.
«مویاسار رحیموفا»، یکی از کارگران سابق شرکت تولیدی چرخ خیاطی در شهر اندیجان ازبکستان می‌گوید که پس از آنکه در ازبکستان شغلش را از دست داد در ماه فوریه به روسیه آمد.
«رحیموفا»، 31 ساله، در مسکو شغلی پیدا کرد و آپارتمانی را به اتفاق خواهر بزرگتر ودخترش اجاره کرد.
او می گوید :" اما بعد آن فورا قرنطینه شدیم و دوباره بیکار شدم."  در ادامه در اوایل ماه می هنگامی که هر سه نفرشان مبتلا به کرونا تشخیص داده شدند، شرایطشان رو به وخامت گذاشت.
سه فرزند رحیموفا در شهر اندیجان به پولهای ارسالی او از مسکو وابسته هستند. آنها در آپارتمان اجاره ای «رحیموفا» در کنار بستگانش زندگی می کنند و دیگر «رحیموفا» قادر به پرداخت اجاره آن نیست.

هیچ کس به وطن باز نمی گردد
در طول هفته های اخیر، قرقیزستان، ازبکستان و تاجیکستان به هزاران شهروندشان کمک کرده اند تا هم از طریق پروازهای خصوصی و هم از طریق زمینی از مرز قزاقستان باز گردند.
اما هیچ کس به وطن باز نمی گردد.
«باختووار»، یکی از مهاجرین تاجیک اهل شهر دوشنبه می گوید :" من ماه فوریه به روسیه آمده ام و از آن پس همراه با چند تن از دوستانم در اتاقی که خارج از شهر «پرم» اجاره کردیم زندگی می کنم."
«باختووار» می افزاید که مردان صرفا در قبال پرداخت اجاره بهای محل سکونت و دریافت خوراک لازم موفق به یافت مشاغل پاره وقت می شوند. با این همه مشقت، «باختووار» رغبتی برای بازگشتن به تاجیکستان ندارد.
یکی از مهاجرین کاری می‌گوید: "خوشبختم که پیش از بسته شدن مرزها به روسیه آمدم. در روسیه، حداقل این امیدواری هست که با بازشدن مجدد مشاغل  بتوانم پولی برای فرستادن به اهالی خانه در کشورم در بیاورم. حتی پیش از آنکه ویروس کرونا در تاجیکستان همه گیر شود هیج کاری پیدا نمی‌شد. اگر من به خانه برگردم خانواده‌ام دچار قحطی می شوند."

در مسیر مخالف                    
توام با تلاش صدها تن از اهالی آسیای مرکزی برای ترک روسیه، هزاران نفر دیگر امیدوارند که در مسیر مخالف به سمت روسیه بروند.
در جنوب تاجیکستان در ولایت ختلان، شورامات آلیموف  می گوید به طور پیوسته خبرها را دنبال می‌کند تا ببیند چه زمانی مرزها مجددا باز خواهند شد و او بتواند به شهر سورقوت در روسیه برود. این شهر برای بسیاری از مهاجرین آسیای مرکزی معروف است. آلیموف می گوید:" اکنون ویروس کرونا همه جا هست. در تاجیکستان، علاوه بر این ویروس با گرسنگی دست و پنجه نرم می کنیم. می خواهم به روسیه بروم و شانسم را امتحان کنم و ببینم آیا می توانم کاری پیدا کنم."
تا کنون به صورت رسمی اعلام نشده است که چه زمانی روسیه و کشورهای آسیای مرکزی مرزهایشان را خواهند گشود. در حال حاضر، روسیه با اوج گیری شمار مبتلایان ویروس کرونا درگیر است. به طور میانگین در طول چند هفته اخیر روزانه بیش از 10000 نفر مبتلا شده اند. چهار وزیر دولت روسیه مبتلا به کووید 19 تشخیص داده شده‌اند.
با این حال،  عواملی که بتوان بر مبنای آنها فرض کرد که این کشور مشاغلش را باز گشایی کرده و یا مرزها را باز کند، همچنان دیده نمی شوند و با این تفاسیر، بایستی منتظر دیگر اخبار ناامید کننده از وضعیت مهاجرین کاری شاغل در روسیه باشیم.