در گزارشی که در وبسایت رسمی وزارت امورخارجه ایالات متحده، مبنی بر توجیه روابط ایالات متحده-آسیای مرکزی منتشر گردیده، یک مقام ارشد وزارت امورخارجه ایالات متحده قول داده است که از اجرای راهبرد جدید دونالد ترامپ در آسیای مرکزی در آینده نزدیک پرده‌برداری کند. در این گزارش توجیهی، توجه ایالات متحده نسبت به قزاقستان و ازبکستان کاملا مشهود بود، که هدف از آن تشکیل یک محور طرفدار امریکا در آسیای مرکزی برای جلوگیری از برنامه‌های روسیه برای مشارکت قزاقستان در ادغام اوراسیا و هم جلوگیری از طرح کمربند و جاده چین، که قرار است از این منطقه بگذرد، است. درعین حال، ایالات متحده تمایل به استفاده از اقلیتهای قومی آسیای مرکزی برای تأثیرگذاری در وضعیت افغانستان دارد. دراین زمینه، ایالات متحده درحال انجام گفتگو با طالبان است، که به ایالات متحده در تضعیف نفوذ داعش، کمک میکند. ازطرف دیگر اگر این کار به نتیجه نرسد، ایالات متحده، منطقه آسیای مرکزیِ پسا اتحاد جماهیر شوروی را به مرکز نفوذ توطئه‌آمیز خود بر علیه روسیه و چین تبدیل میکند تا از ائتلاف و همکاری آنها جلوگیری کند که برای این منظور بی‌ثباتی افغانستان را به این منطقه انتقال میدهد.
ایران شرقی/
منابع طبیعی غنی در آسیای مرکزی مدتها است که رغبت ملل خارجی، به خصوص ایالات متحده را که اخیرا فعالیت خود را در این منطقه تشدید کرده، نسبت به این منطقه افزایش داده است. هدف اصلی واشنگتن این است که روسیه و همچنین چین را به عنوان رقبای اصلی خود، به منظور تضمین فعالیت خود در آسیای مرکزی، نه تنها در روابط اقتصادی منطقه، بلکه در حوزه‌های نظامی و سیاسی نیز، از معرکه خارج کرده و باز دارد.
مقامات ارشد امریکایی به طور مکرر میهمان کشورهای آسیای مرکزی میشوند. امسال، واشنگتن اقدام به جابجایی قابل توجهی در مورد سفیران ایالات متحده در کشورهای آسیای مرکزی کرد. آخرین انتصاب‌های دیپلماتیک کاخ سفید به این واقعیت توجه دارد که اکثر سفیران جدید افرادی هستند که تجربه قابل توجهی در راهبرد نظامی و در زمینه تدارک کودتا داشته‌اند. این اقدامات از طرف واشنگتن نشان میدهد که ایالات متحده تلاش میکند تا تأثیر و نفوذ نظامی و سیاسی بلندمدتی در آسیای مرکزی، که از نظر ژئوپولیتیکی از اهمیت اساسی برخوردار است، داشته باشد. ایالات متحده انتظار دارد که هم روسیه و هم ایران را در این زمینه در موقعیت دشواری قراردهد، که این کار، اعمال فشار بر روی این کشورها را بسیار آسانتر میسازد. ایالات متحده، با تداوم حضور نظامی خود در افغانستان، همچنان موقعیت خود را در آسیای مرکزی به طور فعال تقویت میکند، همه این موارد آشکارا نشان میدهد که اگر مقامات کشورهای آسیای مرکزی سرسختانه به کار خود ادامه دهند و تسلیم نشوند، با پیامدهای جدی روبه رو خواهند شد. در این راستا، جای تعجب نیست که ایالات متحده فعالیتهای تبلیغاتی روشنی را آغاز کرده و در آن اعلام میکند که خروجش از این منطقه باعث افزایش افراط‌گرایی و تروریسم میشود. ایالات متحده بر این ادعا است که تنها "چتر نظامی" امریکا میتواند منطقه را از این تهدیدها نجات بدهد. به نظر میرسد که این امر یک هشدار برای رهبران ملل این منطقه است: آنها باید بر سر تداوم حضور ارتش امریکا توافق کنند یا متحمل پیامدهای ناخوشایندی میشوند.
بدیهی است که واشنگتن با مخالفین افغانستان، به ویژه طالبان و شماری از فرماندهان میدانی سایر نیروها، به طور پنهانی تماس برقرارمیکند. اخیرا، تماسهای ایالات متحده با این گروه‌ها آشکارتر شده است. درصورت لزوم، واحدهای شبه نظامی ممکن است در مخالفت با جمهوریهای آسیای مرکزی که هم مرز با افغانستان هستند- ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان- قرار گیرند. این تاکتیک مدتها قبل آزمایش شده است. به عنوان مثال، «جنبش اسلامی ترکستان شرقی»، که علیه اقدامات چین در منطقه خودمختار سین کیانگ فعالیت میکنند، و به گفته برخی از منابع تحت حمایت ایالات متحده است، ازطرف فدراسیون روسیه و قدرت‌های غربی به عنوان یک سازمان تروریستی ذکر شده است.
این شرایط ایجادشده توسط ایالات متحده به نفع تقویت حضور نظامی او در این منطقه است و این کشور به طرز چشمگیری فعالیتهای خود را درباره بسیاری از برنامه‌های امنیتی منطقه‌ای افزایش داده است. درنتیجه، از سال 2007، کمکهای مالی ایالات متحده که به این برنامه‌ها اختصاص یافته، بیش از مبلغی است که به منظور رفع نیازهای اقتصادی این منطقه کمک کرده است. این گرایشها، همچنین نشانگر علاقه شدید ایالات متحده برای دستیابی به تضمین دسترسی به مهمترین مقرهای منطقه به منظور "حفاظت از آنها" است، که تحت پوشش "مبارزه برای امنیت" صورت میگیرد.
درمقابل، کمکهای واشنگتن، با هدف آموزش و تجهیز پرسنل مشغول به فعالیت در زمینه امنیت در آسیای مرکزی، و برای توقف جریان گسترده حمل موادمخدر از افغانستان، باعث کمترین کاهشی در تجارت مواد مخدر که از طریق این منطقه انجام میشود، نشده است. پس بودجه و برنامه‌هایی که بدین منظور اختصاص یافته است، دقیقا چیست؟
پاسخ این سوال بدیهی است. کمکهای واشنگتن برای تضمین امنیت در آسیای مرکزی، پرداختهای مالی برای تداوم حضور ایالات متحده در کشورهای آسیای مرکزی و برای مقابله با نفوذ روسیه و چین در این منطقه است.
دیگر رویکرد "منافع در ازای منافع" که از سال 2001 مورد استفاده قرار میگرفت و در آن دریافت کمک مشروط بر دسترسی به کشورهای منطقه بوده است، وجود ندارد. در سالهای اخیر، واشنگتن نه تنها بر مشکلات دیرینه در زمینه امنیت منطقه‌ای، بلکه همچنین بر برخی از حوزه‌های منافع متقابل که ایالات متحده امیدوار است از آنها در جهت نیل به اهداف خود در آینده استفاده کند، تمرکز کرده است.
یکی از راهبردهای ارائه شده توسط ایالات متحده امریکا، که اثبات شده در پیشبرد تغییرات نهادی مورد نظرِ بلندمدت مؤثر است، شامل مشارکت فعال اعضای سرویس‌های ویژه و ارتش آسیای مرکزی در رویدادهای اجتماعی و آموزشی برگزار شده در ایالات متحده، میشود. ایالات متحده امریکا امیدوار است که این امر باعث افزایش درک این کشورها از نهادهای غربی و احترام به آنها میشود. درنتیجه این دوره‌های آموزشی مشترک برگزارشده در ایالات متحده، روابط شخصی بیشتری بین سرویس‌های امنیتی و نیروهای مسلح ایالات متحده و آسیای مرکزی پدیدآمده است. این دوره‌ها همچنین به یک ابزار حیاتی بالقوه برای نفوذ ایالات متحده در این منطقه تبدیل شده است.
علیرغم اسناد و اعلان‌های اخیر واشنگتن که در آنها آمریکا به وضوح تمایل خود را نسبت به اینکه قزاقستان پایگاه اصلی اش در منطقه آسیای مرکزیِ پسا اتحادجماهیر شوروی، شود، ابراز کرده است، ایالات متحده توجه ویژه‌ای به تقویت برنامه‌های مشترک با تاجیکستان، ازبکستان و قرقیزستان هم دارد.
تلاشهای واشنگتن در آسیای مرکزی در موضع صریح وزیر خارجه "مایک پمپئو" در سفر اخیر وزیر خارجه قزاقستان "مختار تلئوبردی" به ایالات متحده، انعکاس می‌یابد. پمپئو درباره "رهبری قزاقستان در آسیای مرکزی" و تأکید ویژه واشنگتن بر جایگاه نورسلطان به عنوان "شریک کلیدی و مهم در حفظ امنیت منطقه"، صحبت کرد.
این واقعیت که در این امر ادای احترام و تکریم و نزاکت سیاسی وجود ندارد، در وبسایت رسمی وزارت امورخارجه ایالات متحده، در گزارش آن مبنی بر توجیه روابط ایالات متحده-آسیای مرکزی، تأیید میشود. در این گزارش یک مقام ارشد وزارت امورخارجه ایالات متحده قول داده است که از اجرای راهبرد جدید دونالد ترامپ در آسیای مرکزی در آینده نزدیک پرده‌برداری کند. در این گزارش توجیهی، توجه ایالات متحده نسبت به قزاقستان و ازبکستان کاملا مشهود بود، که هدف از آن تشکیل یک محور طرفدار امریکا در آسیای مرکزی برای جلوگیری از برنامه‌های روسیه برای مشارکت قزاقستان در ادغام اوراسیا و هم جلوگیری از طرح کمربند و جاده چین، که قرار است از این منطقه بگذرد، است. درعین حال، ایالات متحده تمایل به استفاده از اقلیتهای قومی آسیای مرکزی برای تأثیرگذاری در وضعیت افغانستان دارد. دراین زمینه، ایالات متحده درحال انجام گفتگو با طالبان است، که به ایالات متحده در تضعیف نفوذ داعش، کمک میکند. ازطرف دیگر اگر این کار به نتیجه نرسد، ایالات متحده، منطقه آسیای مرکزیِ پسا اتحاد جماهیر شوروی را به مرکز نفوذ توطئه‌آمیز خود بر علیه روسیه و چین تبدیل میکند تا از ائتلاف و همکاری آنها جلوگیری کند که برای این منظور بی‌ثباتی افغانستان را به این منطقه انتقال میدهد.
در رابطه با اقدامات متقابل علیه نفوذ چین بر این منطقه، ایالات متحده در سال 2019، از جمهوریهای آسیای مرکزیِ پسا شوروی، مصرانه درخواست کرده است تا به طورفعال از پناهندگان گریخته از منطقه خودمختار اویغورها در سین کیانگ جمهوری خلق چین، حمایت کنند. این امر باعث برخورد شدید دولتهای این کشورها، به ویژه قزاقستان، با دیپلماسی چینی شد، که سازش در مورد حفظ و احیای تمامیت ارضی خود را تحمل نمیکند. در این زمینه طرحریزی شده است که از اقوام قزاق و نمایندگان دیگر مردم آسیای مرکزی ساکن در منطقه خودمختار اویغوری سین کیانگ به عنوان داراییهایی ارزشمند در این روند، استفاده شود.
هدف واشنگتن برای تجدید و تقویت چشمگیر سیاست خود در آسیای مرکزی، به ویژه در کشورهای پساشوروی، همچنین در گزارش 130 صفحه‌ای RAND Corporation: "پیشنهاد اجماع برای تجدید نظم منطقه در اوراسیا و اروپای پس از اتحاد جماهیر شوروی"، تأیید میشود- این گزارش با حمایت Carnegie Corporation نیویورک، که یک بنیاد غیردولتی است، گردآوری شده است. در این گزارش به تدوین پیشنهادهای مربوط به تغییرهای اساسی در برخی از کشورهای اوراسیا، که نویسندگان برای آن از واژه " کشورهای مابین"، یعنی کشورهایی که از نظر فیزیکی در بین روسیه و غرب واقع شده‌اند، استفاده کرده‌اند، توجه شده است. تأثیرگذاری و نفوذ بر این کشورها، موضوع مبارزه و کشمکش مداوم، بین ایالات متحده امریکا و روسیه است.
انتهای مطلب/
دریافت صفحه با کد QR