داعش خراسان با افزایش همکاری‌های خود با گروه‌های شبه نظامی منطقه‌ای توانسته است به شکل موفقیت آمیزی ظرفیت‌های سازمانی خود را در افغانستان و پاکستان تقویت کند. شباهت‌های مربوط به ماهیت و زمان انجام حملات داعش خراسان در این 2 کشور نشان می‌دهد که فعالیت داعش خراسان در منطقه افپاک تا حد قابل توجهی به صورت هماهنگ شده انجام می‌شود. یافته‌ها حاکی از آن است که ادامه توانایی داعش خراسان برای اعمال نفوذ و استفاده موثر از یک شبکه مرگبار کارآمد و غنی در منطقه خراسان، تعیین کننده مولفه‌های مربوط به خط مشی و روند عملیاتی آینده آن خواهد بود. مقابله موفق با داعش خراسان مستلزم درک دقیق نحوه تشکیل اتحادها توسط این گروه است. امری که سبب تسهیل فعالیت آن در منطقه افپاک می‌شود.

ایران شرقی/

نوشتار پیش رو، چکیده‌ای از یک گزارش 80 صفحه‌ای است که چندی پیش توسط «مرکز مبارزه با تروریسم» منتشر شده است. یافته‌های این گزارش نشان می‌دهد که داعش خراسان توانسته است با افزایش همکاری‌های خود با گروه‌های شبه نظامی منطقه‌ای، به شکل موفقیت آمیزی ظرفیت‌های سازمانی خود را در افغانستان و پاکستان تقویت کند. به علاوه، شباهت‌های مربوط به ماهیت و زمان انجام حملات داعش خراسان در این 2 کشور نشان می‌دهد که فعالیت داعش خراسان در منطقه افپاک تا حد قابل توجهی به صورت هماهنگ شده انجام می‌شود. در مجموع، این یافته‌ها حاکی از آن است که ادامه توانایی داعش خراسان برای اعمال نفوذ و استفاده موثر از یک شبکه مرگبار مرزیِ کارآمد و غنی در منطقه خراسان، تعیین کننده مولفه‌های مربوط به خط مشی و روند عملیاتی آینده آن خواهد بود. لذا مقابله موفق با داعش خراسان مستلزم درک دقیق نحوه تشکیل اتحادها توسط این گروه است. امری که سبب تسهیل فعالیت آن در منطقه افپاک می‌شود.
 
بررسی عملیات‌های داعش خراسان در افپاک
این گزارش با بررسی حملات داعش خراسان در افغانستان و پاکستان (حملاتی که احتمال می‌رود توسط این گروه انجام شده و یا حملاتی که داعش خراسان مسئولیت آنها را بر عهده گرفته است)، بین ژانویه 2014 تا جولای 2018، تصویر جامعی درباره فعالیت داعش خراسان در منطقه افپاک ارائه می‌کند. با تحلیل جغرافیای حملات داعش خراسان، روندهای عملیاتی، مرگباری حملات (تعداد کشته‌ها و زخمی‌های ناشی از حملات)، نوع اهداف و تاکتیک‌های به کار رفته، نکات ذیل به دست می‌آید:
 
حمله به افغانستان دو برابر بیشتر از پاکستان

• • فعالیت داعش خراسان در افغانستان بسیار بیشتر و مرگبارتر از پاکستان بوده، به نحوی که تعداد حملات و تلفات در افغانستان به مراتب بیشتر از پاکستان بوده است. از ژانویه 2014 تا جولای 2018، حملات داعش خراسان در افغانستان در مجموع به 211 حمله رسید و منجر به مرگ یک هزار و 511 نفر شد. در مقابل، تعداد حملات داعش خراسان در پاکستان، در همین دوره زمانی، به رقم 83 رسید و منجر به مرگ 706 تن شد. هر چند داعش خراسان فعالیت کمتری در پاکستان داشته است اما به طور میانگین تعداد کشته‌ها و زخمی‌های هر حمله در پاکستان بیشتر از افغانستان بوده است.

• • از سال 2014 بدین سو، داعش خراسان در هر حمله خود در افغانستان و پاکستان به تدریج تعداد کشته و زخمی بیشتری بر جای گذاشته است؛ این مسئله نشان از مقاومت داعش خراسان در برابر حملات هوایی آمریکا، عملیات‌های زمینی، حملات طالبان و نیز ناکافی بودن اقدامات امنیتی محلی دارد.
  • . مجموع تعداد کشته‌ها و زخمی‌های حملات داعش خراسان در افغانستان در سال‌های 2016 و 2017، در مقایسه با سال 2015، به ترتیب 4 و 7 برابر افزایش پیدا کرد.
    . مجموع تعداد کشته‌ها و زخمی‌های حملات داعش خراسان در پاکستان در سال‌های 2016 و 2017، در مقایسه با سال 2015، به ترتیب 3 و 4 برابر افزایش پیدا کرد.
  
  • در سال 2017، داعش خراسان توانست در هر حمله خود در پاکستان تعداد قابل توجهی را کشته و زخمی کند. در این سال، کشتار داعش خراسان در پاکستان به ازای هر حمله، بیش از کل سال‌های دیگر در منطقه افپاک بود.

• • در هر 2 کشور، داعش خراسان به طور مستمر توجه خود را معطوف به اهداف دولتی کرد. برای مثال در پاکستان، 62 درصدِ مجموعِ حملات انجام شده بین ژانویه 2014 تا جولای 2018، به اهداف دولتی (مثل پلیس محلی، ارتش یا دولت) بوده است.

 

• • در هر 2 کشور، حملات انتحاری غالبا بر ضد اهداف دولتی به کار رفته است. این مسئله جای تعجب ندارد چون حمله موثر به اهداف دولتی معمولا کار دشوارتری برای گروه‌های تروریستی است و احتمال شکست آن بیشتر است. در پاکستان، 61 درصد کل حملات انتحاری بر ضد اهداف دولتی انجام شده که این رقم برای افغانستان، 47 درصد بوده است.

• • در هر 2 کشور، داعش خراسان به تبعیت از خط مشی کلی داعش برای افزایش شکاف‌های قومی، به شکل فعالی، فِرَق اقلیت مسلمان را هدف قرار داده است. در پاکستان، داعش خراسان دست کم در 10 حمله، اقلیت‌ها را هدف قرار داده که اکثر این حملات بر ضد بلوچ‌های «ذکری» و «صوفی» در بلوچستان بوده است. در افغانستان نیز دست کم 11 حمله از 22 حمله صورت گرفته به نهادهای دینی، بر ضد گروه‌های خاصی بوده که عمده آنها را جامعه شیعیان تشکیل می‌دادند. 

• • داعش خراسان حملات انتحاری بسیار مرگباری در ولایت «کابل» افغانستان و ایالت «بلوچستان» پاکستان انجام داده است؛ هر دو این مناطق، طیف وسیعی از اهداف را در اختیار داعش خراسان قرار می‌دهند و این در حالی است که بلوچستان، به طور خاص، یک پناهگاه امن و یک مرز نفوذپذیر را نیز در اختیار این گروه قرار می‌دهد. از ژانویه 2014 تا جولای 2018، هر دو منطقه در مقایسه با دیگر نقاط کشور آنها، حملات انتحاری بیشتری را تجربه کردند. داعش خراسان در پاکستان، 77 درصد کل حملات انتحاری خود را در بلوچستان انجام داد و در افغانستان نیز 56 درصد کل حملات انتحاری را در کابل صورت داد.
  • به طور کلی، داعش خراسان برای حفظ قدرت کشتار خود در هر کشور، به شدت متکی به تاکتیک بمب‌گذاری انتحاری بوده است. در تمام این سال‌ها، حملات انتحاری داعش خراسان در پاکستان، 22 درصد از کل حملات و 83 درصد از کل کشته‌ها را به خود اختصاص داده است. در افغانستان نیز حملات انتحاری، 32 درصد از مجموع حملات و 66 درصد از کل کشته‌ها را از آن خود کرده است.

• • در زمینه اهداف دولتی، پلیس محلی و نیروهای ارتش جزو گروه‌هایی بوده‌اند که بیش از دیگران هدف حملات انتحاری داعش خراسان در پاکستان قرار گرفته‌اند و در افغانستان نیز این حملات عمدتا متوجه مقامات دولتی محلی بوده است.
  • در زمینه اهداف غیرنظامی، نهادهای دینی در هر 2 کشور بیشتر از بقیه هدف حملات انتحاری داعش خراسان قرار گرفته‌اند.

• • حملات داعش خراسان در افغانستان در 9 ماه اول هر سال، همزمان است با کاهش فعالیت این گروه در پاکستان. این بدان معنا است که دوره اوج و فرود حملات در هر یک از این کشورها، بیش از آنکه با یکدیگر همپوشانی داشته باشند، در جهت عکس هم حرکت می‌کنند. برای مثال، در شرایطی که فعالیت داعش خراسان در پاکستان از ژانویه تا آوریل کاهش پیدا می‌کند، حملات این گروه در افغانستان در همین دوره زمانی افزایش می‌یابد. به طور کلی، حملات در پاکستان در ماه‌های رمضان و محرم کم بوده است اما در همین زمان، این حملات در افغانستان به شدت بالا گرفته است. این مسئله نشان دهنده هماهنگی و جابجا شدن شبه نظامیان داعش خراسان در مرز است.

• • در مجموع، 72 درصد از کل کشته‌ها و 84 درصد از کل زخمی‌هایی که به حملات داعش خراسان در پاکستان، از ژانویه 2014 تا جولای 2018، نسبت داده شد، نتیجه عملیات مشترک این گروه با «لشکر جهنگوی» و «جماعت الاحرار» بوده است.
  • در پاکستان، حوزه عملیاتی «لشکر جهنگوی» و «جماعت الاحرار»، به خصوص پس از اتحاد با داعش خراسان، به شکل قابل توجهی با کانون فعالیت جغرافیایی داعش خراسان همپوشانی پیدا کرده است. به طور نسبی می‌توان گفت که «لشکر جهنگوی» پس از اتحاد با داعش خراسان، تعداد حملات خود را در بلوچستان و خیبرپختونخواه کاهش و در سند افزایش داده است. پس از سال 2016، «جماعت الاحرار» در ایالت «بلوچستان» (جایی که قبلا هیچ حمله‌ای در آن انجام نداده بود) فعال شد و حملات خود را در مناطق قبایلی و «خیبرپختونخواه» تا حد چشمگیری افزایش داد. مقایسه فعالیت «جماعت الاحرار» با حملات داعش خراسان در پاکستان نشان می‌دهد که داعش خراسان پس از سال 2016 به شدت در ایالت «بلوچستان» و «خیبرپختونخواه» فعال شده که این وضعیت منطبق با فعالیت «جماعت الاحرار» در این ایالات، در همین دوره زمانی است.
  • روند عملیات‌های فصلی «لشکر اسلام» و «جماعت الاحرار» به ترتیب، همسویی نزدیکی با روند عملیاتی فصلی داعش خراسان در افغانستان و پاکستان دارد.