ایران شرقی/

گزارش‌ها حاکی از آن است که مقامات اطلاعاتی افغانستان در ماه دسامبر موفق به دستگیری یکی از معاونان «داعش خراسان» در نزدیکی شهر «هرات» شده‌اند. «هرات» تقریبا در 1000 کیلومتری غرب ولایت «ننگرهار» (مقر داعش خراسان) واقع شده و بخش اعظم ولایت «هرات» و مناطق اطراف آن جزو مناطق مورد منازعه طالبان است. هر چند جزئیات زیادی راجع به این رهبرِ دستگیر شده داعش خراسان منتشر نشده است اما به احتمال زیاد، حضور این فرد در غرب افغانستان نشان از آن دارد که این گروه به دنبال گسترش حضور خود در مناطق مورد منازعه طالبان و جذب نیروهایی است که به واسطه مذاکرات طالبان ـ آمریکا، از این گروه جدا شده‌اند.
به رغم نبردهای سنگین داعش خراسان با طالبان و اقدامات آمریکا و شرکای ناتو و افغان در سرکوب این گروه در نقاط مختلف افغانستان و پاکستان، نفوذ و اندازه داعش خراسان (اگر بیشتر نشده باشد) همچنان حفظ شده است. قدرت پایداری این گروه، به رغم وارد آمدن تلفات سنگین به آن در سطح رهبری، تا حدی به خاطر توانایی داعش خراسان در تشکیل اتحاد با دیگر گروه‌های شبه نظامی محلی و منطقه‌ای بوده است. اعزام یک رهبر بلندپایه به یک مأموریت عضوگیری، آن هم در منطقه‌ای که فرسنگ‌ها با مقر اصلی گروه فاصله دارد، یک قمار خطرناک بود؛ اقدامی که هم نشان دهنده ظرفیت سازمانی پایدار داعش خراسان و هم آرزوهای بلندپروازانه آن برای گسترش حوزه نفوذ خود به خارج از محدوده شرقی افغانستان است.
کارشناسان معتقد هستند که گسترش حوزه فعالیت داعش خراسان می‌تواند بر مذاکرات صلح اثرگذار بوده و طالبان را بر آن دارد تا برای جلوگیری از افول جنبش خود و قدرت گرفتن رقیب شورشی اصلی خود، هر چه سریع‌تر به میز مذاکره بازگردد. در همین حال، مذاکرات صلح با آمریکا ممکن است با به حاشیه راندن برخی جناح‌ها در داخل طالبان، فرصت منحصر به فردی را در اختیار داعش خراسان قرار دهد تا مبادرت به جذب نیروهایی کند که به واسطه ناکام ماندن در روند صلح، از طالبان جدا شده‌اند. در گذشته نیز رهبران جدا شده طالبان به داعش خراسان پیوسته بودند و بنابراین رهبری طالبان مراقب خواهد بود تا در حین ادامه جنگ، مانع ریزش بیشتر نیروهای خود شود.
از زمانی که داعش خراسان در ژانویه 2015 با «ابوبکر البغدادی» رهبر داعش بیعت کرد، به طور مرتب رهبران خود را در عملیات‌های نیروهای آمریکایی، ناتو و افغان از دست داده و با دیگر گروه‌های شبه نظامی، درگیر جنگ بوده است. هر چند دستگیری یک معاون داعشی، پیروزی قابل توجهی برای دشمنان این گروه به شمار می‌رود اما داعش خراسان به رغم از دست دادن بیش از 50 رهبر خود در رده‌های مختلف، بین سال‌های 2015 تا 2018، همچنان توانسته است به حیات خود ادامه دهد.
تقریبا حدود 5 سال است که داعش خراسان بی‌وقفه تلاش کرده است تا دامنه فعالیت خود را فراتر از منطقه مرزی افغانستان ـ پاکستان، از جمله به مناطق مورد منازعه طالبان، گسترش دهد. اما برخلاف شرق افغانستان در نزدیکی «ننگرهار» و حتی در شمال و در ولایت «جوزجان» که داعش خراسان توانسته است پیشرفت محدودی به دست آورده و جا پایی برای خود ایجاد کند، این گروه برای ایجاد ظرفیت در ولایت «هرات» تقلای زیادی کرده ولی از سال 2015 تا کنون، تنها موفق به انجام 6 حمله در این ولایت شده که این رقم بسیار کمتر از حملات صورت گرفته در «ننگرهار» و «کابل» بوده است.
با این حال، حضور یک معاون داعشی در این منطقه حکایت از آن دارد که داعش خراسان در تلاش برای تغییر وضعیت خود در غرب افغانستان است. مردم محلی اخیرا (تقریبا حول و حوش زمان دستگیری این فرد) درباره افزایش شمار شبه نظامیان داعش خراسان در برخی ولسوالی‌های (شهرستان‌های) ولایت «هرات» ابراز نگرانی کردند.
اقدامات داعش خراسان برای گسترش حوزه فعالیت خود در افغانستان، همسو با تغییرات راهبردی اخیر اعلام شده از سوی «البغدادی» است؛ فردی که به رغم از دست دادن اراضی عراق و سوریه، هنوز زنده بوده و در خفا زندگی می‌کند. [این مقاله قبل از اعلام کشته شدن بغدادی نگارش شده است] «البغدادی» در یک سخنرانی نادر که به صورت آنلاین منتشر شد، از حامیان خود خواست تا از راهبرد «مقاومت و گسترش» به راهبرد «گسترش و انتشار» تغییر رویکرد دهند. رهبری مرکزی داعش در عراق و سوریه، برای کسب دستاورد در آسیای مرکزی و جنوبی سرمایه‌گذاری‌هایی انجام داده و بر عملکرد داعش خراسان نظارت داشته است. ماه آوریل، پس از کشمکش‌های به وجود آمده بر سر گسترش حوزه فعالیت داعش خراسان به خارج از مرزهای «ننگرهار» و «کنر» داعش سوریه فرمانده ارشد داعش خراسان را تغییر داد و ماه بعد نیز ساختار این گروه را سازماندهی مجدد کرد. اعزام یک رهبر ارشد داعش خراسان به نقاط مختلف افغانستان (چه با هدف تقویت رده‌های این گروه صورت گرفته باشد و یا به منظور هماهنگی حملات بیشتر) نشان می‌دهد که داعش خراسان سعی دارد به رهبری مرکزی داعش در سوریه نشان دهد که در تلاش برای تحقق این هدف است.
طبق برآوردهای محافظه کارانه، تعداد نیروهای داعش خراسان چیزی بین 3 تا 5 هزار نفر تخمین زده می‌شود که این رقم، بالاترین میزان نیرو برای یک گروه تروریستی در این منطقه می‌باشد. در شرایطی که آمریکا از جنگ خود در افغانستان خسته شده و آمار تلفات شبه نظامیان و غیرنظامیان به طرز عجیبی رو به افزایش گذاشته است، لازم است به این نکته توجه شود که کمک‌های آمریکا به شرکای افغان‌ خود می‌تواند کمک زیادی به سرکوب گروه‌هایی چون داعش خراسان کند. از بین بردن رهبران همچنان نقش حیاتی در محصور کردن داعش خراسان در مقر خود در «ننگرهار» داشته، توانایی این گروه برای حمله به غرب و همچنین استخدام نیرو از داخل آمریکا و دیگر کشورها را محدود کرده و روند اعمال کنترل و فرماندهی از سوی داعش سوریه بر داعش خراسان را محدود می‌کند.
هر چند عضوگیری داعش خراسان در وهله اول از داخل افغانستان و پاکستان بوده و تمرکز این گروه روی اهداف محلی است اما نمی‌توان به راحتی پیش‌بینی کرد که کاهش تعداد نیروهای آمریکایی در میدان نبرد افغانستان ممکن است چه تأثیری بر توانایی‌ها و انگیزه‌های داعش خراسان برای انجام حملات در سطح بین‌المللی داشته باشد. البته با وجود همه اینها، داعش خراسان به طور مرتب منافع غرب در این منطقه را مورد حمله قرار داده و همچنان یکی از سرآمدترین شاخه‌ها در داخل شبکه فراملی داعش محسوب می‌شود. در چنین شرایطی، دادن فضای تنفس به این گروه، به نحوی که بتواند حوزه فعالیت خود را گسترش داده و عملیات خود را به خارج از صحنه فعلی بکشاند، اقدامی اشتباه خواهد بود.
البته این بدان معنا نیست که انجام یک عملیات موفق ضد تروریستی بر ضد داعش خراسان باید متکی به حضور گسترده سربازان آمریکایی در افغانستان باشد. در واقع، هدف گرفتن رهبران باید بخشی از یک راهبرد وسیع‌تر باشد؛ راهبردی که متکی به دیگر عملیات‌های رزمی و اطلاعاتی بوده و شامل قطع جریان‌های مالی این گروه، قطع رابطه آن با گروه‌های شبه نظامی محلی و منطقه‌ای و همچنین اقدامات هماهنگ و قدرتمند کشورهای منطقه باشد. ایالات متحده باید همچنان با قوت این رویکرد چند جانبه (به خصوص در رابطه با انجام اقدامات هماهنگ چند ملیتی) را دنبال کرده و منابع و نیروی انسانی کافی را به سطح میدانی اختصاص دهد. در این میان، مربیان نیروهای ویژه، عملیات‌های اطلاعاتی و همچنین هواپیماهای سرنشین‌دار و بدون سرنشین، بخش مهمی از این برنامه را تشکیل خواهند داد.
مسیر پیش رو در افغانستان، نه واضح است و نه ساده. شتاب برای کاهش نیروهای آمریکایی نباید به قیمت افزایش فعالیت‌های داعش خراسان تمام شود و این اقدام باید شامل یک برنامه ضد تروریستی باشد که به شکل مناسبی منطبق با صحنه عملیات است.
انتهای مطلب/