ایران شرقی/ پس از سفر حسن روحانی، رئیس جمهور ایران به آسیای مرکزی و سفر همتای قرقیزی‌اش، "الماس‌بیک آتامبایف" به چین، پروژه راه آهن بین ایران و چین دوباره در دستور کار قرار گرفت. این خط آهن که قرار است بر مبنای "استانداردهای اروپایی" ساخته شود، از خاک قرقیزستان و تاجیکستان عبور می‌کند. این پروژه قادر به تغییر نقشه ژئوپولیتیکی کل منطقه است.
پس از سفر ماه دسامبر روحانی به قزاقستان و قرقیزستان، رسانه‌های ایرانی طرح‌های ایران پیرامون ایجاد "شبکه واحد راه‌‌آهن‌" با قزاقستان، ترکمنستان و تاجیکستان را مطرح کردند. با نگاه به نقشه سیاسی آسیای مرکزی می‌توان متوجه شد که تاجیکستان نه با قزاقستان و نه با ترکمنستان هم‌مرز نیست و برای ساخت راه‌آهن ارتباطی بین آنها، باید از قلمروهای قرقیزستان و یا ازبکستان استفاده کرد.
6 ژانویه، الماس‌بیک آتامبایف، رئیس جمهور قرقیزستان سفری رسمی به چین داشت. نه وب سایت رياست جمهوری و نه دیگر نشریات رسمی هیچ گزارشی در مورد اینکه در جریان مذاکرات با "شی جین پینگ"، رئیس جمهور چین موضوع ساخت راه‌آهن به ایران مورد بحث و بررسی قرار گرفته باشد، ارائه نداده‌اند. سرویس مطبوعاتی ریاست جمهوری ضمن تشریح محتوای مذاکرات، به طور کلی به اینکه "جریان اجرای پروژه‌های مشترک در حوزه‌های مختلف و چشم‌اندازهای گسترش بیشتر روابط در زمینه‌های مختلف" مورد بحث و بررسی قرار گرفته‌اند، اکتفا نمود.  با این حال، با توجه به اطلاعات رسانه‌های قرقیز، علاقه به این پروژه در جریان سفر وجود داشته است.
در فوریه سال گذشته "علی نجفی خوشرودی"، سفیر ایران در بیشکک هم در مورد اینکه پروژه ساخت راه آهن جدید بین ایران و چین ممکن است به زودی شروع شود، خبر داده بود. علاوه بر این، این راه‌آهن باید ضمن کنار گذاشتن ازبکستان، از قرقیزستان، تاجیکستان و استان‌های شمال افغانستان عبور کند. ‌رسانه‌های ایرانی برآوردهای خوش بینانه‌ای در مورد زمان شروع ساخت این راه‌آهن بلافاصله پس از سفر روحانی به آسیای مرکزی داشتند، اگرچه مذاکرات بعدی در مورد این موضوع شش ماه پس از این سفر برگزار می‌شوند.
کدام خط راه‌آهن بهتر است
پروژه ساخت و ساز راه‌آهن چین- قرقیزستان- تاجیکستان- افغانستان و ایران در دیدار وزرای حمل و نقل پنج کشور در سال 2010 مورد توافق قرار گرفته بود. با توجه به اطلاعات رسانه‌های تاجیک، طول کلی این راه‌آهن باید حدود 2 هزار کیلومتر باشد. طرف ایرانی به منظور مطالعه و بررسی توجیه فنی-اقتصادی پروژه، حتی به تاجیکستان که در آن زمان در محاصره ترانزیتی با ازبکستان قرار داشت و بیش از همه، به ساخت و ساز راه‌آهن جدید علاقمند بود، کمک مالی یک میلیون دلاری اختصاص داد.
با این حال، تحقق این پروژه هنوز مورد سؤال است. در ژوئن سال 2012، "خالق‌بیک سلطانوف"، وزیر حمل و نقل و ارتباطات قرقیزستان به طور ناگهانی اعلام کرد که بیشکک به احتمال زیاد از ساخت راه آهن از طریق تاجیکستان و افغانستان حمایت نخواهد کرد. مقامات دوشنبه ضمن ابراز تعجب از این اظهارات، اعلام کردند که مسئله مربوط به تعیین مسیر راه‌آهن مدتهاست که مورد توافق قرار گرفته است. علاوه بر این، در نشست وزرای حمل و نقل ایران، تاجیکستان و افغانستان در می سال 2012 اعلام شد که امکان سنجی بخش تاجیکستان در ماه اکتبر آماده خواهد بود. وزارت حمل و نقل قرقیزستان برای آرام کردن اوضاع خاطرنشان کرد که این مسیر باید از طریق ازبکستان هم مورد بررسی قرار گیرد. اما قبل از مرحله پیاده سازی، هیچ یک از این گزینه‌ها اجرا نشدند.
یکی از مشکلات اصلی این است که در فضای شوروی سابق استاندارد "روسی" خط راه‌آهن به عرض 1520  میلی متر گسترش یافته است، در حالی که در چین و بیشتر بخش‌های ایران، راه‌آهن‌ها دارای استاندارد اروپایی - 1435 میلی متر هستند.
به نفع پکن و تهران است که راه آهن متصل کننده آنها دارای استاندارد خط راه آهن "اروپایی" (که نیازی به جابجایی محور واگن‌ها نخواهد داشت و در نتیجه حرکت قطارها را کند نخواهد کرد) باشد. با این حال، این موضوع ممکن است برای جمهوری‌های شوروی نه تنها مشکلات فنی، بلکه مشکلات سیاسی هم ایجاد کند.
ژئوپلتیک راه‌آهن‌ها
عبور راه آهن "اروپایی" از قلمروی مناطق جنوبی آسیای مرکزی علاوه بر اهمیت اقتصادی، اهمیت نظامی-استراتژیک هم خواهد داشت. این راه‌آهن از لحاظ اقتصادی، چین را به بنادر خلیج فارس متصل خواهد کرد و از طریق ترکیه، امکان ورود به اروپا را برای این کشور (چین) فراهم می‌آورد.
ساخت و ساز خطوط راه آهن برای پکن و تهران این امکان را فراهم می‌آورد تا حدی وابستگی به مسیرهای دریایی از طریق اقیانوس‌های هند و آرام (که در آنها هنوز  ناوگان آمریکا غالب است) را کاهش دهند. علاوه بر این، حجم حمل و نقل و تجارت در تمامی کشورهای عضو این پروژه افزایش خواهد یافت و فرصت‌های شغلی جدیدی را ایجاد خواهند کرد.
همچنین، قرقیزستان و تاجیکستان دارای خط راه‌آهن مستقل از ازبکستان، بین مناطق شمالی و جنوبی خود خواهند گردید.
به گفته کارشناسان، راه آهن جدید در شرایط نظامی-استراتژیک، ممکن است به چین این امکان را بدهد که نیروهای خود را به سرعت به مناطقی از خاورمیانه منتقل کند که در آن‌ها  دارای منافع اقتصادی است.
در نتیجه، ساخت این شریان حمل و نقل ممکن است به تغییر نقشه ژئوپلتیک آسیای مرکزی (که در آن نفوذ چین رو به افزایش است) منجر شود. مسکو از چنین چشم‌اندازی دور نبوده و سعی دارد که جمهوری‌های شوروی سابق، استاندارد سابق خط راه‌آهن را (که تأمین کننده ارتباط "مستقیم" در کل فضای پساشوروی است) حفظ کنند.
این پروژه برای کشورهای آسیای مرکزی دارای جوانب منفی و مثبتی است. از میان جوانب منفی آن می‌توان به این موضوع اشاره کرد که این راه‌آهن باید از طریق مناطق شمالی افغانستان (که به صورت دوره‌ای به منطقه فعالیت طالبان تبدیل می‌گردند) عبور کند. بنابراین، وضعیت در مرز ترکمنستان-افغانستان اخیرا نگرانی ناظران را برانگیخته است.
مسئله بعدی این است که این را‌ه‌آهن از مناطق کوهستانی با زمین ناهموار عبور می‌کند. بنابراین، محدودیت‌های فنی زیادی را ایجاد کرده و هزینه‌های ساخت و ساز را افزایش می‌دهد. تنها بخش تاجیکی این پروژه شامل چندین تونل و 47 پل می‌شود. هزینه‌های اضافی مستلزم استفاده از دو استاندارد خط‌آهن است. برای حمل و نقل بین ایران و چین احتمالا واگن‌های چینی و ایرانی به کار خواهد رفت، اما برای قطارهای مسافربری و باری داخلی باید واگن‌ها و لوکوموتیوهای جدید را خریداری کرد.
در واقع، مدتهاست که بین ایران و چین ارتباط مستقیمی از طریق راه آهن وجود دارد. این ارتباط از طریق قزاقستان، ازبکستان و ترکمنستان که دارای استاندارد "روسی" خط راه آهن هستند، محقق می‌شود.
ایران و ترکمنستان راه آهن‌های خود را در سال 1996 از طریق گذرگاه  تجن- سرخس - مشهد متصل کردند. در سال 2014، ساخت راه آهن اوزن-برکت-گرگان که قزاقستان، ترکمنستان و ایران را به طور مستقیم به هم متصل می‌کرد، به اتمام رسید. 11 ژانویه سال 2017 در یک سمپوزیوم به مناسبت 25-امین سالگرد برقراری روابط دیپلماتیک، "چنار رستم‌اف"، سفیر ترکمنستان در پکن این راه آهن را کوتاه‌ترین راه از چین به کشورهای خلیج فارس نامید.
تغییر واگن‌های همراه محور در مرز ایران و چین بسیار ارزان‌تر از ساخت یک خط آهن جدید با هزینه چند میلیارد دلاری است. در نهایت، واگن‌های مسیر راه آهن چین-اروپا که از روسیه و قزاقستان عبور می‌کند، را نیز باید تغییر داد.