به نظر می‌رسد قزاقستان برای "اولین انتقال" قدرت از زمان اتحاد جماهیر شوروی تا کنون آماده می‌شود. نظربایف، که از زمان استقلال قزاقستان تا کنون رهبر دائمی این کشور بوده است، انجام اصلاحات را شروع کرده و وعده واگذاری اختیاراتش به نفع پارلمان را می‌دهد. در این تصمیم، نیت انتخاب "جانشین جمعی" پیداست. با این حال، در عرصه جانشینان احتمالی، برخی شخصیت‌های خاص هم حضور دارند.
ایران شرقی/ «نورسلطان نظربایف» رئیس جمهور قزاقستان تصمیم گرفته است که دیگر احکام ریاست جمهوری دارای قدرت قانونی خود را صادر نکند.
به نظر می‌رسد قزاقستان برای "اولین انتقال" قدرت از زمان اتحاد جماهیر شوروی تا کنون آماده می‌شود. نظربایف، که از زمان استقلال قزاقستان تا کنون رهبر دائمی این کشور بوده است، انجام اصلاحات را شروع کرده و وعده واگذاری اختیاراتش به نفع پارلمان را می‌دهد. در این تصمیم، نیت انتخاب "جانشین جمعی" پیداست. با این حال، در عرصه جانشینان احتمالی، برخی شخصیت‌های خاص هم حضور دارند.
رییس جمهور نورسلطان نظربایف، هفته گذشته از امضای فرمان مربوط به صدور همه‌پرسی پیش‌نویس قانون اصلاح ساختار قدرت در این کشور خبر داد. وی ضمن وعده تقسیم اختیارتش اظهار داشت: «ماهیت اصلی این اصلاحات، واگذاری یک سری از اختیارات رئیس‌جمهور به پارلمان و دولت است». تا زمانی که مشخص نیست که نظربایف تا چه حد سرکیسه را شل می‌کند (اختیارات ریاست‌جمهوری را به دیگران واگذار می‌کند)، مسئله تعیین میزان آزادی‌ها و امکانات را تنها خودش میتواند حل و فصل کند.
برای رئيس جمهور، وظایف استراتژیک در اولویت قرار دارند. به گفته نظربایف، رئیس دولت نقش داور عالی را بین شاخه‌های قدرت ایفا خواهد کرد. وی بر سیاست خارجی، امنیت ملی و قابلیت دفاعی متمرکز شده و معتقد است که تمام این حوزه‌ها، مسئولیت سازمان‌های اجرایی دولتی و مدیران آنها را افزایش داده و اختیارات لازم را واگذار می‌کنند. به گفته وی، صدور احکام ریاست جمهوری دارای نیروی قانونی دیگر مبرم و ضروری نیست.
وزرا باید در مقابل "مجلس" تعظیم کنند
به اعتقاد نظربایف، ماهیت این اصلاحات -دموکراتیزه کردن نظام، تقویت نقش دولت و مجلس به میزان قابل توجه و همچنین تقویت نقش مجلس در شکل‌گیری کابینه وزراست. رهبر قزاقستان بر تأثیرگذاری قطعی حزب برنده در انتخابات پارلمانی بر تشکیل دولت تأکید کرده و در این راستا، سلب اختیارات مجلس و نه رئیس‌جمهور توسط دولت را منطقی می‌داند. وی همچنین خواستار ساده‌سازی مراحل بیان عدم‌اعتماد به اعضای دولت از جانب پارلمان است، چرا که در اینصورت کنترل قوه مقننه بر قوه مجریه افزایش خواهد یافت.
نظربایف بر اهمیت ایجاد توازن مناسب بین شاخه‌های قدرت به منظور کار موثر و مسئولانه تأکید کرده و معتقد است که برنامه ارائه شده امکان ایجاد ثبات سیستم سیاسی برای سال‌های آینده را فراهم می‌کند و پاسخی مناسب برای چالش‌های موجود است.
به گفته "داسیم ساتپایف"، کارشناس مسائل سیاسی قزاقستان، نظربایف سال گذشته اعلام کرد که هیچ برنامه‌ای برای امتناع از اختیارات ریاست‌جمهوری نداشته و قصد ندارد از سیستم کامل کنترل ساختارهای دولتی دور شود.
ساتپایف در مصاحبه با روزنامه "دیدگاه" با اشاره به اینکه جمهوری ریاست جمهوری-پارلمانی مستلزم افزایش مسئولیت در عمل و نه حرف است، خاطرنشان کرد که در قزاقستان، مسئله توزیع مجدد قدرت مهم نیست، بلکه واگذاری آن به چه کسی مهم است: برای شروع باید اصلاحات سیستم حزبی و انتخاباتی را به منظور کارآمدتر شدن پارلمان جدید به پایان رساند.
وی معتقد است: «با توجه به وقایع سال گذشته، رئیس جمهور به دلیل عملکرد و فعالیت‌های دولت و پارلمان مورد انتقاد قرار گرفته است. این موضوع حتی به تظاهرات اجتماعی منجر شده است. نظربایف از خطاهای دولت و مجلس به تنگ آمده و شخصا مجبور به کاهش تنش‌های اجتماعی شده است».
اولین ترانزیت قدرت
"سرگئ استانکویچ"، کارشناس بنیاد سابچاک، نماینده مردمی اتحاد جماهیر شوروی و مشاور سیاسی سابق رئیس‌جمهور روسیه که در سال‌های 1989–1993 با نظربایف در ارتباط بود معتقد است که نورسلطان نظربایف، که در سال 2010 موقعیت قانونی مادام‌العمر رهبر ملت را دریافت کرده است، تصمیم گرفته، سخت‌ترین مشکل از میان مشکلات باقی مانده، یعنی مسئله اولین جابجایی قدرت را حل و فصل کند.
استانکویچ در مصاحبه با روزنامه دیدگاه گفت: «در اوایل دهه 1990 رهبران پساشوروی مدعی قدرت در جریان انقلاب‌ها‌ی نسبتا صلح‌آمیز (و نه خیلی صلح‌آمیز) شدند. در همه جا (به جز کشورهای حوزه دریای بالتیک) مشکلات دوران انتقال (تشکیل کشور مستقل، تشکیل یک ملت سیاسی، معرفی اصول بازاری در اقتصاد و غیره) توسط رژیم‌های اقتدارگرا با ویژگی‌های ملی حل و فصل شد. در بین این رژیم‌ها، رژیم‌های منسوخ پدرسالارانه اجباری یا خودسرانه کم نبودند. مسائل دفاع از حقوق مدنی، استقلال سیستم‌های قضایی، کنترل پارلمان بر قوه مجریه، رقابت سیاسی آشکار در رسانه‌ها و انتخابات و مانند آن، به طور کلی به تعویق افتادند و به مرحله پس از دوران گذار محول شدند. در حال حاضر زمان آن فرا رسیده است. قابل توجه است که اولین کسی که "موج دوم" نوسازی پساشوروی را شروع می‌کند، نظربایف باتجربه و متفکر است».
کارشناس روسی پیش‌بینی می‌کند: «از آنجا که در قزاقستان یک جمهوری "سوپرپرزیدنت" با تسلط مطلق قوه مجریه در تمام سطوح مدیریتی وجود دارد، توزیع مجدد اختیارات ممکن است تنها به نفع مقامات دولتی باشد که متضمن طیف گسترد‌ه‌ای از عواقب مرتبط با انتخابات، احیای زندگی حزبی و ظهور مباحث عمومی معنی‌دار است».
بنا به گزارش روزنامه "دیدگاه"، "کریم ماسیموف"، که سال‌ها جانشین نظربایف، محسوب می‌شد، در ماه سپتامبر، به طور ناگهانی به پست رئیس کمیته امنیت دولتی منصوب شد. "باکیتجان ساگینتایف"، معاون اول وی، به عنوان نخست وزیر جدید انتخاب شد. بنابراین می‌توان پیش‌بینی کرد که ماسیموف هنوز موقعیت "جانشین" را حفظ کرده است. ماسیموف قبلا مدت‌ها در چین کار کرده و حتی شایسته لقب چینی بوده است - او حامی بهبود روابط با پکن است.
"طلعت مامیرآیم اف"، رئیس سرویس تجزیه و تحلیل خدمات تحلیلی Real politic در گفتگو با روزنامه دیدگاه اظهار داشت که ماسیم‌اف همانند سابق نفوذ خود را حفظ کرده، اما جزء رقیبان واقعی نیست.
به اعتقاد این کارشناس، نظربایف ممکن است تصمیمش را تغییر دهد، به ویژه اینکه شخصیت ماسیم‌اف به عنوان جانشین در حال حاضر فاسدالاخلاق است. شاید این کار عمدا برای منحرف کردن توجه از احتمالی‌ترین نامزد انجام شده است.
با توجه به جمیع شرایط، ظهور "جانشین جمعی" واقع‌بینانه‌ترین گزینه است. در راستای استراتژی نظربایف (پارلمان و کابینه وزرا بین یکدیگر تعادل برقرار خواهند کرد)، ماسیم‌اف میتواند رهبری دولت را بر عهده بگیرد و دست‌نشانده دیگر نظربایف هم رئیس مجلس خواهد شد.
در اینجا احتمال انتخاب فردی که روابط خویشاوندی با نظربایف دارد (مانند دخترش دریگا) به عنوان جانشین بسیار زیاد است. در این صورت، پارلمان ممکن است از طریق مجلس سنا سازمان‌های اجرای قانون را (که امنیت سیاسی را تأمین می‌کنند) کنترل کند. مامیرآیم اف متذکر شد: «همه خواستار جانشین جمعی هستند. نظربایف می‌داند که بعید است فردی را پیدا کند که بتواند تنها، حاکم باشد. چنین شخصی وجود ندارد».
احساس شکاف و ایجاد اختلاف از جانب چین
به اعتقاد این کارشناس مسائل سیاسی، چین در وضعیت داخلی قزاقستان تأثیر قابل توجهی داشته و این یک واقعیت است. در پایان سال 2016 در کشور ساخت و ساز 52 کارخانه چینی آغاز شده و چینی‌ها تولیدات خود را به آنجا منتقل می‌کنند. انتقال این تولیدات با لابی‌گری آنها در سطوح بالای حکومتی امکان‌پذیر شده است. بدین ترتیب، نفوذ سیاسی پکن هم افزایش می‌یابد.
علاوه بر این، بیانیه‌های صادر شده توسط نظربایف (به ویژه، سخنان رئيس جمهور در مورد امکان ایجاد یک منطقه تجارت آزاد با سازمان همکاری شانگهای) را می‌توان چالش روسیه در چارچوب اتحادیه اقتصادی اوراسیا در نظر گرفت.
به گفته طلعت مامرایم اف، این بیانیه‌ها به نفع کرملین نیستند. بنابراین این کشور شکاف و اختلاف خاصی را از جانب پکن احساس می‌کند. چالش دیگر برای منافع روسیه، انعقاد تفاهم‌نامه مربوط به همراه شدن برنامه "نورلی‌ژال" قزاقستان و "کمربند اقتصادی جاده ابریشم" بود (که خارج از محدوده توافق با اتحادیه اقتصادی اوراسیا است). لابی‌گرهای سیاسی پکن به تدریج افزایش یافته و ممکن است به مراتب قوی‌تر از نفوذ روسیه باشند».
انتخاب جانشینان
استانکویچ معتقد است: اگر "سناریوی دنگ ژیائوپینگ" مؤثر واقع شود، نفوذ چین در امور داخلی قزاقستان در آینده (طی 15-20 سال آینده) به طور ناگزیر افزایش خواهد یافت. روسیه هم باید به فکر نفوذ متعادل باشد. ظهور سیستم متعادل مدرن که شامل کنترل متقابل شاخه‌های قدرت می‌شود (این نوع کنترل برای جامعه قزاقستان و به ویژه، طبقه متوسط در حال ظهور، فضای آزادی را برای دفاع مستقل از منافع شان ایجاد می‌کند) ممکن است نتیجه این اصلاحات باشد. تا زمانی که هنوز مشخص نیست که نظربایف تا چه حد قصد شل کردن سرکیسه و واگذاری اختیارات ریاست‌جمهوری‌اش به دیگران را دارد، مسئله تعیین میزان آزادی‌ها و امکانات مشخص نخواهد شد. ظاهرا، به طور همزمان انتخابات غیر رسمی به منظور تعیین جانشین احتمالی برای پست ریاست‌جمهوری برگزار خواهد شد.
مشاور سابق رئیس‌جمهور روسیه متذکر شد: « سناریوی دنگ ژیائوپینگ، کامل‌ترین گزینه اصلاحات است: قرار دادن یک جانشین قابل اعتماد در رأس قدرت و حمایت از او به عنوان قیم و راهنما (برای تقویت و استحکامش). در اینجا موقعیت رهبر ملت هم نقش تعیین‌کننده‌ای را ایفا می‌کند. اما همه این‌ها فقط حدس و گمان است. نورسلطان نظربایف باید تصمیم بگیرد و با این تصمیم تاریخ‌ساز شود».
دریافت صفحه با کد QR