کد QR مطلبدریافت صفحه با کد QR

رویکرد آمریکا در قبال منطقه آسیای مرکزی

چشم‌انداز سیاست‌های دولت «ترامپ» در فضای پساشوروی

valdaiclub , 10 بهمن 1395 ساعت 13:18

مترجم : سعیده مه‌پیکر

با توجه به اهمیت ژئوپلیتیک آسیای مرکزی و ثروت انرژی آن، این منطقه در دستور کار واشنگتن از اهمیت بالایی برخوردار خواهد بود. در آسیای مرکزی نیز قزاقستان، کشور پهناور استراتژیک که بین روسیه و چین (که دولت ترامپ آن را رقیب اصلی در میان قدرت‌های بزرگ معرفی کرده است) واقع شده، مهم‌تر از بقیه کشورهای آسیای مرکزی است. این در حالی است که چین، اولویت اول آمریکا پس از مبارزه با داعش خواهد بود.


ایران شرقی/
با اینکه چند روز بیشتر از سر کار آمدن «دونالد ترامپ» نمی­‌گذرد اما به نظر می‌­رسد طرح کلی سیاست­‌های آمریکا در مورد کشورهای پسا شوروی به اندازه کافی روشن است. علاوه بر این، امیدهای عادی­‌سازی روابط آمریکا و روسیه کاملا واقعی است. این در حالی است که آمریکا، کشورهای پسا شوروی را که حوزه­‌ای از منافع ویژه روسیه در آن قرار دارد به حال خود رها نخواهد کرد، اگرچه بعید به نظر می­‌رسد این منطقه در میان مدت به عنوان یک اولویت در نظر گرفته شود. با این وجود، ممکن است نقش و اهمیت جمهوری­‌های سابق شوروی برای دولت جدید آمریکا بیشتر باشد.
با توجه به اینکه، سیاست جدید آمریکا بر اقتصاد تاکید دارد و رونق کسب و کار اولویت اول دولت این کشور می‌­باشد، تمرکز بر ارزش‌­های دموکراتیک و نهادهای دموکراتیک، کمرنگ خواهد شد. این موضوع بعید است که واشنگتن اقدامات متقابل برای توسعه یک اتحادیه قدرتمند اقتصادی، سیاسی و نظامی در اتحاد جماهیر شوروی سابق را در اولویت‌­های خود قرار دهد. نشانه‌­ها حاکی از آن است اولویت­‌های اصلی آمریکا، همکاری اقتصادی/ انرژی و همکاری امنیتی، به ویژه در مبارزه با تروریسم بین­‌المللی و افراط­‌گرایی خواهد بود.
بنابراین، واشنگتن به دنبال یک سیاست متفاوت­‌تر نسبت به کشورهای شوروی سابق است که از نقطه نظر آمریکا برای کسب و کار داخلی و تولید سود، مهم است.
با توجه به اهمیت ژئوپلیتیک آسیای مرکزی و ثروت انرژی آن، این منطقه در دستور کار واشنگتن از اهمیت بالایی برخوردار خواهد بود. در آسیای مرکزی نیز قزاقستان، کشور پهناور استراتژیک که بین روسیه و چین (که دولت ترامپ آن را رقیب اصلی در میان قدرت‌های بزرگ معرفی کرده است) واقع شده، مهم‌­تر از بقیه کشورهای آسیای مرکزی است. این در حالی است که چین، اولویت اول آمریکا پس از مبارزه با داعش خواهد بود.
به طور کلی، ایالات متحده، قزاقستان را پیشرفته‌­ترین اقتصاد آسیای مرکزی می­‌داند. قزاقستان با توجه به پتانسیل­‌های اقتصادی رو به رشد و نقش حمل و نقل کلیدی برای تجارت اتحادیه اروپا-چین، به عنوان یک شریک مهم برای کسب و کار آمریکا در نظر گرفته می‌شود. واشنگتن در حال حاضر از طرح­‌های صادرات نفت و گاز از طریق دریای خزر و آذربایجان حمایت می‌­کند. با این حال، آمریکا در مورد سیستم خط لوله پیشنهادی از قزاقستان به چین، ملاحظاتی دارد. برای چند دهه، بنادر اقیانوس آرام روسیه و راه آهن ترانس-سیبری تنها جایگزین مسیر دریایی از آسیا به اروپا از طریق کانال سوئز بود. اما این شرایط پس از احداث کریدورهای حمل و نقل در سراسر قزاقستان، تغییر یافت و در نتیجه آن را تبدیل به یک کشور مهم ترانزیتی نمود. در همین راستا، نقشه لجستیک جدید اوراسیا که به احتمال زیاد در کوتاه مدت شکل می­‌گیرد، اهمیت این کشور را دوچندان خواهد ساخت. هدف ایالات متحده در قزاقستان، عمدتا نفوذ در سیاست خارجی آن، به خصوص در زمینه افزایش شرکت این کشور در پروژه­‌های ادغام‌­سازی با روسیه و چین می­‌باشد. ایالات متحده با آگاهی از اهمیت آستانه برای روسیه، در حال حاضر از مکانیزم‌­های اقتصادی برای اعمال فشار استفاده می‌­کند.
 از سوی دیگر، امور نفت و گاز، معدن و نظامی نیز به ادامه همکاری بین ایالات متحده و کشورهای آسیای مرکزی کمک می‌­کند. آنچه در آینده روی خواهد داد، به اثربخشی کمربند اقتصادی جاده ابریشم (SREB)، یک استراتژی جدید چینی برای بهینه سازی الگوی مکانی توسعه اقتصادی در کل منطقه اوراسیا، بستگی دارد. و این موضوع تا حد زیادی موضع دولت جدید آمریکا را در خصوص این منطقه تعیین خواهد کرد.
این درحالی است که سیاست ایالات متحده در قفقاز بر ایجاد زیرساخت­‌های حمل و نقل برای انرژی دریای خزر متمرکز خواهد بود. هدف ایالات متحده، کاهش قیمت انرژی، دور زدن روسیه به عنوان یک تامین کننده کلیدی انرژی برای اروپا و جلوگیری از انتقال منابع خزر به چین و ژاپن است. ایالات متحده همچنین از هر وسیله­‌ای برای به حداقل رساندن نقش ایران نه تنها در خاورمیانه بلکه در قفقاز استفاده می­‌کند. واشنگتن به تامین بودجه پروژه‌های اقتصادی و انرژی خواهد پرداخت، اما بعید است از نفوذ خود برای حل و فصل اختلافات قدیمی یا جلوگیری از درگیری­‌های جدید در قفقاز استفاده نماید.
به باور برخی کارشناسان، آمریکا در سیاست خود نسبت به کشورهای پسا شوروی، تمایل به اصولی مانند آزادی شخصی، حقوق بشر، دموکراسی، جامعه مدنی و اصول دیگر دارد که نشاندهنده هویت آمریکایی باشد و معمولا پیامدهای تاریخی، فرهنگی و مذهبی را در ارزیابی­‌های خود کمتر مورد نظر قرار می­‌دهد. در نتیجه ارزیابی­‌های سیاسی آمریکا در مورد قفقاز و تجزیه و تحلیل درگیری­‌های محلی، اغلب نادرست است چراکه در این بخش از جهان سنت، قومیت و مذهب اهمیت بیشتری نسبت به هویت ملی یا دولتی دارد. اگر این تصور درست باشد که دولت جدید آمریکا انجام یک سیاست بسیار عملگرایانه را در دستور کار خود دارد، در این صورت، این متغیرها را به حساب خواهد آورد و از تلاش برای حل و فصل اختلافات در قفقاز جنوبی، خودداری می­‌کند. همچنین اوکراین نیز یک اولویت برای آمریکا نخواهد بود، و این امر فرصت­‌های حل و فصل بحران اوکراین را افزایش می­‌دهد.
در قفقاز جنوبی، ایالات متحده مانند قبل، بر روی گرجستان استراتژیک و جمهوری آذربایجان غنی از انرژی تمرکز خواهد داشت. واشنگتن همچنان باکو را متوازن کننده ایران اسلامی و شریک متحد مهم دیگر خود، اسرائیل می­‌داند. همچنین واشنگتن با توجه به استقلال رو به رشد ترکیه در سطح بین‌­المللی و امتناع مکرر آن از همراه شدن با دیدگاه­‌های آمریکایی، منافع استراتژیک بیشتری در باکو خواهد داشت.
با این حال، خروج آمریکا از نقش فعال خود در فضای پسا شوروی، به طور خاص در آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی، که کسب و کار را به عنوان اصل اول در نظر می­‌گیرد، یادآور دور اول ریاست­‌جمهوری «باراک اوباما» است، زمانی که وی تنظیم مجدد روابط با روسیه را اعلام نمود.
همانطور که در دولت اوباما دیده شد، این مناطق به دلیل مشکلات عدیده که واشنگتن ثابت کرد قادر به حل آن­ها نیست، بیشتر از سود برای آمریکا خسارت به همراه داشته است. اما در پی انتخابات نوامبر سال 2010 کنگره آمریکا، اوباما نتوانست از درخواست­‌های جمهوری‌خواهان برای بازیابی زمین از دست داده در این منطقه و اینکه همه چیز را به سر جای اول خود برگرداند، چشم­‌پوشی نماید.
اما ممکن است با وجود عمل­گرایی اعلام شده از سوی دولت جدید آمریکا، این اتفاق، دوباره روی دهد. واشنگتن ممکن است برای مدت کوتاهی، عقب نشینی نماید و دوباره با اقتدار بیشتری بازگردد. این احتمال را باید همیشه در ذهن داشت.
 


کد مطلب: 182

آدرس مطلب :
https://www.iess.ir/fa/translate/182/

موسسه مطالعات راهبردي شرق
  https://www.iess.ir