ایران شرقی/
وضعیت نظامی–سیاسی در افغانستان گرایش به وخامت بیشتری دارد و طبق ارزیابی کارشناسان در حال حاضر حدود 45-50 هزار شبه نظامی و مزدور خارجی در درگیری‌های نظامی در سراسر افغانستان حضور دارند. با این حال، بنابر اظهارات فرمانده نیروهای خارجی، حدود 10 در صد قلمرو افغانستان تحت کنترل جنبش «طالبان» قرار دارد، در 25 در صد دیگر این کشور، درگیری‌های نظامی با شرکت طرف‌های مخالف ادامه دارد.
این وضعیت در حالیست که برقراری مجدد ارتباط با سازمان تروریستی «القاعده» تا حد زیادی در تحکیم و تقویت نیروهای طالبان نقش بازیده و در طول 2 سال اخیر رهبریت طالبان چندین ملاقات با رهبران این سازمان انجام داده که در نتیجه آن نیروهای مشترک طالبان و القاعده حملاتی را علیه شهرهای بزرگ استان‌های جنوب و جنوب – شرق افغانستان صورت دادند. همچنین، حملات مشترک مشابه با شبکه تروریستی «حقانی» در مناطق شرقی و مرکزی افغانستان نیز صورت گرفته است و همزمان فعال شدن مزدوران «داعش» در قلمرو مناطق مرکزی کوهستانی غربی و شمال افغانستان مشاهده می‌شود.
طبق ارزیابی‌های مختلف از جمله ارزیابی‌های ژنرال «دوستم» و «ضمیر کابل اف» نماینده ویژه روسیه در امور افغانستان رهبریت داعش با هدف بی ثبات کردن وضعیت قصد دارد بیش از 10 هزار شبه نظامی این سازمان تروریستی را به مناطق شمالی افغانستان انتقال دهد. به عقیده «پول راجرس»، کارشناس مسائل امنیت و دفاع انگلیس، مشکل اصلی که کشورهای آسیای مرکزی را تهدید می کند این است که بخشی از جنگجویان داعش را نمایندگان این منطقه تشکیل می‌دهند.
وی در ادامه با بیان این که مسائل تامین امنیت افغانستان به طور عمیق با مسائل امنیت منطقه‌ای گره خورده‌اند، گفت: در حال حاضر جنگجویان داعشی از مناطق جنگی خاورمیانه به افغانستان امن تر انتقال می یابند و در آینده نزدیک می‌توانند به تهدید امنیت کشورهای خود (آسیای مرکزی) تبدیل شوند.
«رحمت الله یوسف زی» بحران شناس پاکستانی نیز می‌گوید که تعداد اندک شبه نظامیان به رهبریت آنها امکان حمله به اهداف جدید با هدف ایجاد تحولی در جنگ را فراهم نمی‌کند. لذا این گروه وضع موجود را حفظ و مناطق تصرف شده را تحت کنترل قرار می‌دهد اما در میان آنها نمایندگان کشورهای همسایه و مزدوران خارجی نیز هستند که برنامه فرماندهانشان تنها با استقرار «خلافات» در محدوده افغانستان محدود نمی شود.
یوسف زی ادامه داد: در حال حاضر فرماندهی نیروهای ائتلاف درک کرده که قادر به شکست کامل طالبان نیست و در تلاش است تمام مسئولیت تامین امنیت را بر دوش نیروهای مسلح افغانستان گذارد که در نوبه خود به تنهایی توان مبارزه و پیروز شدن در این مسیر را ندارند.
«کمال الدین ربانی» کارشناس مسائل سیاسی مستقر در پاریس نیز به این باور است که حفظ یک نوع تعادل نیروها در افغانستان مشاهده می‌شود. با این حال، تعداد جنگجویان طالبان می‌تواند از حساب پیوستن اقوام پشتون ناراضی از سیاست دولت فعلی افغانستان افزایش یابد. وی در ادامه تعداد 10 هزار نفری شبه نظامیان سازمان‌های تروریستی را اغراق آمیز عنوان کرد و گفت: آنها قادر به ایجاد تهدید جدی برای امنیت منطقه‌ای نیستند.
ربانی افزود: با سر قدرت آمدن، رهبریت طالبان فعالیت مزدوران خارجی را تنها به منظور تحت فشار قرار دادن کشورهای همسایه حفظ می‌کند. زیرا تجاوز این جنبش به کشورهای همسایه به معنی توجه بیشتر به طالبان و احتمال دادگی امتیازات به انان خواهد بود.
«ارکدئی دوبنوف» کارشناس مسائل سیاسی روسیه نیز به این فرضیه معتقد است که عملیات خصمانه علیه کشورهای آسیای مرکزی توسط طالبان صلاح نیست. زیرا رویارویی باز و یا تجاوز طالبان به کشورهای همسایه، مقاومت و انزوای بین‌المللی را بدنبال خواهد داشت.
وی همچنین افزود: از تعداد ذکر شده جنگویان سازمان‌های تروریستی بایستی، گروه‌های «داعش»، «حرکت اسلامی ازبکستان» و دیگر سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی را که در واقع می‌توانند خطری برای کشورهای منطقه ایجاد کنند را جدا کرد. اما تعداد، تجهیزات و سیستم مدیریت آنها در آینده نزدیک امکان انجام حملات گسترده به کشورهای همسایه را فراهم نمی‌کند.
به طور کلی، مطالعه ارزیابی کارشناسان در مورد توسعه وضعیت در افغانستان و اطراف این کشور امکان پیش بینی نکات زیر را فراهم می‌کند:

وضعیت نظامی–سیاسی در افغانستان گرایش به وخامت بیشتر را دارد. در صورت توسعه منفی وضعیت ناشی از سیاست‌های نامتعادل و نسنجیده کابل (بی توجهی به منافع اقلیت و گروه‌های منطقه‌ای) و همچنین کاهش سطح کمک‌های نظامی-فنی و بشردوستانه سازمان‌های بین‌المللی و قدرت‌های پیشگام جهانی، نیروهای طالبان با حمایت «القاعده» و حامیان افراطی «کمربند اسلامی» می‌توانند نفوذ خود در بیشتر مناطق کشور را احیا کنند.
در آینده قابل پیش بینی، رهبریت طالبان قصد گسترش مناطق جنگی در قلمرو کشورهای همسایه را ندارد. عوامل اصلی تهدید به امنیت منطقه هواداران سازمان‌های افراطی و تروریستی فعال در قلمرو کشورهای آسیای مرکزی از جمله «حزب التحریر»، «تبلیغ جماعت»، «سلفیه»، «حرکت اسلامی ازبکستان»، «حرکت اسلامی ترکستان شرقی» و غیره باقی می‌مانند.

در حال حاضر این گروه و سازمان‌ها از نیروی کافی برای سازمان دهی حمله و اقدامات گسترده در قلمرو کشورهای آسیای مرکزی برخوردار نیستند. با این حال، رهبران سازمان‌های افراطی و تروریستی می‌توانند در مسیرهای زیر تلاش‌هایی را انجام دهند.
انتقال ادبیات ممنوع مذهبی – افراطی، مواد مخدر و روانگردان؛ تشدید فعالیت‌های تبلیغاتی به منظور افزایش تعداد هواداران خود در کشورهای منطقه؛ وارد کردن هواداران خود به سازمان‌های امنیتی و انتظامی، سازمان دهی تبلیغات پنهانی در میان سربازان و افسران مقامات امنیتی؛ ایجاد انبارهای اسلحه، مهمات، مواد دارویی و وسایل فنی مناسب؛ طراحی و اجرای عملیات نقطه‌ای برای ایجاد فضای بی اعتمادی و ترساندن مردم.
همچنین تامین مالی فعالیت‌ گروه‌های تروریستی و افراطی در بالا ذکر شده، احتمالا از حساب مبالغ بنیادهای مراکز افراطی از جمله مستقر در عربستان سعودی، امارات، قطر، پاکستان و گروه‌های ذینفغ کشورهای غربی صورت می‌گیرد ضمن آنکه توضیع بخشی از این مبالغ از حساب قاچاق مواد مخدر و فروش اسلحه انجام خواهد یافت.