ایران شرقی/
برخی کارشناسان بر این باورند که «میرضایف» رئيس‌جمهور جدید ازبکستان بدون حرکت به سمت نوعی گلاسنوست (سیاست فضای باز)، قادر نخواهد بود تغییر بنیادی در ازبکستان به ارمغان آورد. با وجود اینکه نظام سیاسی شدیدا کنترل شده ازبکستان محدودیت‌های خود را دارد، میرضایف مجبور خواهد بود از طرق مختلف، فضا را بازتر نماید.
این در حالی است که ازبکستان اولین انتخابات ریاست جمهوری خود را پس از مرگ اسلام کریم اف که از زمان استقلال این کشور پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی بر ازبکستان حکومت کرده بود، در تاریخ 4 دسامبر 2016 برگزار کرد. نتیجه این انتخابات تعجب‌آور نبود و شوکت میرضایف، نخست‌وزیر طولانی مدت کریم اف، با یک حاشیه گسترده پیروز انتخابات شد. در پایان رای‌گیری، میرضایف با کسب 88.6 درصد آرا کمی کمتر از 91 درصد رای اسلام کریموف در انتخابات گذشته، به ریاست جمهوری ازبکستان رسید.
پیروزی میرضیایف تفاوت زیادی با پیروزی انتخاباتی کریم اف نداشت. ترس رای دهندگان از عدم وفاداری به دولت همراه با سبک شوروی سابق مبنی بر اصرار به نشان دادن شفافیت و بیان دموکراتیک، باعث شده تا انتخابات در ازبکستان، شاهدی بر وحدت محکم حزب و مردم نشان داده شود. اما این وحدت، هزینه دارد. همانطور که «کمال الدین»، تحلیلگر سیاسی ازبک، استدلال کرده است، در بینش مردم ازبکستان، دولت شبیه به یک اژدهای غول پیکر است که همه چیز را می‌بیند و می‌شنود اما این اژدها آنقدر دمدمی مزاج و معاند است که انتظارات مردم را نادیده می‌گیرد.
هر چند به نظر می‌رسد میرضایف نقش خود را در ایجاد "اژدهای غول پیکر" تشخیص می‌دهد، اما این خود کریم اف، هراس‌ها، تعصبات، نگرانی‌ها، و تضادهای وی بود که واقعا غرش اژدها را بوجود آورد. چالش پیش روی میرضایف، جدا کردن روایت رژیم وی از عناصر منفی میراث کریم اف می‌باشد.
آزادی قدیمی‌ترین زندانی سیاسی در تمام جمهوری‌های سابق شوروی نشان می‌دهد که رژیم میرضایف در تلاش برای انجام این کار می‌باشد. «سمندر کوکانف» 72 ساله، نماینده سابق پارلمان ازبکستان، بیست و سه سال و چهار ماه (تقریبا تمام دوران حکومت کریم اف) از عمر خود را در زندان به سر برد.
یکی دیگر از زندانیان سیاسی که محک واقعی برای رژیم جدید ازبکستان است، «محمد بیک جان»، برادر «محمد صالح»، مخالف سیاسی کریم اف رهبر حزب مخالف «ارک» می‌باشد که در خارج از کشور زندگی می‌کند. اینطور به نظر می‌آید که بیک جان، گروگان شخصی کریموف بوده و از سال 1999 زندانی شده است.
همچنین جانشین کریم اف مجبور خواهد بود با «گلناره کریموا»، دختر چهل و دو ساله رئيس‌جمهور پیشین که در سال 2014 از چشم عموم ناپدید شد، اما مسبب مشکلات قابل توجهی برای دولت پدرش بود، مقابله نماید.
تاکنون تیم میرضیایف پر انرژی بوده و وعده‌های بسیاری داده است. رئيس‌جمهور جدید متعهد شده است تا قانون مبارزه با فساد، آزاد سازی بازار ارز و برداشتن موانع پیش روی کارآفرینان را تصویب نماید.
اگر این وعده‌ها به واقعیت تبدیل شود، می‌تواند شروعی تازه برای ازبکستان باشد. اما حتی تصور رویارویی رهبر جدید در برابر نخبگانی که موقعیت تثبیت‌شده‌ای دارند، دشوار است. و حتی احتمال دارد این تغییرات بدون حمایت جامعه‌ای که مطبوعات آزاد ندارد و مشکلات کشور به طور عمومی مطرح نمی‌شود، غیرممکن باشد.
این در حالی است که شخصیت قدرتمند و مستبد کریم اف، رفتار حداقل دو نسل از نخبگان ازبکستان را تعیین کرده است. عادات کریموف حتی در زندگی شخصی وی، مرجعی برای رفتار اطرافیانش بود و مدیران تمام سطوح، به خصوص در سطوح بالای مملکتی، تلاش می‌کردند خواسته‌های کریموف را پیش‌بینی نموده و برآورده سازند.
تیم میرضایف اخیرا برنامه جدیدی را معرفی کرده است که به سرعت در حال کسب محبوبیت است. این برنامه، طراحی یک تریبون آنلاین رسمی است که از طریق آن شهروندان می‌توانند شکایات و نارضایتی خود را از وضع هوا ابراز نمایند. اما در حال حاضر، بسیاری در حال حاضر شکایت دارند که این تریبون به عرصه‌ای برای محکوم کردن افراد تبدیل شده است.
تاکنون، نشانه‌هایی از دوران سیاسی جدید در سیاست خارجی ازبکستان مشهود بوده است. از روز اول ریاست جمهوری موقت میرضایف، تاشکند روابط خود با همسایگان آسیای مرکزی را بهبود بخشیده است. ازبکستان به معنای واقعی کلمه در هسته آسیای مرکزی است و با همه کشورهای منطقه هم مرز می‌باشد. ازبکستان تحت ریاست کریم اف، روابط محتاطانه‌ای با هر یک از همسایگان خود برقرار نمود. از سوی دیگر، به نظر می‌رسد میرضایف در مورد قرار دادن ازبکستان در مرکز ساختار قدرت در منطقه، جدی است.
تاکنون حرکات مثبتی در رابطه ازبکستان با تاجیکستان که سال‌های متمادی با رابطه شخصی پیچیده بین کریموف و «امامعلی رحمان» رهبر تاجیکستان، بغرنج شده بود، دیده می‌شود. در واقع، کاهش تنش در مرز تاجیکستان-ازبکستان (برخی بخش‌هایی که از پایان قرن گذشته دارای میدان‌های مین بوده‌اند)، وعده باربری و حمل و نقل از طریق راه آهن بین تاشکند و دوشنبه که از سال آینده عملی خواهد شد و افزایش تماس دیپلماتیک، دلیلی برای خوش بینی نسبت به بهبود روابط این دو کشور آسیای مرکزی می‌باشد.
تعارض‌های جدی و طولانی مدت در مرز مورد مناقشه میان ازبکستان و قرقیزستان نیز در حال رسیدن به یک راه‌حل اساسی می‌باشد، هر چند نباید انتظار تغییرات سریع داشته باشیم.
در همین راستا، آینده روابط روسیه و ازبکستان نیز غیر قابل تغییر نیست. بعید است که ازبکستان وارد روابطی شود که مورد تردید حاکمیت نظامی-سیاسی آن باشد. این به معنای عدم وجود هرگونه پایگاه نظامی خارجی در خاک این کشور و عدم مشارکت در بلوک‌های نظامی است و همچنین نشاندهنده عدم هرگونه اقدام مشترک بین ازبکستان و نیروهای خارجی در خارج از کشور می‌باشد.
با این حال، محدودیت‌های حاضر در مورد همکاری نظامی در هر دو طرف کاهش خواهد یافت. اما این فرض اشتباه است که ازبکستان برای سومین بار به سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) می‌پیوندد. اخیرا در صحبت‌های بین وزرای دفاع روسیه و ازبکستان، وزیر روسیه خطاب به همتایش گفت: روسیه و ازبکستان برای مقابله با تهدیدات تروریستی در آسیای مرکزی باید با هم متحد شوند و وضعیت موجود در نزدیکی مرز ازبکستان باعث می شود تا بار دیگر به اهمیت همکاری در چارچوب سازمان پیمان امنیت جمعی و سازمان همکاری‌های شانگهای فکر کنیم. وزیر ازبکستان در پاسخ گفت: ما از راه‌های زیادی به روسیه متصل هستیم...شمار همکاری‌های نظامی دو کشور سال به سال در حال افزایش است و انتظار می‌رود در سال 2017، تعداد همکاری‌ها دو برابر شود.
با این حال، در نهایت هیچ کس در تاشکند نمی‌خواهد فراتر از یک رابطه دو جانبه با مسکو پیش برود. ازبکستان نمی‌خواهد با الزامات سازمان‌های چند جانبه، که به اعتقاد تاشکند به نفع روسیه است، خود را محدود نماید.
دریافت صفحه با کد QR