ایران شرقی/

 غلام مصطفی جتویی (نخست وزیر موقت) از ۶آگوست۱۹۹۰تا۶نوامبر۱۹۹۰)
غلام اسحاق خان در ۶ آگست۱۹۹۰غلام مصطفی جتویی را به عنوان نخست وزیر موقت کشور انتخاب کرد و وی نیز به مدت۳ ماه نخست وزیر بود. وی در ۶ نوامبر۱۹۹۰ از این منصب کناره گیری کرد.

نواز شریف (۶ نوامبر ۱۹۹۰ تا ۱۸ آوریل۱۹۹۳)
 برای اولین بار در سال ۱۹۸۱در دوره ریاست جمهوری ضیاءالحق، نوازشریف به عنوان اولین وزیردارایی در دولت ایالتی پنجاب انتخاب شد و بعد از انحلال حکومت نظامی نیز در سال ۱۹۸۸ به عنوان سر وزیر ایالت پنجاب مشغول به کار شد. بعد از انحلال حکومت بی‌نظیر بوتو، نوازشریف در انتخابات عمومی اکتبر۱۹۹۰ پیروز و در ۶ نوامبر۱۹۹۰ به عنوان دوازدهمین نخست وزیر کشور انتخاب شد. خانم بی نظیر بوتو هم رهبری حزب مخالف دولت (اپوزسیون) را در مجلس ملی بر عهده گرفت. اما بعد از دو سال و ۵ ماه و ۱۲ روز اسحاق خان نواز شریف را متهم به اختلاس و تقلب در انتخابات کرد و در ۱۸ آوریل ۱۹۹۳ دولت وی را منحل نمود. نواز شریف هم موضوع را به دیوان عالی پاکستان ارجاع داد.

بلخ شیر مزاری (نخست وزیر موقت ۱۸ آوریل تا ۲۶می۱۹۹۳)
بعد از انحلال دولت نواز شریف، بلخ شیر مزاری از حزب مردم به عنوان نخست وزیر موقت انتخاب شد اما بعد از به تعلیق در آمدن حکم رئیس جمهور در مورد نواز شریف توسط دیوان عالی کشور، وی (بلخ شیر مزاری) بعد از گذشت یک ماه در۲۶ می۱۹۹۳ از این پُست برکنار شد.

نواز شریف (۲۶می ۱۹۹۳ تا ۱۸ جولایی ۱۹۹۳)
نواز شریف که علیه حکم رئیس جمهور اسحاق خان، به دیوان عالی مراجعه کرده بود با رای قاضی دادگاه آقای نسیم حسن شاه که در ۱۵ ژوئن ۱۹۹۳ حکم ریاست جمهوری را لغو کرد، بار دیگر به عنوان نخست وزیر مشغول به کار شد. اما اسحاق خان با استناد به ماده ۵۸ قانون اساسی بار دیگر نواز شریف را فاقد صلاحیت اعلام کرد و نوازشریف نیز یک بار دیگر به دیوان عالی کشور شکوائیه‌ای را ارائه کرد. اما این بار تحت فشار ارتش در جولای۱۹۹۳ و براساس یک توافق؛ نوازشریف از قدرت استعفا داد و رئیس جمهور اسحاق خان نیز مجبور به کناره گیری از ریاست جمهوری شد.
 
معین الدین احمد قریشی (نخست وزیر موقت از ۱۸ جولایی ۱۹۹۳ تا ۱۹ اکتبر ۱۹۹۳)
بعد از استعفای نواز شریف در جولای ۱۹۹۳ در ۱۸ جولای ۱۹۹۳ معین الدین قریشی عهده‌دار پست نخست وزیری شد و تقریبا ۳ ماه این پست را برعهده داشت.

بی نظیر بوتو (۱۹ اکتبر۱۹۹۳ تا ۵ نوامبر۱۹۹۶)
بعد از استعفای نوازشریف در ۶ اکتبر ۱۹۹۳ در کشور انتخابات سراسری برگزار و یک بار دیگر حزب مردم پیروز انتخابات شد. بی‌نظیر‌بوتو در ۱۹ اکتبر ۱۹۹۳ دومین بار به عنوان نخست وزیر پاکستان انتخاب شد. به دلیل دخالت آصف علی زرداری همسر بی‌نظیر بوتو در امور حزب، بین بی نظیر بوتو و برادرش مرتضی بوتو اختلافاتی به وقوع پیوست و بعدها مرتضی بوتو حزب جداگانه‌ای (منشعب از حزب مردم) را تشکیل داد. در زمان نخست وزیری بی‌نظیر بوتو و در ۲۰ سپتامبر ۱۹۹۶ برادرش مرتضی بوتو در منطقه "کلیفتن" شهر کراچی نزدیکی  منزل خود به قتل رسید. گفته می‌شود که پلیس او را مخفیانه مورد حمله قرار داد اما تا کنون عاملین قتل وی شناسایی نشده‌اند. در این حادثه علاوه بر مرتضی بوتو؛ عاشق جتویی دبیرحزب مردم ایالت سند و ۵  نفر دیگر هم کشته شدند. عاشق جتویی برادر همسرغلام مصطفی جتویی نخست وزیرسابق بود. مرتضی بوتو متهم به هواپیما ربایی در سال ۱۹۸۱ زمان حکومت ضیاءالحق نیز بود. بعد از سه سال و ۱۷ روز در تاریخ ۵ نوامبر ۱۹۹۶ رئیس جمهور - فاروق احمد لغاری که خودش توسط حزب مردم به ریاست جمهوری انتخاب شده بود؛ بی نظیر بوتو را متهم به تقلب و اختلاس و سپس حکومت وی را منحل کرد.

ملک معراج خالد ( نخست وزیر موقت ، از ۵ نوامبر۱۹۹۶  تا ۱۷ فوریه۱۹۹۷ )
بعد از سقوط دولت بی نظیر بوتو؛ ملک معراج در ۵ نوامبر ۱۹۹۷ به صورت موقت، به عنوان نخست وزیر انتخاب شد و تا۱۷ فوریه۱۹۹۷ این منصب را در اختیار داشت و در مجموع ۳ ماه و۱۲ روز در قدرت حضور داشت.

نواز شریف (۱۷ فوریه ۱۹۹۷ تا۱۲ اکتبر۱۹۹۷)
مسلم لیگ ن در انتخابات سراسری ۳ فوریه۱۹۹۷ اکثریت آراء را کسب کرد و در۱۷ فوریه ۱۹۹۷ نواز شریف رئیس حزب مسلم لیگ ن برای بار دوم نخست وزیر پاکستان شد. مهمترین برنامه‌های اجرایی نواز شریف در این مقطع  عبارت بودند از: تقویت و استحکام صنایع سنگین این کشور با همکاری شرکت‌های خصوصی، پروژه‌های گازی، توسعه و تقویت بندر گوادر، تقسیم اراضی بین زمین‌داران ایالت سند و تقویت روابط باکشورهای آسیایی.
نواز شریف سعی کرد تا ژنرال مشرف - فرمانده کل ارتش- را برکنار و فرمانده جدیدی برای ارتش انتخاب کند اما در۱۲ اکتبر ۱۹۹۹ ژنرال مشرف دولت وی را منحل و چهارمین حکومت نظامی را در پاکستان اعلام کرد. نواز شریف ۲ سال و  ۷ ماه و۲۵ روز در مسند قدرت حضور داشت که توسط ژنرال مشرف برکنار شد.

ژنرال مشرف (۱۲اکتبر ۱۹۹۹ تا ۱۸ اوت ۲۰۰۸)
در سال ۱۹۹۹ مشرف حکومت نواز شریف را منحل و در کشور حکومت نظامی اعلام کرد همسر بی نظیر بوتو- آصف علی زرداری- را نیز دستگیر کرد. ژنرال مشرف در سال ۲۰۰۲ با برگزاری رفراندام مسئولیت اجرایی کشور را برای مدت ۵ سال به دست گرفت (هم زمان فرمانده ارتش و رئیس قوه مجریه بود). در اکتبر ۲۰۰۲ انتخابات عمومی برگزار شد و حزب مسلم لیگ ق؛ بیشترین آراء را کسب کرد. مشرف طبق توافقی که با مجلس متحده عمل صورت گرفت، متعهد شده بود یک سال بعد لباس نظامی را کنار بگذارد. اما اواین کار را نکرد و با اعمال هفدهمین متمم (اصلاحیه) در قانون اساسی مجوز قانونی برای ادامه ریاست جمهوری هم زمان با حفظ یونیفرم و مقام نظامی را؛ به دست آورد. در  سال ۲۰۰۷ انتخابات سراسری برگزار شد و مشرف مجددا به عنوان رئیس جمهور انتخاب شد. مشرف در این مقطع اقداماتی علیه دیوان عالی کشور انجام داد و این نهاد را به چالش کشید. هم زمان بی نظیر بوتو نیز به کشور بازگشت و مشرف در کشور وضعیت فوق العاده اعلام و رئیس دیوان عالی پاکستان افتخار محمدجوهدری را هم برکنار کرد و رئیس جدیدی را برای دیوان عالی کشور برگزید. وی بعد از انتخاب، ریاست جمهوری ژنرال مشرف را به رسمیت شناخت اما وکلاء و حقوق‌دانان پاکستانی این اقدام را مورد نکوهش قرار دادند. در کراچی حوادث خونینی در اثر اعتراض به این کار مشرف و مقابله ارتش با مخالفان به وقوع پیوست. در نهایت تحت فشار افکار عمومی به سبب ادامه جنبش وکلا در سراسر کشور، ژنرال مشرف، افتخار محمد چوهدری را بار دیگر به ریاست دیوان عالی کشور برگزید. در همین ایام، نواز شریف هم از تبعید (در عربستان) به کشور بازگشت.
در دسامبر ۲۰۰۷ بی نظیر بوتو در یک اجتماع مردمی در راولپندی هدف حمله تروریستی قرار گرفت. در پی این اقدام (اقبال مردمی از حزب مردم زیاد شد) و حزب مردم  در انتخابات سراسری پیروز و یوسف رضا گیلانی به عنوان  نخست وزیر انتخاب شد. با ائتلاف سیاسی حزب مردم و مسلم لیگ ن، یک جنبش قوی علیه ژنرال مشرف آغاز و سرانجام ژنرال مشرف مجبور به استعفاء شد و نمایندگان مجالس ملی و سنا آصف علی زرداری را به عنوان رئیس جمهورکشور انتخاب کردند.
ملاحظه:
بعد از سقوط دولت نواز شریف و در دوران ژنرال مشرف؛ از تاریخ ۱۲ اکتبر ۱۹۹۹ تا ۲۳ نوامبر ۲۰۰۲، منصب نخست وزیری خالی بود. پس از 2002 افرادی به ترتیب زیر در دوره مشرف؛ به نخست وزیری رسیدند.

میر ظفرالله خان جمالی (۲۳ نوامبر ۲۰۰۲ تا ۲۶ ژوئن ۲۰۰۴ )
در دوره حکومت ژنرال مشرف در انتخابات ۱۰ اکتبر ۲۰۰۲ مسلم لیگ ق (حزبی که عموما آن را ساخته و پرداخته خود مشرف می‌دانستند) پیروز شد و ظفرالله خان جمالی در ۲۳ نوامبر۲۰۰۲ به عنوان نخست وزیر انتخاب شد. وی در دولت خود سیاست‌های مشرف را ادامه داد اما نتوانست مدت قانونی را به اتمام برساند و در آخر هم به دلیل بروز برخی اختلافات بین او و مشرف؛ در ۲۶ ژوئن ۲۰۰۴ ازمقام خود استعفا داد.
بعد از استعفای وی از ۲۶ ژوئن ۲۰۰۴ تا ۳۰ ژوئن ۲۰۰۴، منصب نخست وزیری خالی ماند.

جوهدری شجاعت حسین (۳۰ ژوئن ۲۰۰۴ تا ۲۶ اوت ۲۰۰۴)
بعد از استعفای جمالی مجلس ملی در ۳۰ ژوئن ۲۰۰۴ چوهدری شجاعت حسین از مسلم لیگ ق  نخست وزیر شد و بعد از یک ماه و ۲۷ روز، در تاریخ ۲۶ آگست ۲۰۰۴، چودری شجاعت حسین این ُپست را به شوکت عزیز سپرد.

شوکت عزیز (۲۸ اوت ۲۰۰۴ تا ۱۵ نوامبر ۲۰۰۷)
وی ۳ سال و۲ ماه و ۱۸ روز منصب نخست وزیری را بر عهده داشت. مسلم لیگ ق که با انتخابات 2002 روی کار آمده و شوکت عزیز یکی از چند نخست وزیر دولت تشکیل شده توسط این حزب بود؛ اولین خزبی بود که دولت او علی رغم تغییر نخست وزیران خود، مدت قانونی زمامداری خود را به اتمام رساند. شوکت عزیز تا ۱۵ دسامبر۲۰۰۷ نخست وزیر بود.

محمد میان سومرو (نخست وزیر موقت ۱۹ نوامبر۲۰۰۷  تا  ۲۴ مارس ۲۰۰۸)
محمد میان سومرو از حزب مسلم لیگ ق در ۱۹ نوامبر۲۰۰۷ منصب نخست وزیری را موقتا برعهده گرفت و بعد از انتخابات عمومی نیز ۴ماه و ۵ روز در این پست حضور داشت.

یوسف رضا گیلانی (۲۵ مارس ۲۰۰۸ تا ۱۹ ژوئن ۲۰۱۲)
یوسف رضا گیلانی در اولین دوره حکومت بی نظیر بوتو وزیر امور جهانگردی و سیاحت بود. در سال ۱۹۹۳ بعد از پیروزی حزب مردم، سخنگو و رئیس مجلس ملی شد. بعدها در زمان ریاست پرویز مشرف دستگیر و زندانی شد. در ۷ اکتبر ۲۰۰۶ از زندان آزاد شد. بعد از پیروزی در انتخابات ۲۰۰۸ حزب مردم با ۳ حزب دیگر ائتلاف کرد و موفق به تشکیل حکومت شد و یوسف رضا گیلانی به عنوان نخست وزیر پاکستان انتخاب شد. از آنجا که دیوان عالی کشور دستور داده بود پروندهای مربوط به تقلب و اختلاس علیه آصف علی زرداری و بی نظیر بوتو باز شود اما یوسف رضا گیلانی با این موضوع موافقت نکرد؛ سرانجام دیوان عالی وی را به دلیل توهین به دادگاه در آوریل ۲۰۱۲ محکوم کرد و بر این اساس افتخار محمد چوهدری وی را فاقد صلاحیت اعلام و از قدرت برکنار کرد.  او ۴ سال و۲ ماه و ۲۵ روزمنصب نخست وزیری را در اختیار داشت. بعد از یوسف رضا گیلانی از ۱۹ ژوئن ۲۰۱۲ تا ۲۲ ژوئن ۲۰۱۲ پست نخست وزیری خالی ماند.

راجا پرویز اشرف (۲۲ ژوئن ۲۰۱۲ تا ۲۴ مارس ۲۰۱۳)
بعد از کناره گیری یوسف رضا گیلانی در تاریخ  ۲۲ژوئن 2012؛ راجا پرویز اشرف از حزب مردم؛ منصب نخست وزیری را به دست گرفت و ۹ ماه و۲ روزاین ُپست را در اختیار داشت. حزب مردم دومین حزبی بود که مدت 5 ساله دولت خود را علی رغم تغییر نخست وزیران به اتمام رساند. راجا پرویز اشرف در مدت زمان دولت یوسف رضا گیلانی وزیر آب و انرژی بود. البته او نیز متهم به اختلاس در نیروگاه‌های برق بوده است. در سال ۲۰۱۳ دیوان عالی کشور حکم دستگیری وی را به دلیل اتهام تقلب و اختلاس صادر کرد.

میرهزارخان کهوسه نخست وزیرموقت (۲۵مارس۲۰۱۳تا ۵ژوئن۲۰۱۳)
کمیسیون انتخابات؛ میر هزارخان کهوسه را در ۲۴ مارس۲۰۱۳ به عنوان نخست وزیر موقت انتخاب کرد. وی در ۲۵ مارس ۲۰۱۳ این پست را  در اختیار گرفت. بعد از برگزاری انتخابات سراسری و انتخاب نخست وزیر منتخب، وی در۵ ژوئن ۲۰۱۳ تقریبا بعد از گذشت ۲ ماه و۱۱روز از این پست کناره گیری کرد.

نواز شریف (۵ژوئن ۲۰۱۳ تا ۲۸ جولای ۲۰۱۷)
نواز شریف در انتخابات سراسری ۱۱ می سال ۲۰۱۳ برای سومین بار به عنوان نخست وزیر انتخاب شد. اما در جولای ۲۰۱۷ در رابطه با اسناد پاناما توسط دیوان عالی کشور فاقد صلاحیت اعلام و از پست نخست وزیری برکنار شد. بعد از آن نواز شریف در تاریخ ۲۸ جولای۲۰۱۷ از پست نخست وزیری کنار رفت، او منصب نخست وزیری را ۴ سال و یک ماه و  ۲۳ روز در دست داشت. بعد از کنار رفتن نواز شریف از ۲۸ جولای تا یک آگست پست نخست وزیری خالی ماند.

شاهد خاقان عباسی یک آگوست ۲۰۱۷ تا انتخاب دولت موقت)
بعد از کنار رفتن نوازشریف در ۱ آگست با کسب اکثریت آراء در مجلس ملی کشور، شاهد خاقان عباسی نخست وزیر شد. قبل از آن وی عضو مجلس ملی بود. در سال ۱۹۸۸، ۱۹۹۹ و ۲۰۰۸ نیز عباسی در مجلس ملی حضور داشت. در دومین دوره حکومت مسلم لیگ ن او دبیر کل شرکت هواپیمایی پاکستان بود. وی در در سال ۲۰۱۳  مسئولیت وزارت نفت و انرژی را بر عهده داشت.
ملاحظه مترجم :
دولت حزب مسلم لیگ نیز علی رغم تغییر نخست وزیر توانست دوره 5 ساله خود را به پایان ببرد. شاهد خاقان عباسی با تشکیل دولت موقت که وظیفه او برگزاری انتخابت است. پست خود را به نخست وزیر موقت واگذار کرد. اکنون در پاکستان دولت موقت برای برگزاری انتخابات در 25 ژولای  بر سر کار است و در همین مدت مانده تا انتخابات؛ فشار بر مسلم لیگ ن افزوده شده و نواز شریف و دختر و دامادش به زندان افتاده‌اند. علیه آصف علی زرداری و خواهر خود هم پرونده فساد مالی  به جریان افتاده و این دو نیز ممنوع الخروج شده‌اند.
انتهای مطلب/