ایران شرقی/ به نظر می‌رسد قرقیزستان برای یک همه پرسی ملی در ماه دسامبر برای رای به اصلاحات قانون اساسی آماده می‌شود. این در حالی است که قرقیزستان، از سال 2010، تنها دولت آسیای مرکزی به شکل پارلمانی را داشته است، اما تقریبا تمام سیاستمداران قرقیزستان به تغییرات قانون اساسی تن داده‌اند.
با این حال، زمان‌بندی همه پرسی پیش رو، که حدود یک سال قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری کشور انجام شد، بسیاری را به این فکر واداشته که این اصلاحات چیزی بیش از بهبود سیستم پارلمانی دولت می‌باشد.
رادیو آزادی با نگاهی دقیق‌تر به این همه پرسی و دلایل ممکن برای برگزاری آن در این سال، گفتگویی را در مورد این موضوع ترتیب داده است. «محمد طاهر»، مدیر روابط رسانه‌ای رادیو آزادی و «تینچیک بک چروتگین» از بیشکک، استاد دانشگاه ملی Jusup Balasagyn قرقیزستان و همچنین مدیر سابق رادیو اروپای آزاد/ سرویس قرقیزستان در این گفتگو شرکت داشتند. و از بوستون، «باکیت بشیموف»، استاد مطالعات بین‌المللی دانشگاه نورث ایسترن و همچنین عضو سابق مجلس قرقیزستان به بحث پیوستند.
در حالی که بسیاری از سیاستمداران در قرقیزستان توافق نظر دارند که نیاز به برخی تجدید نظرها در قانون اساسی وجود دارد، اما قانون اساسی در سال 2010 با شرط انجام اصلاحات پس از سپتامبر سال 2020 تصویب شد.
مخالفان این همه پرسی به این نکته اشاره کرده و این سوال را مطرح نمودند که چرا باید به این سرعت و پیش از  سال 2020 قانون اساسی اصلاح شود؟
چروتکین گفت: ما زمان بسیار کوتاهی برای به چالش کشیدن پیش نویس قانون اساسی داشتیم و در آن زمان طرح دیگری در دست نبود و به گفته وی، این امر باعث تکرار اشتباهات قبلی در دوران پس از فروپاشی شوروی می‌شود که در آن زمان تمام پیش‌نویس‌های قانون اساسی توسط احزاب حاکم پیشنهاد شد و دیدگاه‌های دیگر مدنظر قرار نگرفت.
میراث اتامبایف؟
مخالفان همه پرسی سوالات دیگری در مورد انگیزه انجام رفراندوم سال جاری نیز مطرح می‌کنند.
بشیموف اظهار داشت: آغازگر اصلاحات قانون اساسی رئیس‌جمهور اتامبایف است و این امر نگرانی‌هایی را در قرقیزستان بوجود آورده است. سوال این است که چرا وی تصمیم به شروع این اصلاحات گرفته است.
طبق قانون اساسی قرقیزستان، الماس بیک اتامبایف پس از پایان دوره 6 ساله ریاست جمهوری خود در اواخر سال 2017 از شرکت در دوره بعدی انتخابات منع شده است و وی بارها گفته که پس از اتمام دوره ریاست جمهوری، سیاست را رها خواهد کرد.
بشیموف موافق است که این اصلاحات تعادل بیشتری بین قدرت رئيس‌جمهور و نخست وزیر و پارلمان برقرار خواهد نمود اما به گفته وی، همه می‌دانند که امروزه، سیاست غیررسمی نقش بزرگی در قرقیزستان ایفا می‌کند.
بشیموف بر این باور است که اتامبایف ممکن است تمایل به ادامه نقش در پشت صحنه سیاست قرقیزستان داشته باشد. وی گفت: برای رئيس‌جمهوری که  به پایان مدت ریاست خود نزدیک می‌شود، فکر نکردن در مورد آینده میراث سیاسی خود، خودکشی خواهد بود. بنابراین، این امر می‌تواند برای وی ایده‌آل باشد که به عنوان مثال در انتخابات ریاست‌جمهوری بعدی، رئیس‌جمهور و نخست وزیر منتخب، به طور کامل به وی وفادار باشند و همچنین دارای اکثریت کرسی‌ها در مجلس باشد.
به اعتقاد چروتگین یک سناریوی دیگر روسی در قرقیزستان تکرار نخواهد شد. وی گفت: قرقیزستان کاملا متفاوت است.
با این حال، بشیموف خاطرنشان کرد که در بدترین حالت، اگر رئيس‌جمهور آینده به اندازه کافی قدرتمند باشد و تصمیم به خیانت به اتامبایف بگیرد، می‌تواند تغییرات مورد نظر در پارلمان را آغاز نموده و به لحاظ نظری ممکن است که فراکسیون حاکم در مجلس تنها وفاداری خود را تغییر دهد و به رئيس‌جمهور جدید بپیوندد.
حزب اتامبایف، حزب سوسیال دموکرات قرقیزستان (SDPK)، که موفق به کسب بیشترین کرسی (38 کرسی) در انتخابات پارلمانی اکتبر 2015 شد با اینکه برای اکثریت قاطع در پارلمان 120 کرسی کافی نبود اما این حزب را قادر ساخت تا با اتحاد با دو حزب دیگر تشکیل یک ائتلاف دهد. در حال حاضر، پنج حزب از شش حزب در پارلمان بخشی از ائتلاف حاکم هستند، اما بحث بر سر رفراندوم باعث برخی اختلافات در این ائتلاف شده است.
 چروتگین گفت: حتی اگر دولت ائتلافی تقسیم شود فعالیت آن متوقف نمی‌شود و این روند ادامه دارد.
تاکنون موضوع همه پرسی با مخالفت عمومی بسیاری مواجه نبوده است. چروتگین توضیح داد، مشکل اصلاحات قانون اساسی برای بسیاری از مردم روشن نیست.
بشیموف برای جلوگیری از شیوع نارضایتی در مورد همه پرسی، توصیه کرد که اتامبایف باید پاسخ‌گو باشد چگونه این اصلاحات و نسخه جدید قانون اساسی که در 4 دسامبر به تصویب خواهد رسید به برقراری دموکراسی واقعی در جمهوری قرقیزستان کمک خواهد کرد.
همه پرسی تقریبا به طور قطع در طول انتخابات ریاست جمهوری سال آینده یک موضوع اساسی خواهد بود. مشکلات زیادی از جمله فساد، مشکلات زیرساختی، فقر، و غیره همیشه وجود داشته که مخالفان سیاسی در گذشته برای بی‌اعتبار کردن کسانی که در قدرت هستند از آن استفاده نموده‌اند. شرایط امروز قرقیزستان بگونه‌ای است که به محض اینکه گروه‌های مخالف بتوانند به نحوی نشان دهند که اصلاحات جدید به نفع اتامبایف یا حزب وی می‌باشد و این کار به ضرر مردم قرقیزستان است، این کشور به سرعت وارد تنش خواهد شد.
چروتگین مورد انقلاب سال 2010 را یادآوری نمود که رئیس جمهور «قربان بیک باقیف» از قدرت کنار رفت و اشاره کرد که مردم قرقیزستان دو بار قادر به سرنگونی رئیس جمهوری این کشور از قدرت شده‌اند، از جمله در تاریخ 7 آوریل 2010، که رهبران مخالفان دستگیر شدند، مردم به خیابان‌ها ریختند و برای دموکراسی قرقیزستان مبارزه کردند.