يکشنبه ۴ آذر ۱۴۰۳ ساعت: ۱۳:۳۵
آینده سیاسی ازبکستان
آیا رهبر جدید ازبکستان می‌تواند بین چین، روسیه و آمریکا توازن برقرار نماید؟
«میرضیایف» به عنوان جانشین احتمالی کریم‌اف، میزبان یکسری مسائلی خواهد بود که ازبکستان درگیر آن‌ها می‌باشد، از جمله رکود اقتصادی، مهاجرت گسترده، و سایه افراط‌گرایی اسلامی. اما چالش برانگیزترین وظیفه میرضیایف می‌تواند روابط با قدرت‌های بزرگ مانند روسیه، ایالات متحده و چین، و همسایگان این کشور در آسیای مرکزی، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، و ترکمنستان باشد.
ایران شرقی/ کمتر از یک هفته پس از اعلام رسمی مرگ «اسلام کریم‌اف»، رئيس‌جمهور ازبکستان، پارلمان این کشور روز پنجشنبه «شوکت میرضایف» نخست وزیر این کشور را جانشین موقت وی اعلام کرد.
میرضایف که از سال 2003 نخست وزیر ازبکستان بوده است، محتمل‌ترین گزینه جانشینی کریم‌اف می‌باشد و انتصاب وی به عنوان رئيس‌جمهور موقت، نشانه آشکاری از تلاش وی برای قرار گرفتن در جایگاه ریاست‌جمهوری دائمی ازبکستان می‌باشد. در طول مراسم تشییع جنازه کریم‌اف، تلویزیون دولتی ازبکستان صحنه‌هایی از انجام وظایف رسمی توسط میرضایف از جمله سازماندهی این رویداد عظیم و تعامل با مقامات خارجی و همچنین ملاقات با «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه که روز سه شنبه به ازبکستان سفر کرده بود را نمایش داد.
«نعمت الله یولداشف» رئیس مجلس سنا طبق قانون اساسی موظف است برای تعیین رهبر جدید ظرف سه ماه انتخابات برگزار نماید، اما بنا به گزارش‌ها این مدت کاهش یافته است.
میرضیایف به عنوان جانشین احتمالی کریم‌اف، میزبان یکسری مسائلی خواهد بود که ازبکستان درگیر آن‌ها می‌باشد، از جمله رکود اقتصادی، مهاجرت گسترده، و سایه افراط‌گرایی اسلامی. اما چالش برانگیزترین وظیفه میرضیایف می‌تواند روابط با قدرت‌های بزرگ مانند روسیه، ایالات متحده و چین، و همسایگان این کشور در آسیای مرکزی، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، و ترکمنستان باشد. این در حالی است که مسکو، پکن و واشنگتن برای نفوذ در سراسر منطقه با هم رقابت می‌کنند.
«بختی نیشانف»، معاون مدیر اوراسیا در موسسه بین‌المللی جمهوری‌خواهان به فارن پالسی گفت: مسکو بیشتر از هر کشور دیگری به آسیای مرکزی تمایل دارد. چینی‌ها از لحاظ اقتصادی به آسیای مرکزی اهمیت می‌دهند و آمریکایی‌ها خواستار ثبات این منطقه هستند، اما آسیای مرکزی تقریبا بخشی از هویت روس‌ها را تشکیل می‌دهد.
در حال حاضر، میرضایف با استقبال گرمی از سوی پوتین دریافت کرده است. پوتین در طول سفر خود، به حمایت روسیه از ازبکستان تاکید نمود و به رهبر موقت این کشور خاطرنشان کرد که وی می‌تواند به عنوان یکی از قابل‌اعتمادترین دوستان خود روی مسکو حساب نماید. کرملین و کریموف در طول 25 سال پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی روابط پیچیده‌ای داشته‌اند. تاشکند در دهه 1990 نسبت به روابط خود با مسکو جانب احتیاط را رعایت می‌نمود و به دنبال محکم کردن استقلال خود بود و حتی بعدها تبدیل به یک متحد ناخوشایند ایالات متحده در جنگ جهانی علیه تروریسم شد.
«پل استرونسکی»، کارشناس آسیای مرکزی در بنیاد کارنگی برای صلح، به فارن پالسی گفت: کریم‌اف، رهبر تاثیرگذاری بود که که توانست استقلال کشور خود را حفظ نماید. این که آیا رهبر بعدی قادر خواهد بود همین روند را ادامه دهد سوال بزرگی است.
روابط ازبکستان با واشنگتن نیز فراز و نشیب‌هایی داشته است. روابط نزدیک‌تر دو کشور زمانی شکل گرفت که ایالات متحده از پایگاه هوایی ازبکستان برای انتقال نیرو و تدارکات برای جنگ در افغانستان استفاده می‌کرد. این رابطه دوستانه با انتقاد واشنگتن از قتل عام اندیجان، که در آن نیروهای امنیتی ازبکستان معترضان غیرمسلح را در سال 2005 قتل عام نمودند، به سردی گرایید و متعاقب آن، ازبکستان، نیروهای ایالات متحده را از پایگاه هوایی ازبکستان اخراج کرد. در این شرایط بود که پوتین به سرعت روابط خود را با کریم‌اف بهبود بخشید که این روابط حسنه تاکنون ادامه داشته است.
با این حال، چین بزرگترین بازیگر اقتصادی آسیای مرکزی است و برای پیشبرد پروژه «یک کمربند، یک جاده»، که چین را از طریق کشورهای آسیای مرکزی به اروپا متصل می‌کند، سرمایه‌گذاری‌های گسترده زیرساختی در سراسر منطقه انجام داده است. اما در حالی که پکن یک نیروی مهم اقتصادی است، تا کنون از ایفای نقش سیاسی یا امنیتی بیشتر در منطقه خودداری کرده است. در عین حال، ایالات متحده، پس از خروج نیروهای عملیاتی در افغانستان و بسته شدن پایگاه هوایی ایالات متحده در ازبکستان، به طور قابل توجهی حضور خود را در آسیای مرکزی کاهش داده است.
در مقابل، مسکو، تلاش نموده تا از طریق سازمان‌های منطقه‌ای مانند سازمان پیمان امنیت جمعی، یک بلوک نظامی به رهبری روسیه که قزاقستان، قرقیزستان، و تاجیکستان اعضای آن هستند، و اتحادیه اقتصادی اوراسیا، که قزاقستان و قرقیزستان به آن پیوسته‌اند، نفوذ خود را در آسیای مرکزی افزایش دهد. ازبکستان با وجود درخواست پوتین، تاکنون از عضویت در این سازمان‌ها خودداری نموده است و اینکه میرضایف روابط نزدیک‌تر با روسیه را برگزیند، تاثیر عمده‌ای بر آینده ازبکستان خواهد داشت.
همچنین نیشانف اظهار داشت که روس‌ها در حال انجام یک بازی طولانی در آسیای مرکزی هستند و قطعا میرضایف گزینه مورد علاقه کرملین می‌باشد، چراکه وی محصول سیستم فعلی است.
روابط ازبکستان با همسایگان آسیای مرکزی نیز از مسائل چالش برانگیز پیش روی میرضایف در ماه‌های آتی خواهد بود. «نورسلطان نظربایف»، رئيس‌جمهور قزاقستان و «آلماسبک آتامبایف» رئيس‌جمهور قرقیزستان، هر دو در مراسم تشییع جنازه دولتی کریم‌اف در شهر سمرقند شرکت کردند. این در حالی است که نظربایف و کریم‌اف برای رهبری منطقه رقابت می‌کردند. قزاقستان که به لطف ثروت نفتی خود، به عنوان ثروتمندترین کشور آسیای مرکزی ظهور کرده، به رقابت بین رهبران استبدادی این دو کشور دامن زده است. روابط ازبکستان با قرقیزستان حتی از این نیز پیچیده‌تر بوده است. کریم‌اف چندین بار عرضه گاز طبیعی به همسایه کوچکتر خود را متوقف کرد تا رهبری قرقیزستان را وادار به تغییر سیاست‌هایی که مورد قبول وی نبود، نماید. به عنوان مثال، در سال 1999، رهبر ازبکستان، «عسکر آقایف» رئيس‌جمهور سابق قرقیزستان را تهدید نمود تا در صورت عدم توقف اصلاحات دموکراتیک، صادرات انرژی به این کشور را قطع می‌کند.
به عقیده استرونسکی، تصمیم رئيس‌جمهور بعدی ازبکستان برای تعامل با دیگر کشورهای آسیای مرکزی، راه مهمی برای تحکیم قدرت وی خواهد بود.
میرضایف که از سال 2003 نخست وزیر ازبکستان بوده است، محتمل‌ترین گزینه جانشینی کریم‌اف می‌باشد و انتصاب وی به عنوان رئيس‌جمهور موقت، نشانه آشکاری از تلاش وی برای قرار گرفتن در جایگاه ریاست‌جمهوری دائمی ازبکستان می‌باشد. در طول مراسم تشییع جنازه کریم‌اف، تلویزیون دولتی ازبکستان صحنه‌هایی از انجام وظایف رسمی توسط میرضایف از جمله سازماندهی این رویداد عظیم و تعامل با مقامات خارجی و همچنین ملاقات با «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه که روز سه شنبه به ازبکستان سفر کرده بود را نمایش داد.
«نعمت الله یولداشف» رئیس مجلس سنا طبق قانون اساسی موظف است برای تعیین رهبر جدید ظرف سه ماه انتخابات برگزار نماید، اما بنا به گزارش‌ها این مدت کاهش یافته است.
میرضیایف به عنوان جانشین احتمالی کریم‌اف، میزبان یکسری مسائلی خواهد بود که ازبکستان درگیر آن‌ها می‌باشد، از جمله رکود اقتصادی، مهاجرت گسترده، و سایه افراط‌گرایی اسلامی. اما چالش برانگیزترین وظیفه میرضیایف می‌تواند روابط با قدرت‌های بزرگ مانند روسیه، ایالات متحده و چین، و همسایگان این کشور در آسیای مرکزی، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، و ترکمنستان باشد. این در حالی است که مسکو، پکن و واشنگتن برای نفوذ در سراسر منطقه با هم رقابت می‌کنند.
«بختی نیشانف»، معاون مدیر اوراسیا در موسسه بین‌المللی جمهوری‌خواهان به فارن پالسی گفت: مسکو بیشتر از هر کشور دیگری به آسیای مرکزی تمایل دارد. چینی‌ها از لحاظ اقتصادی به آسیای مرکزی اهمیت می‌دهند و آمریکایی‌ها خواستار ثبات این منطقه هستند، اما آسیای مرکزی تقریبا بخشی از هویت روس‌ها را تشکیل می‌دهد.
در حال حاضر، میرضایف با استقبال گرمی از سوی پوتین دریافت کرده است. پوتین در طول سفر خود، به حمایت روسیه از ازبکستان تاکید نمود و به رهبر موقت این کشور خاطرنشان کرد که وی می‌تواند به عنوان یکی از قابل‌اعتمادترین دوستان خود روی مسکو حساب نماید. کرملین و کریموف در طول 25 سال پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی روابط پیچیده‌ای داشته‌اند. تاشکند در دهه 1990 نسبت به روابط خود با مسکو جانب احتیاط را رعایت می‌نمود و به دنبال محکم کردن استقلال خود بود و حتی بعدها تبدیل به یک متحد ناخوشایند ایالات متحده در جنگ جهانی علیه تروریسم شد.
«پل استرونسکی»، کارشناس آسیای مرکزی در بنیاد کارنگی برای صلح، به فارن پالسی گفت: کریم‌اف، رهبر تاثیرگذاری بود که که توانست استقلال کشور خود را حفظ نماید. این که آیا رهبر بعدی قادر خواهد بود همین روند را ادامه دهد سوال بزرگی است.
روابط ازبکستان با واشنگتن نیز فراز و نشیب‌هایی داشته است. روابط نزدیک‌تر دو کشور زمانی شکل گرفت که ایالات متحده از پایگاه هوایی ازبکستان برای انتقال نیرو و تدارکات برای جنگ در افغانستان استفاده می‌کرد. این رابطه دوستانه با انتقاد واشنگتن از قتل عام اندیجان، که در آن نیروهای امنیتی ازبکستان معترضان غیرمسلح را در سال 2005 قتل عام نمودند، به سردی گرایید و متعاقب آن، ازبکستان، نیروهای ایالات متحده را از پایگاه هوایی ازبکستان اخراج کرد. در این شرایط بود که پوتین به سرعت روابط خود را با کریم‌اف بهبود بخشید که این روابط حسنه تاکنون ادامه داشته است.
با این حال، چین بزرگترین بازیگر اقتصادی آسیای مرکزی است و برای پیشبرد پروژه «یک کمربند، یک جاده»، که چین را از طریق کشورهای آسیای مرکزی به اروپا متصل می‌کند، سرمایه‌گذاری‌های گسترده زیرساختی در سراسر منطقه انجام داده است. اما در حالی که پکن یک نیروی مهم اقتصادی است، تا کنون از ایفای نقش سیاسی یا امنیتی بیشتر در منطقه خودداری کرده است. در عین حال، ایالات متحده، پس از خروج نیروهای عملیاتی در افغانستان و بسته شدن پایگاه هوایی ایالات متحده در ازبکستان، به طور قابل توجهی حضور خود را در آسیای مرکزی کاهش داده است.
در مقابل، مسکو، تلاش نموده تا از طریق سازمان‌های منطقه‌ای مانند سازمان پیمان امنیت جمعی، یک بلوک نظامی به رهبری روسیه که قزاقستان، قرقیزستان، و تاجیکستان اعضای آن هستند، و اتحادیه اقتصادی اوراسیا، که قزاقستان و قرقیزستان به آن پیوسته‌اند، نفوذ خود را در آسیای مرکزی افزایش دهد. ازبکستان با وجود درخواست پوتین، تاکنون از عضویت در این سازمان‌ها خودداری نموده است و اینکه میرضایف روابط نزدیک‌تر با روسیه را برگزیند، تاثیر عمده‌ای بر آینده ازبکستان خواهد داشت.
همچنین نیشانف اظهار داشت که روس‌ها در حال انجام یک بازی طولانی در آسیای مرکزی هستند و قطعا میرضایف گزینه مورد علاقه کرملین می‌باشد، چراکه وی محصول سیستم فعلی است.
روابط ازبکستان با همسایگان آسیای مرکزی نیز از مسائل چالش برانگیز پیش روی میرضایف در ماه‌های آتی خواهد بود. «نورسلطان نظربایف»، رئيس‌جمهور قزاقستان و «آلماسبک آتامبایف» رئيس‌جمهور قرقیزستان، هر دو در مراسم تشییع جنازه دولتی کریم‌اف در شهر سمرقند شرکت کردند. این در حالی است که نظربایف و کریم‌اف برای رهبری منطقه رقابت می‌کردند. قزاقستان که به لطف ثروت نفتی خود، به عنوان ثروتمندترین کشور آسیای مرکزی ظهور کرده، به رقابت بین رهبران استبدادی این دو کشور دامن زده است. روابط ازبکستان با قرقیزستان حتی از این نیز پیچیده‌تر بوده است. کریم‌اف چندین بار عرضه گاز طبیعی به همسایه کوچکتر خود را متوقف کرد تا رهبری قرقیزستان را وادار به تغییر سیاست‌هایی که مورد قبول وی نبود، نماید. به عنوان مثال، در سال 1999، رهبر ازبکستان، «عسکر آقایف» رئيس‌جمهور سابق قرقیزستان را تهدید نمود تا در صورت عدم توقف اصلاحات دموکراتیک، صادرات انرژی به این کشور را قطع می‌کند.
به عقیده استرونسکی، تصمیم رئيس‌جمهور بعدی ازبکستان برای تعامل با دیگر کشورهای آسیای مرکزی، راه مهمی برای تحکیم قدرت وی خواهد بود.
کد خبر:132
