ایران شرقی/ «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان اواخر هفته گذشته در حالی وارد بیشکک پایتخت قرقیزستان شد که حضور پرتعداد اتباع قرقیزی حاضر در خاک سوریه، انتخابات سال آینده ریاست جمهوری قرقیزستان، کاهش روند اثرگذاری مسکو بر کشورهای منطقه در قالب اتحادیه اوراسیا و ادامه اثرگذاری غرب بر فرهنگ ملی و سیاسی آزاد‌ترین کشور حوزه آسیای مرکزی را بعنوان دلایل اصلی سفر وی یاد می‌کنند.
در همین حال، روزنامه «نزویسیمایا گزتا» با انتشار گزارشی از سفر مرکل نوشت: مخالفینی که با روسیه روابط حسنه دارند، معتقدند که سفر مرکل در راستای ایجاد و احیای روابط دو جانبه با قرقیزستان بوده و سردی روابط بیشکک-مسکو در حوزه اتحادیه اقتصادی اوراسیا را نشانه رفته است.
برخی دیگر نیز معتقدند، همزمان با جدی‌تر شدن موضوع بازگشت جنگجویان کشورهای مختلف به کشورهای خود، مرکل دست کمک به سمت قرقیزستان دراز کرده تا در شرایط حساس کنونی، بعنوان منجی بتواند نقش آفرینی کند. طرفداران این نظریه دیدار صدر اعظم آلمان با مفتی اعظم قرقیزستان را در این رابطه توجیه می‌کنند.
برخی دیگر ازمفسران محلی، علت انتخاب قرقیزستان را بنابر دلایلی غیر سیاسی و با اهدافی اجتماعی و بشردوستانه می‌دانند. آنان حضور مرکل را در قرقیزستان را مربوط به بررسی پرونده عظیم جان عسکراف، ژورنالیستی می‌دانند که در سال ۲۰۱۰ به اتهام سازماندهی شورش در جنوب قرقیزستان به حبس ابد محکوم شد و این حکم مورد انتقاد و اعتراض سازمانهای بین المللی حقوق بشری نیز قرار گرفت. ظاهرا، مرکل قرار است این پرونده را دوباره به جریان انداخته و تا حد ممکن حکم را لغو کند.
همچنین، ایساکوف رئیس دفتر رئیس جمهور قرقیزستان در مصاحبه خود با رسانه‌ها اعلام کرد که این سفر می‌تواند فصل جدیدی از روابط دو جانبه بین دو کشور باشد و اگر چه توافق نامه‌ای به امضا نرسید، اما بطور قطع، نقشه راه اصلاحات و روابط مورد بررسی قرار گرفت که ملاقات‌های مرکل با رئیس مجلس و نماینده انجمنهای مدنی و مفتی اعظم نیز شاهدی بر مدعای فوق است.
«ایگار شستاکاف» کار‌شناس علوم سیاسی قرقیزستان نیز با اشاره به سفر صدراعظم آلمان به بیشکک تصریح کرد: یکی از موضوع‌های اصلی مذاکرات رؤسای قرقیزستان و آلمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در سال آینده قرقیزستان خواهد بود.
«عالی‌بک جشنکولاف» وزیر امور خارجه سابق قرقیزستان در مصاحبه با «اسپوتنیک»، سفر هفته گذشته صدراعظم آلمان به بیشکک را نشانه تلاش این کشور برای افزایش نفوذ خود در منطقه آسیای مرکزی دانست. وی تصریح کرد: بدون شک آلمان و دیگر کشورهای اروپایی در گذشته نیز تلاش‌هایی را برای ایجاد ابزارهایی جهت اثرگذاری بیشتر در منطقه آسیای مرکزی داشته‌اند و قرقیزستان به دلیل موقعیت جغرافیایی مناسب از لحاظ ژئوپلیتیک مورد توجه بازیگران سیاسی جهانی است.
وی ادامه داد: در این خصوص حتی مدلی از گفت‌وگوهای c5+1 توسط وزارت امور خارجه آمریکا برای انجام مذاکرات با کشورهای آسیای مرکزی طراحی شده بود اما متأسفانه این برنامه هم نتوانست سرمایه چشمگیری را به پروژه‌های بزرگ در بخش انرژی و ارتباطات در این منطقه جذب کند. به اعتقاد این کار‌شناس، در دیدار دوجانبه رؤسای قرقیزستان و آلمان به مسائل امنیتی منطقه از جمله مشکلات افغانستان، فعالیت‌های ضدتروریستی و همچنین مسائل اجتماعی- اقتصادی توجه بیشتری صورت گرفت.
وی در ادامه تصریح کرد: با توجه به اینکه قرقیزستان دارای منابع آب زیادی است، احتمال انجام گفت‌وگوهایی راجع به مسائل بخش انرژی برق- آبی که اخیرا مورد توجه بسیاری از کشور‌ها قرار گرفته است، قوی بوده است.
«مارس ساری اف» تحلیلگر سیاسی و کار‌شناس مسائل آسیای مرکزی نیز، سفر صدر اعظم آلمان به قرقیزستان را فرا‌تر از چارچوب روابط دوجانبه دانست. وی گفت: در یک و نیم ماه پیش یک هیئت بزرگ سیاسی و اقتصادی آلمانی به ریاست «فرانک والتر اشتاین‌مایر» وزیر امور خارجه این کشور از بیشکک بازدید داشت و زمینه خاصی برای انجام سفر صدر اعظم آلمان به قرقیزستان به نظر نمی‌رسید که عدم امضای اسناد همکاری به نوعی این بحث را تائید می‌کند.
به گفته ساری اف، جزئیات مذاکرات صدر اعظم آلمان با رئیس جمهور قرقیزستان معلوم نیست ولی گوشه‌هایی از دیدار مرکل با تعدادی از شخصیت‌های دینی، فرهنگی و اجتماعی درز کرده که برخی از حدس و گمان‌ها را بیشتر افزایش می‌دهد. این کار‌شناس مسائل منطقه بیان داشت: مرکل به موضوع افراط گرایی در قرقیزستان و منطقه توجه زیادی نشان داد و از آمادگی کشور خود برای برگزاری دوره‌های آموزشی جهت نمایندگان روحانیت قرقیزستان خبر داد. البته بحث همکاری‌های اقتصادی نیز مورد بحث و بررسی قرار گرفت ولی به نظر می‌رسد که توجه اصلی به مسائل امنیتی و به خصوص رشد افراط گرایی و تروریسم در منطقه بوده است.
وی سفر مرکل به قرقیزستان را تنها محدود به منافع آلمان ندانست و اظهار داشت: در حال حاضر جایگاه آمریکا در آسیای مرکزی و شوروی سابق با افت مواجه شده و آلمان می‌خواهد در برقراری وضعیت مطلوب برای «کاخ سفید» نقش بازی کند. به اعتقاد من دقیقا در راستای این اهداف است که صدر اعظم آلمان در بیشکک به مسائل امنیتی و به طور خاص به افراط گرایی مذهبی و تروریسم توجه ویژه نشان داد.
انتخابات آتی ریاست جمهوری قرقیزستان در پائیز سال ۲۰۱۷ برگزار خواهد شد که طبق قانون اساسی رئیس جمهور فعلی حق معرفی نامزدی خود را ندارد. پس مسلما نفر جدیدی جانشین «الماس بیک آتامبایف» خواهد شد. دوره ریاست جمهوری وی به عنوان دوره نزدیکی بیشتر قرقیزستان با روسیه ارزیابی می‌شود که ورود قرقیزستان به اتحاد اقتصادی اوراسیا این موضوع را تائید می‌کند. اما همزمان در آسیای مرکزی فقط قرقیزستان است که دارای بالا‌ترین شاخص‌های دموکراتیک نزدیک به غرب می‌باشد و غربی‌ها با توجه به انتخابات سال آینده ریاست جمهوری قرقیزستان نگران حفظ به اصطلاح ارزش‌های دموکراتیک در این کشور بوده و در این رابطه می‌خواهند تضمین‌های داشته باشند.
ساری اف ادامه داد: هم صدراعظم آلمان و هم سایر مقامات غربی از قرقیزستان به عنوان جزیره دموکراسی یاد کرده و از حفظ ارزش‌های مربوطه در این کشور حمایت می‌کنند. طی بیش از ۲ دهه گذشته همین طور بوده است ولی به نظر می‌رسد که اکنون شرایط در حال تغییر کردن بوده و چنانچه احساس شود که رئیس جمهور بعدی قرقیزستان می‌تواند از جمله افراد متمایل به نزدیکی بیشتری با روسیه باشد و نسبت به ارزش‌های دموکراسی غربی بی‌توجهی نشان دهد، پس به کار گرفتن کارت «اسلامی» بعید نخواهد بود.
وی در ادامه این بحث اظهار داشت: از نگاه غربی‌ها استفاده از کارت اسلامی حتما جواب خواهد داد زیرا هیچ یک از اختلافات موجود در سطح ملی و منطقه‌ای (نظیر اختلاف شمال با جنوب قرقیزستان، اختلاف قومی بین قرقیز‌ها و ازبک‌ها و...) به اندازه این کارت قادر به ایفا کردن نقش مخرب نخواهد بود. بنابراین با راه‌اندازی اختلافات مذهبی و یا اختلافات میان اسلام گرایان و به اصطلاح سکولار‌ها می‌توان نه تنها فضای یک کشور بلکه کل منطقه را تحت تاثیر عمیق قرار داد.
به اعتقاد ساری اف، راه‌انداختن مباحث داغ در فضای رسانه‌ای (به خصوص رسانه‌های غربی و یا مرتبط با غرب) و شبکه‌های اجتماعی با حضور شخصیت‌های مذهبی (نظیر «چوبک حاجی جلیل اف») و طرفداران سکولاریسم با بحث فوق مرتبط می‌باشد. تلاش می‌شود تا ضمن دامن زدن به احساسات و باورهای دینی مسلمانان، وجود و حضور گروه‌های نظیر همجنس‌گرایان و غیره در جامعه قرقیزستان نیز لازم و مهم معرفی شود. به عبارتی سعی می‌شود تا بستر اختلاف در جامعه فراهم گردد که بدون تردید در صورت بروز بلافاصله به آن «رنگ و بوی» مذهبی خواهند داد.