ایران شرقی/ روزنامه «دنیا» چاپ دوشنبه در تازه ترین شماره خود می‌نویسد: آسیای مرکزی یکی از مناطق مسلمان نشینی است که در مقایسه با دیگر کشورهای مسلمان جهان کم‌تر به اختلافات جدی بین مذاهب سنی و شیعه که منجر به درگیری‌های خونین می‌گردد، دامن زده است اما با این وجود، همچنان خطراتی برای این کشورها از ناحیه شیعه وجود دارد.
یکی از علل اصلی بروز ناآرامی در دو کشور عراق و سوریه، اختلافات بین هواداران مذاهب سنی و شیعی است. اتفاقی که کمتر در کشورهای آسیای مرکزی به چشم می‌خورد.
اکنون شرایط به گونه‌ای است که در پنج کشور پساشوروی آسیای مرکزی قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان اگرچه ماهیت حکومت‌ها بصورت سکولاری است اما بیشتر ساکنان این کشورها را مسلمانان، به ویژه سنی‌ها تشکیل می‌دهند. همچنین در برابر سنی‌ها در آسیای مرکزی، اقلیت‌های شیعه نیز زندگی می‌کنند که هیچگاه تاکنون مشکلی برای آنان نیز بوجود نیامده است.
اما آیا این وضعیت در آینده هم ادامه خواهد داشت؟
در آسیای مرکزی برخی از اقوام، از جمله آذری‌ها از بزرگترین گروه‌ها محسوب می‌شوند که از مذهب شیعه پیروی می‌کنند. با تکیه به آمار سال 2009، در قزاقستان 85 هزار آذری زندگی می‌کند که بر طبق آمار سال 2014، در قرقیزستان تقریبا 18 هزار، سال 2000 در ازبکستان 35 هزار و در ترکمنستان 33 هزار آذری به گذران زندگی مشغولند و در مجموع، این گروه یا قوم، کمتر از 1 درصد اهالی منطقه را تشکیل می‌دهند.
 ایرانی‌ها (هم قوم تاجیک‌ها) پس از آذری‌ها، دومین گروه بزرگ پیروان شیعی در آسیای مرکزی می‌باشند. اینها فرزندان ایرانی‌هایی هستند که در قرون 18- 19 میلادی به این منطقه آمده‌اند و در حال حاضر در سمرقند و بخارا تقریبا 150 هزار ایرانی زندگی می‌کنند و می‌توانند در صورت اراده روحانیون ایرانی، خطری بالقوه محسوب گردند.
همچنین «پامیری‌ها» از دیگر اقلیت‌های قومی (کمتر از 3 درصد بومیان) می‌باشند که در استان بدخشان تاجیکستان به سر می‌برند. آنها اسماعیلی مذهب بوده از پیروان «آقاخان چهارم» دانسته می‌شوند.
این در حالیست که دولت‌های این 5 کشور آسیای مرکزی، اقلیت‌های دینی و قومی را در قلمرو خود تحت نظارت شدید قرار می‌دهند، زیرا از انتشار عقاید بعضا افراطی، تروریستی هراس دارند. اگرچه در همه کشورهای آسیای مرکزی در ظاهر از آزادی دین و مذهب حرف می‌زنند، اما در برخی از این کشورها، شیعیان در راستای اجرای مراسمات خود با مشکل مواجهند. در نتیجه شیعیان مراسم‌های دینی خود را به طور انفرادی برگزار می‌کنند.
محدودیت فعالیت شیعیان در کشورهای آسیای مرکزی
در کل، عملا در 4 کشور آسیای مرکزی، فعالیت شیعیان تحت نظارت شدید قرار گرفته است، از جمله در ترکمنستان 5 سازمان شیعه ثبت شده است، اما مراسم آنها از قبیل ماه محرم اساسا به طور پنهانی برگزار می‌شود.
مقامات دادگاهی قزاقستان در سال 2012 فرمانی بدین مضمون که اسلام دین اتحاد است صادر کرد که بر این مبنا، مسجدی که در دست شیعیان بود از فعالیت بازماند. ازبکستان نیز از اواخر سال‌های 90 قرن گذشته میلادی درخواست شیعیان در مورد ساخت مساجد را رد کرد، اگرچه در این کشور سه مرکز شیعه یکی در بخارا و دوتای دیگر در سمرقند وجود دارد. رژیم ازبکستان از وارد شدن شیعه‌گرایی سیاسی از خارج در هراس است و از این رو تحصیل شیعیان محلی در موسسات آموزشی دینی خارج و تعلیمات مذهب شیعه در داخل کشور را منع کرده است. در قرقیزستان با وجود آزادی‌های بیشتر، اهالی شیعه در این کشور کمتر زندگی می کنند. در بیشکک پایتخت قرقیزستان مسجدی برای آذری‌های بنام مسجد شیعیان بیشکک فعال و دایر است.
علیرغم تعداد اندک شیعیان، حکام آسیای مرکزی در مورد احتمال تاثیرگذاری ایرانیان بر این عده محدود شیعه در آسیای مرکزی شبهاتی دارند که روحانیان ایرانی قصد دارند، اسلام شیعی را در آسیای مرکزی منتشر کنند، همان طوری که این کار را در خاور نزدیک انجام دادند. اما با وجود این دولت ایران روابط فرهنگی و اقتصادی خود را با کشورهای این منطقه گسترش می‌دهد. این دغدغه البته در حالیست که به نظر کارشناسان، مشکلات اقتصادی در حال حاضر، بیشتر از خطر نفوذ شیعیان، امنیت و سیاست در آسیای مرکزی را تهدید می‌کند.