تقلب در انتخابات افغانستان که از زمان اولین انتخابات ریاست جمهوری مرسوم شده، اعتماد رأی‌دهندگان به فرآیند انتخابات را به شدت کاهش داده است. با هدف مبارزه با تقلب فزاینده یکی از راه‌های پیشنهادی، سیستم ثبت بیومتریک رأی‌دهندگان اما این فن‌آوری مستلزم تمهیداتی است که در صورت عدم توجه به آنها، انتخابات 2018 و 2019 افغانستان با مشکلات جدیدی مواجه خواهند شد.

ایران شرقی/

خلاصه مقاله
- از زمان برگزاری اولین انتخابات ریاست جمهوری در افغانستان، ثبت اسامی جعلی و تکراری موجب تقلب‌های گسترده در انتخابات‌های این کشور شده است. اعتماد به روند انتخابات رای‌دهندگان بسیار پایین است.
- در ضمن کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان نه آمار دقیقی از تعداد رأی‌دهندگان و نه اطلاعات دقیقی از محلات آن‌ها دارد و نه اینکه می‌تواند کنترل مؤثر در مقابل ثبت‌نام‌های تکراری داشته باشد.
- اخیراً کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان سیستم جدید و پیشرفته بیومتریک را راه‌اندازی کرده است که از اثرانگشت و تصاویر دیجیتال چهره برای حذف ثبت تکراری و نادرست رأی دهنگان بهره می‌گیرد. اگر این فرآیند به‌درستی پیش رود، کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان می‌بایست روی تکمیل تجهیزات و آموزش افراد تمرکز کند.
- همچنین، کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان باید با ذی‌نفعان و طرفین مؤثر در انتخابات مشاوره‌های گسترده داشته باشد تا از پذیرش روش جدید ثبت اسامی رأی‌دهندگان اطمینان حاصل نماید.
- جدول زمانی برای نیل به این مقصود کوتاه است. انتخابات پارلمانی برای سال 2018 برنامه‌ریزی مجدد شده است.
- مسئله اینجاست که اگر پیاده‌سازی این روش عجولانه صورت گیرد، سیستم جدید به‌خوبی کارایی نخواهد داشت. خطر شکست فاجعه‌بار سیستم به دلیل ناکارآمدی بسیار بالاست.


اولین انتخابات ریاست جمهوری افغانستان در سال 2004 در طول یک دوره خوش‌بینی فراوان پس از سقوط طالبان برگزار شد که البته با استفاده از ثبت‌نام شتاب‌زده رأی‌دهندگان و داشتن اطلاعات جزئی درباره جمعیت صورت گرفت. در نهایت یازده میلیون نفر ثبت‌نام کردند. فهرست رأی‌دهندگان در سال 2004 برای انتخابات بعدی تبدیل به مشکلی بزرگ شد، چرا که سیستم‌های ثبت‌نام هیچ‌گونه ممانعتی در برابر ثبت اسامی تکراری نداشتند و کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان در شناسایی مطمئن کارت‌های شناسایی تکراری جهت حذف آن‌ها، ناتوان بود. در نتیجه، هر انتخابات شاهد اضافه شدن میلیون‌ها اسامی جدید به فهرست اسامی بود اما هیچ فرآیندی توانایی حذف اسامی قدیمی یا تکراری را نداشت. پس از ثبت اسامی سال 2014، تعداد کارت‌های صادرشده برای ثبت‌نام رأی‌دهندگان به 23 میلیون نفر رسید؛ در حالی که طبق تخمین‌ها تنها نیمی از 30 میلیون جمعیت مردم افغانستان در سن رأی‌دهی بودند و این تعداد به این معنا بود که تا حدود 8 میلیون کارت رأی‌دهندگان در چرخه یا تکراری و یا قدیمی بودند.

مشکل دیگر اینجا است که ثبت‌نام، رأی‌دهندگان را به جایگاه‌های رأی‌گیری منحصربه‌فرد متصل نمی‌کند، امری که در دموکراسی‌های جاافتاده معمول است. بدون حساب دقیق از تعداد رأی‌دهندگان حاضر در افغانستان، کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان می‌بایست برای هر جایگاه رأی‌گیری برگه‌های بیش از اندازه ارائه دهد چراکه مشخص نبود هر رأی‌دهنده ممکن است به کدام یک از جایگاه‌های رأی‌گیری در روز انتخابات برود. این برگه‌های رأی‌گیری در کنار لیست‌های غیردقیق رأی‌دهندگان و نبود کارت‌های شناسایی قابل اعتماد، باعث تقلبات گسترده و پرشدن صندوق‌های رأی‌گیری می‌شد. همین امر به شدت یکپارچگی و اعتبار فرآیند انتخاباتی را تخریب می‌کرد.

کارشناسان حوزه انتخاباتی افغانستان، مدت‌ها بود که مشکلات لیست‌های اسامی رأی‌دهندگان را می‌دانستند، اما حل این مشکل هم بسیار هزینه‌بردار و هم از نظر سیاسی بسیار مشکل بود. در دوران پس از انتخابات جنجالی سال 2014، هم اشرف غنی و هم عبدالله عبدالله بر نیاز برای اصلاح جامع سیستم ثبت‌نام اسامی رأی‌دهندگان به توافق رسیدند. این تصمیم در توافقنامه دولتی وحدت ملی که دولت فعلی را شکل داد، تصویب شد. این توافق نیاز برای ارتقای فرآیند انتخاباتی، و ایجاد کمیسیون ویژه اصلاحات انتخاباتی به منظور ارائه پیشنهاد اصلاحات ویژه را بیان می‌دارد. یکی از توصیه‌های اصلی کمیسیون ویژه اصلاحات انتخاباتی، اصلاح کامل سیستم ثبت اسامی بود که اشرف غنی در حکمی در سپتامبر 2015 آن را تصویب کرد. قانون انتخاباتی در سپتامبر 2016 تصویب و سپس اختیار ایجاد لیست‌های انتخاباتی در جایگاه‌های خاص داده شد.

پس از سال‌ها تأخیر، مقامات افغان به تازگی گام‌هایی را برای تصحیح سیستم معیوب انتخاباتی برداشته‌اند. پس از بحث‌های فراوان با همکاران ملی و بین‌المللی، کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان روش‌ ثبت اسامی بیومتریک (BVR) را تنظیم و مناقصه بین‌المللی محدودی را برای تجهیزات ثبت اسامی رأی‌دهندگان اعلام کرد. بر اساس طرح کنونی، کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان دو دسته داده بیومتریک را برای هر یک از افراد جمع‌آوری می‌کند: مجموعه‌ای از اثر انگشت دیجیتال و تصویری از صورت. داده‌های شخصی ثبت‌شده با نیازمندی‌ها برای کارت شناسایی ملی جدید مطابقت می‌یابند. افغانستان هنوز سیستم آدرس مسکونی ندارد، رأی‌دهندگان می‌بایست اعلام کنند که در کجا رأی خواهند داد که خوب روشی معمول برای تخصیص رأی‌دهندگان به جایگاه‌های رأی‌گیری است. تمامی اطلاعات شخصی و بیومتریک وارد یک پایگاه داده مرکزی می‌شود که حذف دقیق اسامی تکراری و به‌روزرسانی مطمئن‌تر در انتخابات آتی را ممکن می‌سازد.

ارزیابی راه‌حل‌های بیومتریک
سیستم مؤثر ثبت اسامی رأی‌دهندگان باید توانایی شناسایی موارد تکراری از مجموعه داده‌های بیشتر را داشته باشد. کار با این سیستم باید سهل و ساده باشد تا نخست به کاربران موقت ثبت اسامی امکان جمع‌آوری داده‌های دقیق بیومتریک را بدهد و بعد فرآیند یافتن موارد تکراری با اعتماد بیشتری صورت گیرد. این سیستم‌ها پیچیده بوده و هزینه از دست رفتن اعتماد شهروندان را در پی دارد، چراکه احتمالاً رأی‌دهندگان محصول نهایی چنین سیستمی را در صورت متوجه نشدن فرآیند، به سختی می‌پذیرند. نهایتاً اینکه سیستم ثبت اسامی تنها به شهروندان ثبت‌شده امکان رأی دادن در جایگاه‌های رأی‌گیری مرتبط را خواهد داد. این امر به چندین روش امکان‌پذیر است، معمول‌ترین روش استفاده از جوهر محو نشدنی است. در انتخابات‌های پیشین افغانستان، امکان پاک کردن جوهر با سفیدکننده وجود داشت.

اثرانگشت و تصاویر دیجیتال از چهره
در حال حاضر روش استاندارد برای اطمینان از ثبت اسامی دقیق رأی‌دهندگان، جمع‌آوری آثار انگشت و تصاویر متقاضیان و رأی‌دهندگان است. هردوی این مشخصات به صورت الکترونیکی گرفته شده و در یک پایگاه داده ملی ذخیره می‌شود که پس از آن داده‌های هر رأی‌دهنده با اطلاعات دیگر شهروندان ثبت‌شده برای شناسایی و حذف موارد تکراری مقایسه می‌شود.

تجربه نشان می‌دهد که کیفیت تصاویر دیجیتال اغلب برای کاربران جهت تکیه صرف بر نرم‌افزارهای تشخیص چهره برای شناسایی و تائید موارد تکرار قابل اطمینان نیستند. در اغلب موارد، سیستم BVR بر تطبیق الکترونیکی اثرانگشت تکیه داشته و تصاویر برای تطبیق دستی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر موارد بالقوه تکرار هزاران مورد باشد، این روش اجرایی است، اما اگر تعداد موارد بیش از ده‌ها هزار مورد باشد، به شدت زمان‌بر بوده و تأخیر فراوانی را در پی خواهد داشت. باتوجه به سطح بالای ثبت تکراری اسامی در انتخابات‌های اخیر افغانستان، این سناریو محتمل‌تر است.

ترکیب تصویر- اثرانگشت دیجیتال، مشکلات دیگری دارد: افراد ثبت‌کننده اسامی می‌بایست در هر دو تکنولوژی مهارت کافی داشته باشند. مثال‌های فراوانی در خصوص ناوارد بودن کاربران در کار با تجهیزات مثلاً در کنیا و نیجریه وجود دارد که منجر به کیفیت پایین تصاویر و اثرانگشت‌های بیومتریک و موجب باقی ماندن تعداد زیاد تکرار در لیست‌های اسامی رأی‌دهندگان شده بود.

در روز انتخابات، کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان برای صیانت از آرا در برابر تکرار رأی‌دهی و جعل هویت، باید بر لیست‌های اسامی متنی بر جایگاه، تصویر از چهره و جوهرهای محو نشدنی تکیه داشته باشد. همان‌طور که گفته شد، جوهرهای ماندگار در افغانستان کم بوده و بنابراین اعتماد نامزدها و سیاستمداران به این موضوع کم است. ضمناً، تصویربرداری از چهره نیز در محل‌های اخذ رأی بانوان کارایی نخواهند داشت. در عین حال، حتی اگر ثبت اسامی رأی‌دهندگان خالی از تکرار باشند اما رویکرد فعلی اگر بدون یکی از اشکال شناسایی بیومتریک، مانند اثرانگشت، در روز انتخابات باشد، قطعاً عاری از سوءاستفاده نخواهد بود.

اسکن آزمایشی عنبیه 
کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان، ابزارهای دیگر برای افزایش کیفیت و اعتماد در طول فرآیند را در نظر خواهد گرفت. ترکیب اثرانگشت- عنبیه با هدف جمع‌آوری دو مجموعه داده بیومتریک بوده و در نتیجه احتمال شناسایی افرادی که بیش از یک‌بار ثبت‌نام کرده‌اند را بالا می‌برد. استفاده از تصاویر عنبیه برای جلوگیری از تکرار در برخی از کشورهای کوچک‌تر مانند کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به‌عنوان‌مثال، امارات برای امنیت مرزی و سازمان‌های چندملیتی برای ثبت اسامی پناهندگان مانند کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل مورد استفاده قرار گرفته است.

تنها کاربرد اسکن عنبیه چشم در سومالی در سال 2016 و برای ثبت اسامی رأی‌دهندگان در انتخابات بوده است. این اقدام چالش‌های متعددی پیش رو داشت. کاربران این سیستم می‌بایست برای گرفتن تصاویر با کیفیت مناسب برای تطبیق، کاملاً آموزش دیده و با مهارت بودند، و شرایط گوناگون قرنیه چشم یا مشکلات بینایی در میان رأی‌دهندگان تلاش برای حذف موارد تکراری را با مشکل مواجه می‌ساخت. وجود و میزان این شرایط در میان جمعیت افغان هنوز ناشناخته است. بنابراین ارزیابی میزان بالقوه عدم تشخیص موارد تکراری با سیستم اسکن عنبیه کاری مشکل به نظر می‌رسد. علاوه بر این، آموزش ده‌ها هزار نفر از کاربر برای استفاده کامل از دو نوع از تجهیزات سنجش بیومتریک هم به‌خودی‌خود مشکل است. همچنین توضیح انتزاعی چگونگی عملکرد چنین سیستمی به کاربران کم‌سواد نیز چالشی بسیار بزرگ است.

طرح‌های احتمالی برای موارد اثرانگشت‌های ناخوانا
گرفتن اثرانگشت، قدیمی‌ترین و جاافتاده‌ترین شکل بیومتریک بوده و توسط اکثر سازمان‌های امنیتی در سرتاسر جهان به‌عنوان اصلی‌ترین وسیله شناسایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما همچنان اگر اثرانگشت‌های جمع‌آوری‌شده کیفیت کافی نداشته باشند، سیستم خودکار شناسایی اثرانگشت امکان یافتن موارد تکرار را نخواهد داشت.

اصلی‌ترین چالش پیش رو برای تأمین کیفیت موردنیاز اثرانگشت در افغانستان این است که تعداد زیادی از مردم افغانستان کارهای سنگین دستی انجام می‌دهند که کیفیت اثرانگشت آن‌ها را کاهش می‌دهد. خرید اسکنرهای اثرانگشت با کیفیت، آزمایش کامل آن‌ها پیش از آغاز ثبت‌نام و توجه کافی به آموزش کاربران ثبت‌نام اسامی تا حد زیادی از احتمال خطرات می‌کاهد. این امر تنها در صورتی میسر است که کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان تصاویر دیجیتال از چهره را به‌عنوان مؤلفه تکمیلی در کنار اسکن اثرانگشت به رسمیت بشناسد. استفاده از منابع نایاب برای خرید و ذخیره تصاویر دیجیتال، تنها کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان را از تلاش برای گرفتن اثرانگشت‌های با کیفیت دور خواهد کرد. تصاویر دیجیتال تنها عملکردی برای تقویت یکپارچگی ایفا خواهند کرد و باید به‌عنوان یکی از چندین مکمل برای راه‌حل استراتژیک سیستم خودکار تشخیص اثرانگشت در نظر گرفته شود.

تائید در روز رأی‌گیری
حذف موارد تکراری و اشخاصی‌که وجود خارجی ندارند، از لیست رأی‌دهندگان اولین گام حیاتی برای لیست اسامی رأی‌دهندگان و مبارزه با تقلب انتخاباتی است. اما اگر بناست از تقلب جلوگیری به عمل آید، سیستم باید اطمینان یابد که رأی‌دهندگان در روز انتخابات تائید شده‌اند. اگر رأی‌دهندگان تائید نشوند، احتمال پر کردن صندوق‌های انتخاباتی با رأی‌های تقلبی، افزایش می‌یابد. بدون کنترل معتبر هویت رأی‌دهندگان در صندوق‌های رأی‌گیری، کارکنان مرعوب و یا فاسد رأی‌گیری می‌توانند اسامی لیست‌ها را حذف کرده و همان تعداد رأی را در نواحی بدون نظارت اخذ کنند.

اگرچه سیستم ثبت اسامی فعلی کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان هیچ فرآیند تائید مؤثری ندارد، مخاطرات در روز انتخابات با جمع‌آوری اثرانگشت در محل رأی‌گیری و تائید در لیست اسامی پیش از ارائه برگ اخذ رأی به رأی‌دهنده تا حد زیادی قابل پیشگیری و کاهش است. لیست رأی‌دهندگان هر محل رأی‌گیری در دستگاه‌های کوچک قابل حمل قابل بارگذاری است، و رأی‌دهندگان باید پیش از دریافت برگه رأی، هویت خود را با اسکن اثرانگشت خود به تائید برسانند. این رویکرد تا حد بسیار زیادی از جعل هویت و تلاش‌های مخرب مسئولان رأی‌گیری برای تقلب جلوگیری به عمل می‌آورد، چراکه تعداد آراء اخذ شده باید تعداد رأی‌دهندگان تائید شده در دستگاه یادشده مطابقت داشته باشد.

نتیجه‌گیری
معرفی و آشنایی با سیستم‌های تائید بیومتریک رأی‌دهندگان (BVR) بسیار پیچیده و وقت‌گیر هستند. اغلب، اولین تلاش‌ها با شکست مواجه می‌شوند چراکه زمان کافی به برنامه‌ریزی، آزمایش و پیاده‌سازی اختصاص داده نمی‌شود. در صورت حرکت عجولانه، تخصصی کردن تجهیزات و نرم‌افزار به صورت کامل با آنچه موردنیاز است مطابقت پیدا نخواهد کرد؛ جلسات آموزشی برای کارکنان و کاربران سیستم ثبت اسامی رأی‌دهندگان و جمع‌آوری داده‌های بیومتریک ضروری زیر سطح استاندارد خواهد بود و ذینفعان اصلی پیش از اتخاذ تصمیم به‌خوبی مورد مشورت قرار نخواهند گرفت و همین امر روی اراده و تصمیم آن‌ها برای پذیرش سیستم ثبت اسامی رأی‌دهندگان تأثیر سوء خواهد داشت.

ازآنجایی‌که انتخابات‌های پارلمانی در افغانستان برای 8 جولای 2018 برنامه‌ریزی شده‌اند، کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان جایی برای آزمون و خطا ندارد. در صورت هرگونه تأخیر و عقب افتادن از برنامه در آینده، کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان با گزاره نامطلوب انجام انتخابات ملی در شرایطی روبرو خواهند بود که در بخشی از کشور با روش‌های به روز ثبت اسامی و در دیگر نواحی با استفاده از روش‌های منسوخ صورت خواهد گرفت. همین استفاده از روش‌های قدیمی و منسوخ، با بی‌اعتماد مردمی مواجه بوده و در بهترین حالت، کمترین سطح حفاظت در برابر تقلب را خواهد داشت. بنابراین، کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان باید روی دریافت فرآیند جدید BVR بیش از حرکت عجولانه و ایجاد مشکلات وسیع تخلفات و تقلب در روز انتخابات برای چندمین بار تمرکز کند.
انتهای مطلب/