منهای اتفاقاتی که در دنیای امروز و در نحوه تعامل تهران-مسکو با یکدیگر که محور تحقیق حاضر را دربر می‌گیرد، از منظر تئوریک نیز روابط ايران و روسيه را مي‌توان در 3 رهيافت خوش‌بينانه، بدبينانه و منفعت - محور خلاصه كرد. بر اساس رويكرد خوش‌بينانه و آرمان‌گرا، بر جنبه‌هاي مثبت روابط ايران و روسيه نظر افكنده مي‌شود و دو كشور، متحد راهبردي يكديگر به حساب مي‌آيند. حتي برخي از طرفداران اين نظريه، به دنبال استفاده از نظريه برخورد تمدن‌ها و نظريه توطئه، براي تحليل روابط ايران و روسيه هستند. بدين ترتيب كه، ايران و روسيه بايد به عنوان دو تمدن بزرگ، با يكديگر عليه ليبرال دموكراسي غربي متحد شوند. در طيف مقابل، رويكرد واقع‌گرايي و به تعبيري بدبينانه مطرح است. از نگاه اين رويكرد، سياستهاي روسيه در ادامه سياستهاي تزاريستي ارزيابي مي‌شود. بر اين اساس، روس‌ها درحال حاضر نيز در پي احياي تسلط تاريخي خود بر منطقه هستند بنابراين دو كشور، هيچگونه ترجيح‌هاي مشتركي ندارند...

ایران شرقی/
منهای اتفاقاتی که در دنیای امروز و در نحوه تعامل تهران-مسکو با یکدیگر که محور تحقیق حاضر را دربر می‌گیرد، از منظر تئوریک نیز روابط ايران و روسيه را مي‌توان در 3 رهيافت خوش‌بينانه، بدبينانه و منفعت - محور خلاصه كرد. بر اساس رويكرد خوش‌بينانه و آرمان‌گرا، بر جنبه‌هاي مثبت روابط ايران و روسيه نظر افكنده مي‌شود و دو كشور، متحد راهبردي يكديگر به حساب مي‌آيند. حتي برخي از طرفداران اين نظريه، به دنبال استفاده از نظريه برخورد تمدن‌ها و نظريه توطئه، براي تحليل روابط ايران و روسيه هستند. بدين ترتيب كه، ايران و روسيه بايد به عنوان دو تمدن بزرگ، با يكديگر عليه ليبرال دموكراسي غربي متحد شوند. در طيف مقابل، رويكرد واقع‌گرايي و به تعبيري بدبينانه مطرح است. از نگاه اين رويكرد، سياستهاي روسيه در ادامه سياستهاي تزاريستي ارزيابي مي‌شود. بر اين اساس، روس‌ها درحال حاضر نيز در پي احياي تسلط تاريخي خود بر منطقه هستند بنابراين دو كشور، هيچگونه ترجيح‌هاي مشتركي ندارند.
در مقابل اين دو ديدگاه، رهيافت سومي با عنوان نگاه انتفاعي و منفعت محور مطرح مي‌شود كه منافع ملي را تنها معيار سنجش سياست خارجي مي‌داند. بنابراين ديدگاه، روسيه متحد راهبردي ايران نيست، بلكه متحد تاكتيكي ايران است. بر اين اساس، روابط ايران و روسيه همواره با نگاه امنيتي همراه است؛ نگاهي كه بر تمام زمينه‌هاي اقتصادي و سياسي سايه افكنده و همچنان سنگيني مي‌كند. بدين ترتيب، رويكرد زيگزاگي در سياست خارجي روسيه و نوسان پاندولي آن بين شرق و غرب از يكسو، و نيز سياست‌هاي ايران در مقابل روسيه و ديدگاه‌هاي متفاوت نخبگان و داشتن نگاه مونيستي به مسائل از سوي ديگر، سبب شده است تا توسعه روابط تهران- مسكو، يك روند منطقي را طي نكرده و اين روابط همچنان شكننده باشد. اين موضوع تنها سبب مي‌شود تا شكاف در روابط تهران- مسكو عميق‌تر شود.
برای بررسی این چارچوب کلان در سطح راهبردی و واقع نگرانه نیز، موسسه مطالعاتی آسیای مرکزی و افغانستان (ایران شرقی) در طرحی تحقیقاتی که بمنظور آشنایی با نقطه نظرات کارشناسان صاحب نظر و البته مستقل حوزه مطالعات روسیه انجام شده است، با طراحی 3 سوال کلیدی، در خصوص ماهیت روابط ایران و روسیه (راهبردی-استراتژیکی) و چالش‌های فراروی این دو کشور به سراغ 9 نفر از اندیشمندان صاحب اثر و نظر و مطلع از رویکردهای کلان روابط تهران- مسکو رفته است و به تحلیل وضعیت مناسبات و گفتنمان‌های محتوایی رد و بدل شده در سطوح کلان دو کشور پرداخته است.
سوال اول:
به نظر شما همکاری‌های بین روسیه و ایران از چه سطحی برخوردار است: تاکتیکی یا استراتژیک؟ (چنانچه تاکتیکی است آیا روابط روسیه با ایران با هدف متقاعد کردن آمریکا و غرب به نرمتر کردن مواضع خود در برابر کرملین دنبال می‌شود؟ و اگر استراتژیک است پس چه دلایلی آن را تائید خواهد کرد: مشارکت در مسائل خاورمیانه، مبارزه مشترک با تروریسم یا مقابله با آمریکا؟)
 
سوال دوم:
 به اعتقاد شما موانع موجود برای توسعه همکاری در سطوح راهبری چیست؟ مشکل از ایران است و یا مشکل از جناح‌های داخلی در روسیه است؟ نگرانی روس‌ها از عواقب احتمالی این موضوع چیست؟
 
سوال سوم:
 روس‌ها بالاخره چه پاسخی در برابر رشد گرایش‌های ضد روسی در داخل ایران دارند؟ آیا روس‌ها فکر می‌کنند که ایران جز با روسیه بودن حق انتخاب دیگری ندارد؟


شما می‌توانید برای دریافت فایل کامل این پژوهش اینجا کلیک کنید.