مطالعات شرق/

از زمان آغاز جنگ اوکراین آسیای مرکزی از موقعیت منحصر به فردی برای آمریکا  برخوردار شده است. برگزاری اولین نشست سران 1+5 آمریکا و آسیای مرکزی در کنار افزایش محسوس تعاملات و ارتباطات سیاسی، امنیتی، دفاعی، اقتصادی و فرهنگی-اجتماعی مهم‌ترین نشانه این روند است. نفوذ عمیق روسیه در این منطقه، همسایگی با چین و آسیب‌پذیری شدید روسیه از آسیای مرکزی اصلی‌ترین دلیل این تغییر راهبرد آمریکا بوده است. با این حال چگونگی شکل‌گیری و تکامل راهبرد جدید آمریکا در آسیای مرکزی موضوع بسیار مهم  و کلیدی است. مدل رفتاری آمریکا در شش ماه پیش و پس از آغاز جنگ اوکراین و نیز در یک سال پس از آن به وضوح اثبات می‌کند که این راهبرد در چارچوب یک مدل رفتاری در حال شکل‌گیری و یا تکامل است. این مولفه‌های رفتاری در بازه کنونی به طور محسوسی بر راهبرد میان‌مدت و بلندمدت آمریکا تاثیر خواهد گذاشت. متناسب با همین وضعیت در ویژه‌نامۀ حاضر تلاش شده است تا مولفه‌های رفتاری آمریکا در سطوح راهبردی و مبتنی بر اسناد بالادستی و راهبردهای اعلانی و نیز در سطوح عملیاتی نظیر مولفه‌های رفتاری در حوزه‌های سیاسی، امنیتی، دفاعی، اقتصادی و فرهنگی-اجتماعی به تفکیک مورد بررسی قرار بگیرد. همچنین در یک رویکرد تحلیلی تلاش شده است تا مهم‌ترین مؤلفه‌های رفتاری آمریکا در کنار سناریوهای پیش‌رو در قبال آسیای مرکزی متأثر از جنگ اوکراین نیز ارزیابی شود. در چنین شرایطی ارزیابی مجدد این مؤلفه‌های رفتاری و راهبردهای اعلانی و اعمالی از منظر منافع جمهوری اسلامی ایران وجه کلیدی و کارکردی مباحث فوق‌الذکر است که آن نیز به تفکیک مورد بررسی و مداقه قرار گرفته است. اثر حاضر اگرچه  به دلیل محدودیت‌های زمانی یک برآورد قطعی بر اساس داده‌های بلندمدت برای فهم رفتار جدید آمریکا در منطقه ارائه نمی‌دهد، لکن تلاش می‌کند تا جهت‌ها و رویکردهای مرتبط با آن را بر اساس داده‌های موجود ارائه کند. طبیعتا چنین رویکردی می‌تواند در فرایندهای سیاست‌گذاری و تصمیم‌سازی موثر واقع شود. سرفصل‌های اصلی این مطالعه به شرح زیر است:

_ نقش و جایگاه آسیای مرکزی در طرح‌ها و راهبردهای کلان سیاسی و امنیتی آمریکا
_ ماهیت، ابعاد و سطوح «راهبرد جدید» آمریکا در آسیای مرکزی
_ نقش نهادهای آمریکایی در عملیاتی کردن راهبرد جدید این کشور در آسیای مرکزی
_ نقش و جایگاه کادر دیپلماتیک آمریکا در آسیای مرکزی در پیشبرد راهبرد جدید
_ راهبرد دفاعی-امنیتی آمریکا در قبال آسیای مرکزی بعد از جنگ اوکراین
_ رویکرد ژئواکونومیک در راهبرد جدید آمریکا در قبال آسیای مرکزی بعد از فوریه 2022
_ مواجهه آمریکا با روندهای فرهنگی-اجتماعی در کشورهای آسیای مرکزی
_ پیامدهای راهبرد جدید آمریکا در آسیای مرکزی بر منافع و امنیت ملی ج.ا.ایران در این منطقه
_ مدل رفتاری آمریکا در آسیای مرکزی بعد از جنگ اوکراین و سناریوهای فراروی آن