آغاز پیکارهای انتخاباتی برای انتخابات پارلمانی پیش رو در افغانستان، فضای تازه‌ای از امیدواری و هیجان عمومی را در این کشور پدید آورده است. کارزارهای انتخابات پارلمانی افغانستان روز جمعه ۶ میزان/ مهر به صورت رسمی آغاز شد. بیش از ۲۵۰۰ نامزد از جمله ۴۰۰ زن برای کسب ۲۵۰ کرسی مجلس نمایندگان افغانستان در ۲۸میزان/ مهر با هم رقابت خواهند کرد. در عین حالی که انتخابات پارلمانی افغانستان، سه سال دیرتر از موعد قانونی آن برگزار می‌گردد ولی باز هم خوشبینی‌های عمومی در مورد انتخابات پیش‌ رو در افغانستان را می‌توان به وضوح مشاهده کرد. با این همه، شفافیت و سلامت روند انتخابات، صیانت از آرای مردم در صندوق‌های رأی گیری، تأمین امنیت و همچنین برگزار نشدن انتخابات پارلمانی در ولایت غزنی، از جمله نگرانی‌های مهم محسوب می‌شوند.

ایران شرقی/
 
سیدآصف حسینی*
 
مقدمه
آغاز پیکارهای انتخاباتی برای انتخابات پارلمانی پیش رو در افغانستان، فضای تازه‌ای از امیدواری و هیجان عمومی را در این کشور پدید آورده است. کارزارهای انتخابات پارلمانی افغانستان روز جمعه ۶ میزان/ مهر به صورت رسمی آغاز شد. بیش از ۲۵۰۰ نامزد از جمله ۴۰۰ زن برای کسب ۲۵۰ کرسی مجلس نمایندگان افغانستان در ۲۸میزان/ مهر با هم رقابت خواهند کرد. در عین حالی که انتخابات پارلمانی افغانستان، سه سال دیرتر از موعد قانونی آن برگزار می‌گردد ولی باز هم خوشبینی‌های عمومی در مورد انتخابات پیش‌ رو در افغانستان را می‌توان به وضوح مشاهده کرد. با این همه، شفافیت و سلامت روند انتخابات، صیانت از آرای مردم در صندوق‌های رأی گیری، تأمین امنیت و همچنین برگزار نشدن انتخابات پارلمانی در ولایت غزنی، از جمله نگرانی‌های مهم محسوب  می‌شوند. این نوشته به همین موضوعات خواهد پرداخت.

1- مسئله سلامت انتخابات و استفاده از سیستم بایومتریک
شماری از احزاب سیاسی کلان کشور در ماه‌های اخیر، یک بسته پیشنهادی انتخاباتی را به رئیس جمهور کشور افغانستان ارائه کرده بودند. چگونگی نظارت مؤثر احزاب بر انتخابات، بایومتریک شدن رأی دهندگان و تغییر نظام انتخاباتی افغانستان از رأی واحد غیر قابل انتقال، به شیوه چند بعدی از جمله خواست‌های اصلی احزاب بزرگ کشور بوده است.
کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان در آن زمان استفاده از سیستم بایومتریک را به دلیل محدودیت زمانی پروسه انتخابات ممکن ندانست و این امر ناراحتی برخی از احزاب سیاسی افغانستان را برانگیخت. شماری از احزاب سیاسی از میان سه درخواست مطرح شدۀ خود به طرح استفاده از سیستم بایومتریک بیشتر اصرار ورزیدند و حتی در برخی از ولایات دفتر کمیسیون مستقل انتخابات را مسدود/تعطیل کردند. سرانجام حکومت و کمیسیون مستقل انتخابات پذیرفتند که انتخابات پیش رو را با استفاده از سیستم بایومتریک برگزار کنند. پس از این بود که احزاب سیاسی موافقت خود را با برگزاری انتخابات پارلمانی اعلام کردند. این احزاب که به نام ائتلاف ملی بزرگ افغانستان یاد می‌گردند در ماه گذشته هزاران سند جعلی را در پیوند به پروسه انتخابات پیش رو در معرض عموم و رسانه‌ها به نمایش گذاشتند.¹ گروه‌های سیاسی مخالف دولت تأکید داشتند که برای جلوگیری از چند بار رأی‌ دادن باید از سیستم بیومتریک استفاده شود.
اما بعد از قبول پیشنهاد آنها در مورد استفاده از سیستم بیومتریک از سوی دولت، بحث‌های انتخاباتی دوباره هیجان خود را باز یافت.
کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان فعلا اظهار امیدواری کرده است که حتی در صورت نرسیدن دستگاه‌های بایومتریک، همچنان این انتخابات با همان سیستم قبلی برگزار خواهد شد.
مقامات کمیسیون انتخابات افغانستان گفته‌اند از ۲۲ هزار دستگاه بایومتریک وعده داده شده که ساخت آلمان است، تاکنون تنها ۴۴۰۰ دستگاه بایومتریک در اختیار کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان گذاشته شده است.²
 این وسایل به شکل آفلاین و آنلاین با استفاده از وای فای و سیم کارت کار می‌کند و قابلیت نگهداری بیشتر از هشت ساعت شارژ برق را دارند که پاور بانک آن ده ساعت شارژ اضافی را نیز در اختیار این دستگاه قرار می‌دهد. این دستگاه اثر دو انگشت، تصویر فرد و تصویر شناسنامه آن را دریافت و مطابق معلومات ذخیره شده کد منحصر به فرد را پرینت می‌نماید.³
بربنیاد گفته‌های این مقامات، چگونگی مدیریت این سیستم و جمع‌آوری آراء از صلاحیت کمیسیون مستقل انتخابات است و در صورت درخواست، اداره مرکزی احصائیه/ ثبت احوال نیز می‌تواند با کمیسیون مستقل انتخابات را همکاری نماید.
لازم به ذکر است که در مرحله نخست، 4 هزار و 400 دستگاه یاد شده در اختیار کمیسیون مستقل انتخابات قرار می‌گیرد و بعد از آن در زمان معین، با همکاری نهادهای امنیتی، به مراکز و محلات رأی دهی انتقال خواهد یافت.⁴
با این وجود باید به خاطر سپرد که افغانستان برای نخستین بار است که از سیستم بایومتریک در فرایند انتخابات استفاده می‌کند که به صورت طبیعی پیامدهای خود را نیز خواهد داشت. استفاده از تکنولوژی، قواعد رفتاری خود را اقتضا می‌کند و در صورتی که رعایت نگردد ممکن است چالش‌های پیش بینی نشده را به همراه داشته باشد. البته در صورتی که رأی‌های ریخته شده در صندوق‌ها دوباره نیازمند باز شماری گردد احتمال دارد کار به مراتب سخت‌تر گردد. نگرانی دیگری که در این زمینه وجود دارد این است که آیا واقعا کمیسیون مستقل انتخابات می‌تواند تمام پروسه انتخابات را در تمامی مراکز رأی دهی در افغانستان تا 28 میزان/ مهر فراهم کند؟ در صورتی که قادر به انجام این کار نشود دوباره مشکل همچنان پا برجا خواهد ماند.

2- صیانت از آرای مردم و جلوگیری از تنش‌های انتخاباتی
حکومت افغانستان در سه سال گذشته نتوانست انتخابات پارلمانی را برگزار کند، این کار ضربۀ سنگینی را از لحاظ سیاسی بر توانایی حکومت افغانستان وارد کرد و از لحاظ روحی صدمۀ بزرگی را بر اقتدار حاکمیت افغانستان تحمیل کرد. برگزاری انتخابات آن هم در سطح پارلمانی برای کشورها یک امر خیلی معمولی است ولی همین امر معمولی به مدت سه سال، حکومت افغانستان را در برابر یک آزمون بسیار سخت ملی قرار داده که در کنار نشان دادن ضعف حکومت، مشروعیت بالاترین ارگان تقنینی کشور (مجلس ملی کنونی) را نیز زیر سؤال برد.
اکنون که تنش احزاب سیاسی و حکومت افغانستان در مورد چگونگی برگزاری انتخابات پارلمانی تقریبا حل شده است دیگر مسئله‌‌ای به لحاظ فنی به عنوان مانع در مسیر برگزاری انتخابات باقی نمانده است. بنابراین دولت افغانستان باید تلاش کند که با توانایی و مدیریت سالم در کنار کمیسیون‌های انتخابات؛ پروسه انتخابات را به پیش ببرد تا پس از 3 سال تلاش بتواند یک مانور سیاسی موفق را در افغانستان به اجرا بگذارد.
ناگفته پیدا است در صورت عدم مدیریت دقیق پروسه انتخابات، احتمال آن می‌رود که جنجال‌های تازۀ سیاسی پس از برگزاری انتخابات رونما شود. در انتخابات‌های گذشته، برگزاری انتخابات علیرغم دشواری‌ها مشکل خاصی به بار نیاورد اما تمام مشکلات پس از آن آغاز شد که کار از جانب مردم تمام شد  و ادامه به حکومت و کمیسیون‌های انتخاباتی سپرده شد. دقیقا تمام جنجال‌های انتخاباتی در انتخابات پارلمانی گذشته و انتخابات ریاست جمهوری، پس از آن مطرح شد که از آرای مردم به خوبی صیانت صورت نگرفت و کمیسیون مستقل انتخابات و حکومت افغانستان در برابر رأی دهندگان و نامزدان انتخاباتی، طرف قضیه واقع شدند.
به همین لحاظ حکومت افغانستان و کمیسیون‌های انتخاباتی باید از همین اکنون به صورت جدی دست به کار شوند تا حاصل تلاش‌های 3 ساله برای برگزاری انتخابات پارلمانی را به خوبی صیانت کنند و جلو هرگونه زمینه برای بروز جنجال‌های انتخاباتی را بگیرند، زیرا انتخابات پارلمانی اکنون، در اصل مرحلۀ مقدماتی برای انتخابات ریاست جمهوری سال آینده است و در این صورت بروز هرنوع بی اعتمادی و یا جنجال انتخاباتی، دامن انتخابات ریاست جمهوری سال آینده را نیز خواهد گرفت.
نهادهای ناظر انتخاباتی و نظارت عمومی در پروسۀ انتخابات درست است که به عنوان یک چشم تیزبین و دقیق متوجه قضایا هستند ولی قدرت اجرایی برای تأمین شفافیت و سلامت انتخابات را ندارند. مسئول اصلی و نهاد اجرایی برای تأمین سلامت و شفافیت انتخابات کمیسیون‌های انتخاباتی هستند. با این همه شهروندان کشور به صورت عمومی پیش از این که نهادهای انتخاباتی را مورد سؤال قرار بدهند، حکومت افغانستان را در صورت ناکامی در امر پروسه انتخابات، مسئول و پاسخگو می‌دانند. دلیل آن هم این است که اجرای برنامه‌های کلان سیاسی مانند انتخابات در یک کشور، پیش از هر نهادی مسئولیت اساسی دولت‌ها می‌باشد.
 
3- تأمین امنیت انتخاباتی
علاوه بر تأمین شفافیت و سلامت پروسۀ انتخابات، یکی از نگرانی بسیار مهم در مسیر این پروسۀ ملی تأمین امنیت عمومی می‌باشد. شهروندان افغانستان متأسفانه در آغازین روزهای ثبت نام برای رأی دادن در انتخابات پارلمانی پیشرو غمناک‌ترین فاجعه را در غرب کابل متحمل شدند. همین مسئله در چگونگی حضور و مشارکت گستردۀ مردم تأثیر بسیار زیادی گذاشت.
از این رو ضرورت است که حکومت افغانستان تمام توانایی خود را برای تأمین امنیت انتخابات به کار گیرد و در این زمینه تمام تدابیر امنیتی را روی دست داشته باشد. بدون شک  مخالفین مردم و حکومت افغانستان از هر راه ممکن تلاش خواهند کرد که جلو این مانور بزرگ سیاسی را در افغانستان بگیرند ولی حکومت، احزاب سیاسی و مردم افغانستان متوجه اهمیت مسئله هستند که در صورت مختل شدن پروسۀ انتخابات اعتماد به نفس مخالفین حکومت به شدت قوی می‌شود و حکومت افغانستان ضربۀ سنگینی را متحمل خواهد شد که جبران آن به زودی ممکن نخواهد بود.

4- برگزاری سراسری انتخابات پارلمانی
انتخابات پارلمانی باید به صورت سراسری در تمام سطح کشور برگزار گردد. از لحاظ سیاسی این مانور بزرگ باید به صورت فراگیر و هم زمان در کل کشور راه اندازی شود. در غیر این صورت از اقتدار و توانایی حکومت فروکاسته می‌شود. ولی در برخی از مناطق افغانستان تاکنون هیچ انتخاباتی برگزار نشده است. دلیل آن این است که آن مناطق تا هم اکنون در زیر حاکمیت طالبان قرار دارند. اما حکومت و کمیسیون مستقل انتخابات در ولایت بزرگ و تاریخی غزنی تاکنون کوچکترین تدابیر را برای برگزاری انتخابات پارلمانی اتخاذ نکرده‌اند.
نا امنی، اختلافات محلی و موضوع حوزه‌های رأی دهی برخی از عوامل تأثیرگذار برچالش‌های انتخاباتی در این ولایت می‌باشند که تاکنون لاینحل باقی مانده‌اند.
رئیس جمهور افغانستان که هفتۀ گذشته برای بررسی وضعیت امنیتی به ولایت غزنی سفر کرده بود، در دیدار با تعدادی از بزرگان ولایت غزنی از آنان خواست که در مورد برگزاری انتخابات در این ولایت، به توافق برسند.
اشرف غنی در دیداری که روز پنجشنبه (5 میزان / مهر 1397) با شماری از متنفذان و بزرگان ولایت غزنی در دفتر مقام ولایت غزنی داشت، از آنها خواست که در مورد نحوۀ برگزاری انتخابات پارلمانی در این ولایت به توافق برسند و طرح‌ها و پیشنهادهای خود را در این زمینه با سرور دانش معاون دوم ریاست جمهوری در میان بگذارند.⁵با این همه آنچه که مسلم است، این است که در 28 مهرماه 1397 ولایت غزنی از برگزاری انتخابات پارلمانی دراین ولایت بازخواهد ماند.

5- تعدد کاندیدان انتخاباتی و محدودیت فرصت برای افراد شایسته
مطابق ماده 33 قانون اساسی افغانستان، اتباع کشور حق انتخاب کردن و انتخاب شدن را دارند که نحوۀ استفاده از این حق در قانون تعیین می‌گردد.⁶ مطابق قانون انتخابات نیز، شهروندانی که واجد شرایط رأی دادن می‌باشند، بدون هیچ گونه تبعیض حق دارند که در انتخابات شرکت کنند و به کاندید مورد نظر خویش رأی بدهند.⁷ از دیگر جانب طبق حکم قانون، همۀ اتباع واجد شرایط افغانستان حق دارند خود را کاندید نموده و از رأی دهندگان کسب رأی نمایند.⁸
افغانستان به عنوان یک کشور جهان سومی که در مسیر نهادینه سازی پروسه‌های دموکراتیک در حرکت است، بدیهی است که فرصت‌ها را نمی‌تواند به درستی مدیریت کند. همین عامل سبب شده است که پروسه انتخابات پارلمانی در افغانستان آن گونه که باید به سوی یک نمایندگی تخصصی و کار آمد به پیش نمی‌رود یکی از نگرانی‌های بسیار مهم این است که با تعدد و کثرت کاندیدان و نیز با حضور تاجران و فرزندان رهبران سیاسی، رأی مردم به صورت انبوه در چند کانال محدود سرازیر شود و در نتیجه رأی‌های که به صورت پراکنده به صندوق‌ها ریخته می‌شود بدون نتیجه بماند و ضایع شود. این امر باعث خواهد شد که از برخی نواحی بسیار کاندیدان محدود به پارلمان راه پیدا کند و یا حتی محروم از نمایندگی شود.

انتهای مطلب/

*نویسنده و استاد دانشگاه

منابع: