ایران شرقی/

مصطفی زندیه *
پاکستان در حال تجربه یک دوره روابط بسیار شکننده با آمریکاست و چشم‌انداز این مسیر بسیار روشن نیست. درجریان سخنرانی ماه آگوست گذشته دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا که هدف آن طرح خطوط اصلی استراتژی ایالات متحده در قبال افغانستان بود، پاکستان تحت شدیدترین حملات لفظی قرار گرفت. محوریت تمرکز ترامپ در سخنرانی خویش تقبیح حمایت پاکستان از سازمان‌های ترویستی بود و اینکه این موضوع برای ایالات متحده غیرقابل تحمل می‌باشد. وی تصریح کرد: «ستون استراتژی جدید ما در تغییر رویکرد و چگونگی مقابله با پاکستان است و ما دیگر نمی‌توانیم درمورد پناهگاه‌های امنیتی پاکستان برای سازمان‌های تروریستی سکوت کنیم.» پاکستان در پاسخ ، این اتهام را رد نمود و تاکید کرد بحران افغانستان نیازمند راه حل سیاسی است. شاهد خاقان عباسی نخست وزیر پاکستان نیز با سفر به نیویورک و انجام سخنرانی در صحن مجمع عمومی‌سازمان ملل متحد، تلاش کرد تا به تشریح مبارزه پاکستان با مظاهر تروریسم و موفقیت‌های حاصله در این مسیر بپردازد.
 
شایان ذکر است ویژگی استراتژی ایالات متحده که برای پاکستان غیرقابل تحمل می‌باشد، صراحت ضد پاکستانی از یکسو و خصلت هند محور بودن آن از سوی دیگر است. از منظر پاکستان، بروز این وضعیت می‌تواند به وزن‌دهی بیشتر به نقش هند در افغانستان و مهار سیاست‌های پاکستان در آن کشور و دسترسی بیشتر هند به بازارهای آسیای مرکزی بیانجامد. موضوعی که به هرشکل برای پاکستان امری به مراتب تحدیدکننده و تهدیدزا قلمداد می‌شود. با این حال به نظر می‌رسد رهبری پاکستان به دنبال تشدید وخامت اوضاع در روابط با ایالات متحده نمی‌باشد. به ویژه اینکه ایالات متحده درصدد است تا با قطع کمک‌های مالی-اقتصادی خود به پاکستان، این کشور را در سیاست منطقه‌ای خود به چالش بکشد.
 
به نظر می‌رسد پاکستان تلاش دارد تا با توجه به حضور طولانی مدت نیروهای نظامی‌ آمریکایی در افغانستان، وانمود سازد که به نقش ایالات متحده در آن کشور واقف بوده در عین حال بطور عادلانه نیز انتظار دارد تا فعالیت‌های آن کشور در مبارزه با تروریسم نیز به رسمیت شناخته شود. رهبران نظامی ‌و سیاسی پاکستان در واکنش به اعلام استراتژی ایالات متحده سعی کردند این مواضع را به روشنی به مقامات آمریکایی اعلام کنند. در این چارچوب مقامات پاکستان انتظار دارند تا آمریکا نسبت به منافع پاکستان حساس باشد و به مسائل پاکستان از نگاه افغانستان یا هند ننگریسته و اساساً در معادلات منطقه ای پاکستان نادیده گرفته نشود. اضافه بر این نکته‌ای که برای پاکستان نگران کننده  است، این است که ایالات متحده علت شکست خود در افغانستان را ناشی از اقدامات و فعالیت‌های پاکستان می‌داند. در عین حال مروری بر سیاست‌های گذشته پاکستان نشان می‌دهد که این کشور در قبال حضور هند در افغانستان بسیار حساس می‌باشد. محور دغدغه‌های پاکستان در این چارچوب ، استفاده هند از خاک افغانستان علیه پاکستان می‌باشد. گذشته از این، گفته می‌شود واشنگتن در شرایطی که با کمک هند درصدد تحدید نفوذ منطقه‌ای چین می‌باشد، نسبت به روابط فزاینده سیاسی-اقتصادی و راهبردی اسلام آباد با پکن بدبین بوده و در همین چارچوب نسبت به ایجاد کریدور اقتصادی CPEC نیز بشدت مشکوک است.
 
هر چند گفته می‌شود پاکستان هماهنگ کننده مقدمات سفر مخفی هنری کیسینجر به پکن در جولای 1971 و عامل اصلی دوستی آمریکا با چین برای مقابله با نفوذ اتحاد جماهیر شوروی بود اما امروز وضعیت بسیار متفاوت است و همانگونه که گفته شد ایالات متحده با همکاری و همراهی هند، قصد دارد تا نفوذ فزاینده اقتصادی و سیاسی چین را تحت تاثیر قرار دهد. در حال حاضر روابط ایالات متحده با پاکستان با وجود سابقه روشنی که گفته شد، به شدت با مسائل امنیتی پیوند خورده است. ایالات متحده در گذشته نه چندان دور یک منبع مهم تامین کننده اصلی برای سیستم ها و تجهزات نظامی ‌به خصوص هواپیماهای جنگنده و وسائل نقلیه زرهی، توپخانه و تجهیزات ارتباطی و رادارهای پیشرفته بوده است. اما اخیراً پاکستان با توجه به محدودیت‌های مختلف و هزینه‌های بالا، سعی کرده برای جبران این خلاء بطور عمده به چین اتکا نماید. با این وجود در شرایطی که ایالات متحده همچنان یک مقصد عمده صادرات پارچه و کالاهای چرمی ‌برای پاکستان محسوب می‌شود و دانشگاه‌ها و موسسات علمی ‌آن کشور نیز به دلیل کیفیت بالا و شهرت آنها، برای جوانان پاکستان یک مقصد جذاب قلمداد می‌گردد، این سئوال همچنان مطرح است که آیا روابط پاکستان با ایالات متحده ترمیم خواهد یافت؟
 
در گذشته همواره ایالات متحده هند را ترغیب می‌کرد تا با پاکستان در ارتباط باشد اما با ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید، ایالات متحده آشکارا این سیاست را رها کرده است. به نظر می‌رسد این امر می‌تواند مشوق تشدید سیاست‌های ضد پاکستانی هند در منطقه باشد. از سوی دیگر اگر دوره سال‌های 2007- 2004 میلادی را بهترین دوره روابط پاکستان با ایالات متحده از منظر مشارکت دوجانبه بدانیم، بدون شک، دوره کنونی بدترین دوره روابط بین دوکشور می‌باشد.
 
خروج ایالات متحده از توازن سنتی در مواضع خود در قبال روابط پاکستان و هند باعث شده تا روابط این کشور با پاکستان بشدت به تیرگی بگراید. از این رو به نظر می‌رسد تا زمانی که توازن به نگاه ایالات متحده بازنگردد، روابط دوکشور ترمیم نخواهد یافت. البته استدلال ایالات متحده نیز قابل تامل است: پاکستان باید از حمایت از سازمان‌های تروریستی دست بردارد تا امنیت و ثبات در افغانستان دوباره برقرار شود. هرچند این امر همواره از سوی پاکستان بنا به دلایل مختلف رد شده است. اما به هر شکل این موضوعی است که روابط این کشور با ایالات متحده را پیچیده‌تر ساخته است. در مجموع کمک به هژمونی هند در منطقه برای پاکستان غیرقابل قبول است و تا زمانی که این امر از سوی ایالات متحده نادیده گرفته شود، به نظر می‌رسد ترمیم روابط پاکستان با آن کشور امکان پذیر نخواهد بود.
انتهای مطلب/

* کارشناس ارشد مسائل جنوب آسیا