ایران شرقی/

آصف حسینی*

انتخابات پارلمانی افغانستان باید در ماه خرداد ۱۳۹۴ برگزار می‌شد، ولی دولت در زمان تعیین شده قادر به برگزاری انتخابات نشد.¹ دولت افغانستان، مشکلات فنی و مالی و ضرورت اصلاحات لازم در نظام انتخاباتی کشور را باعث تأخیر در برگزاری انتخابات پارلمانی افغانستان مطرح کرده است. اگر انتخابات پارلمانی، در سال جاری برگزار شود، نمایندگان فعلی چهار سال بیشتر از موعد مقرر در قانون اساسی،  به کار خود ادامه داده‌اند.
انتخابات شوراهای ولسوالی‌ها نیز تا حال؛ هرگز برگزار نشده و تا هم اکنون هیچ شورایی در ولسوالی‌های افغانستان وجود ندارد.
حکومت وحدت ملی افغانستان به دلیل عدم برگزاری این دو انتخابات، بارها هدف انتقاد و اعتراض قرار گرفته و متهم به قانون‌شکنی شده است. کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان، اینک 28 مهر1397 را روز برگزاری انتخابات پارلمانی و شورای ولسوالی‌ها، اعلام کرده است.
سؤال اصلی این است که آیا این بار کمیسیون انتخابات افغانستان، قادر به برگزاری انتخابات در زمان اعلام شده خواهد بود؟ این نوشته چالش‌های موجود در مسیر این پروسه مهم ملی افغانستان را مورد  بررسی قرار می‌دهد.
 
چالش‌های انتخابات پیش رو
پروسه انتخابات در کشورهایی که دارای مشکلات کلان سیاسی، اقتصادی و مدیریتی می‌باشند، دارای مراحل سخت و زمانگیر بوده و با چالش‌های مختلف روبرو می‌باشد. پروسه ثبت نام رأي دهندگان،‌ تأمین امنیت انتخاباتی، تأمین هزینه مالی انتخابات، مبارزه با تقلب و تأمین شفافیت انتخابات از جمله چالش‌های مهم در مسیر انتخابات پیش رو در افغانستان می‌باشد.
1: ثبت نام رأی دهندگان
شمار رأی دهندگان در افغانستان، به صورت دقیق مشخص نیست. تا کنون هیچ سرشماری دقیق از جمعیت افغانستان وجود ندارد. براساس قانون انتخابات، حکومت افغانستان موظف است که پیش از برگزاری انتخابات در افغانستان، میزان دقیق افراد واجد شرایط برای رأی دهی را اعلام کند،² ولی حکومت افغانستان تاکنون موفق به این کار نشده است.
بیشتر از سه دهه جنگ در افغانستان باعث شده که شمار زیادی از مردم افغانستان دارای شناسنامه معتبر نباشند و از سوی دیگر، براساس قانون باید تمام کسانی که واجد شرایط رأی دهی هستند، ثبت نام شوند.
قبل از این تنها کسانی حق رأی داشتند که کارت رأی دهی کمیسیون انتخابات را گرفته بودند، ولی در انتخابات سال ۲۰۱۴ ریاست جمهوری نامزدهای رقیب معتقد بودند که از این کارت‌ها سوء استفاده شده و زمینه تقلب را فراهم کرده است زیرا ممکن است یک رأی دهنده بیشتر از یک کارت گرفته باشد.
برای برون رفت از این وضعیت، دولت افغانستان سالیان درازی است که برای توزیع شناسنامه الکترونیک هزینه کرده و وقت را سپری کرده است. اما توزیع شناسنامه الکترونیک تبدیل به یک ماجرای سیاسی شده است و پس از چندین بار اقدام برای توزیع آن، عملا به خاطر عدم توافق میان جناح‌های درگیر، متوقف شده است. تا اینکه سرانجام حکومت افغانستان مجبور شد که انتخابات امسال را براساس همان شناسنامه‌های ورقی گذشته انجام بدهد و ثبت نام رأی دهندگان را آغاز کند. با این وضع، بازهم نگرانی از تقلب و سوء استفاده از شناسنامه جعلی باقی مانده و شفافیت انتخابات را هم چنان نگران کننده باقی گذاشته است. براساس توافق صورت گرفته از هم اکنون برای توزیع شناسنامه‌های کاغذی برای کسانی که تاکنون دریافت نکرده‌اند، در سراسر افغانستان اقدام شده است.
2: بودجه انتخابات
  کارشناسان مسایل افغانستان به خوبی واقف‌اند که چگونگی تأمین هزینه انتخابات مجلس نمایندگان و شوراهای ولسوالی‌ها، به عنوان یک چالش بزرگ برای حکومت افغانستان مطرح می‌باشد.
رئیس پیشین دبیرخانه کمیسیون مستقل انتخابات قبلا اعلام کرده بود که برای برگزاری انتخابات پارلمانی و شورای ولسوالی‌ها، به بودجه‌ای حدود ۲۱۰ میلیون دلاری نیاز است. دولت افغانستان هم اعلام کرده بود که از بودجه مورد نیاز انتخابات، تنها ۳۰ میلیون دلار آن را دولت می‌تواند تأمین کند.³

هر چند که مقام‌های بین المللی از پروسه‌ی انتخابات حمایت و برای کمک‌های مالی و فنی به کمیسیون‌های انتخاباتی وعده همکاری داده‌اند ولی تا کنون میزان همکاری مالی‌شان به طور مشخص اعلام نشده است.⁴

آنچه که در این میان باعث نگرانی است این است که کمک‌های مالی و تکنیکی همکاران بین‌المللی افغانستان، حالت اعطایی دارد و طبق سیاست‌های خودشان برای افغانستان تأمین می‌شود و ادامه پیدا می‌کند. این امر حداقل از لحاظ برنامه‌ریزی مالی، استقلال پروسه انتخابات افغانستان را زیر سؤال می‌برد. تاکنون هم فساد انتخاباتی در افغانستان ریشه در  مسایل مالی و پولی داشته است. امری که حکومت افغانستان تاکنون در مدیریت و کنترل آن موفق نبوده است.

3. تأمین امنیت رأی دهندگان
حکومت افغانستان تاکنون نتوانسته است پروسه انتخابات را به صورت ملی در این کشور برگزار نماید. بسیاری از مناطق دور دست افغانستان، از انتخابات گذشته محروم بوده است. تشویق و مشارکت مردم در انتخابات، برای نامزدهای انتخاباتی کار سختی نیست ولی برگزاری انتخابات در افغانستان کار بسیار دشواری می‌باشد. در سال‌های گذشته گروه‌های مسلح مخالف دولت، به مراکز و محلات انتخاباتی حمله کرده و کارمندان انتخاباتی را به قتل رسانیده‌اند. در انتخابات‌ پیشین، طالبان در برخی موارد انگشتان مردم را که جوهر انتخاباتی روی آن بوده، بریده‌اند و از این طریق نشان داده‌اند که با انتخابات مخالف می‌باشند.
با این همه، حکومت افغانستان از سال گذشته رهنمود تأمین امنیت انتخابات را تهیه کرده است و کميسيون مستقل انتخابات نیز تفاهم‌نامه تأمين امنيت انتخابات پارلماني و شورا‌ی ولسوالی‌ها را با نهادهاي امنيتي امضا کرده و در این مورد هماهنگی‌های لازم را انجام داده است.

براساس همین تلاش‌های صورت گرفته مقام‌های امنیت ملی افغانستان امیدواراند اطلاعاتی که از طریق مرکز هماهنگی اطلاعاتی به اشتراک گذاشته می‌شود، این ظرفیت را به وجود خواهد آورد تا پیش از حمله، از آن آگاهی یافته و اقدامات پیشگیرانه را انجام بدهند.»⁵

مقامات امنیتی افغانستان در بخش تأمین امنیت، به همکاری نیروهای خارجی مستقر در افغانستان نیز امیدواراند ولی باید خاطر نشان کرد که این همکاری در مناطق دور دست بیشتر قابل اجرا می‌باشد و در داخل شهرهای بزرگ افغانستان؛ امنیت بیشتر توسط نیروهای امنیتی افغانستان تأمین می‌گردد.⁶

4. تأمین شفافیت در انتخابات
ادعای تقلب گسترده در انتخابات ریاست جمهوری سال 2014، اطمینان مردم و رهبران سیاسی افغانستان را نسبت به انتخابات شفاف و عادلانه به شدت تضعیف کرد. این امر رهبران حکومت وحدت ملی را ناگزیر ساخت تا برای تضمین شفافیت انتخابات پارلمانی و شوراهای ولسوالی‌ها، از شناسنامه الکترونیکی و تکنولوژی روز استفاده کنند.
کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان نیز مصمم شد تا در انتخابات آینده از فناوری جدید از جمله بایومتریک (ثبت مشخصات بیولوژیکی مانند اثر انگشت و اسکن چشم ) استفاده کند.

کارهای مقدماتی توزیع شناسنامه‌های الکترونیک از سوی وزارت کشور افغانستان با جدیت آغاز شد اما با گذشت بیش از سه سال از عمر حکومت وحدت ملی، پروسه توزیع شناسنامه الکترونیکی به دلیل جنجال‌های سیاسی هرگز آغاز نگردید.
 سرانجام تصمیم بر آن شد که انتخابات پارلمانی و شوراهای ولسوالی‌ها، با استفاده از شناسنامه کاغذی برگزار شود. اکنون که کمیسیون مستقل انتخابات تاریخ برگزاری انتخابات پارلمانی و شوراهای ولسوالی‌ها را اعلام کرده، نگرانی‌ها از تأمین شفافیت در انتخابات افزایش یافته است.
نهادهای فعال در امور انتخابات می‌گویند که هنوز امنیت بسیاری از مراکز رأی دهی تأمین نیست و این امر نگرانی‌ها در مورد فراگیر بودن و شفافیت انتخابات را افزایش می‌دهد.⁷

نتیجه گیری
حکومت وحدت ملی در افغانستان به دلیل فشار‌های بین المللی و اعاده اقتدار حکومت، ناگزیر است که انتخابات پارلمانی و شوراهای ولسوالی‌ها را برگزار نماید. از دیگر جانب انتخابات پارلمانی از لحاظ سیاسی، مقدمه‌ای برای آمادگی جناح‌های سیاسی برای کارزار انتخابات ریاست جمهوری آینده نیز می‌باشد.

بنابراین می‌توان گفت که عزم و اراده حکومت افغانستان در برگزاری انتخابات پارلمانی وشوراهای ولسوالی‌ها جدی به نظر می‌رسد و انتخابات در سال پیش رو برگزار خواهد شد. اما به دلیل چالش‌های که در این نوشته مطرح شد، احتمال دارد که در صورت مدیریت ضعیف این انتخابات و بروز تقلب و نابسامانی در فرایند انتخابات، چالش‌های سیاسی دیگر بروز نماید. چالش‌های انتخاباتی در سال 2014 هزینه کلان سیاسی و مدیریتی در سطح کلان کشور را با وساطت جان کری وزیرخارجه وقت ایالات متحده آمریکا به مردم افغانستان تحمیل کرد.