کد QR مطلبدریافت صفحه با کد QR

یادداشت کارشناس ازبک

نگاهی به ضرورت میانجیگری میان قرقیزستان- قزاقستان

موسسه مطالعات آسیای مرکزی و افغانستان , 2 آذر 1396 ساعت 12:25

مترجم : موسسه مطالعات راهبردی شرق، الهام چرمگی


ایران شرقی/

بختیار ایرگشوف:
 
اختلاف بین قرقیزستان و قزاقستان که طی دو ماه اخیر بنابر تحولات انتخابات ریاست جمهوری قرقیزستان آغاز شد، اکنون به سطحی از اختلاف منجر شده که ضرورت میانجیگری طرف یا طرف‌های ثالث را بیش از هر زمانی بوجود آورده است.
میانجیگری راه و شیوه مسالمت آمیز حل و فصل مباحث و اختلافات بین‌المللی با کمک کشورهایی است که در این مباحث و اختلافات حضور ندارند. بنابراین اکنون این پرسش اهمیت پیدا کرده است که در شرایط کنونی که اختلاف بین قرقیزستان و قزاقستان نه تنها فروکش نکرده بلکه شدت بیشتری گرفته است، میانجیگری تا کجا امکان پذیر خواهد بود؟ و اگر امکان پذیر است در چه چارچوبی بایستی دنبال شود؟

البته گزینه مطلوب این است که دو کشور بر سر حل و فصل اختلاف موجود بدون پادرمیانی میانجیگران به توافق برسند. اما اختلاف بین قرقیزستان و قزاقستان نشان می‌دهد که برخلاف برخی فرضیات در همگن بودن منطقه آسیای مرکزی به لحاظ تاریخی و فرهنگی، اختلافات میان 5 کشور، هر ساله با عمق بیشتری خود را نشان می‌دهد.

البته اختلاف بین قرقیزستان و قزاقستان در قیاس با اختلافاتی که بین تاجیکستان و ازبکستان و یا قرقیزستان و ازبکستان بر سر منابع آب بروز کرده بود، چندان عمیق و جدی به نظر نمی رسد. زیرا موضوع آب به طور مستقیم به منافع بلندمدت ملی کشورها ارتباط پیدا می‌کند که دیدگاه‌های متفاوت نسبت به حل و فصل آن شرایط را می‌تواند به مراتب پیچیده تر کند.
از سوی دیگر به این دلیل که قرقیزستان و قزاقستان از روابط نزدیک اقتصادی برخوردار می‌باشند، تداوم این وضعیت به ضرر منافع هر دو طرف خواهد بود. قزاقستان در سال 2016 با رقم 593 میلیون دلار پس از روسیه (914 میلیون دلار) مهم ترین صادرکننده کالا و محصولات به قرقیزستان بوده و از نظر واردات کالا و محصولات از قرقیزستان نیز در مقام دوم (274 میلیون دلار) قرار گرفته است. علاوه بر آن در قزاقستان بیش از 125 هزار نفر مهاجر کاری قرقیز ثبت نام شده‌اند که این موضوع نیز برای بیشکک دارای اهمیتی کلیدی است.

اما چرا این بار اختلاف دارای ابعاد جدیدی شده است؟ در این رابطه می‌توان به چندین دلایل اقتصادی و سیاسی اشاره کرد:

بنابراین قرقیزستان و قزاقستان باید به طرف یکدیگر گام بردارند تا اختلاف رفع گردد. در روابط بین کشورها نباید احساسات فوران کند بلکه باید زمینه برای گفت و گو فراهم شود تا راه حل‌های مناسب و مطلوب به دست آید.
کشورهای همسایه خواهان ایجاد فضای همکاری در آسیای مرکزی می‌باشند و ازبکستان با توجه به فعال شدن سیاست منطقه‌ای خود که هدف ایجاد فضای حسن اعتماد و تعامل و همکاری میان همسایه‌ها را دنبال می‌کند، علاقمند حل مشکل بین بیشکک و آستانه می‌باشد. اما نمی‌توان با قاطعیت گفت که ازبکستان آماده میانجیگری بین دو طرف است. به اعتقاد من اگر هم میانجیگری‌ای دنبال شود (که حتما خواهد شد) به صورت غیر علنی خواهد بود.

«شوکت میرضیایف» رئیس جمهور ازبکستان ضمن سخنرانی خود در همایش بین المللی «آسیای مرکزی: گذشته و آینده مشترک، همکاری در راه توسعه پایدار و شکوفایی متقابل» که در شهر «سمرقند» برگزار شد، تاکید کرد که امروز منطقه نیازمند پیدا کردن راه حل‌های مشترک برای مسائل و مشکلات منطقه‌ای است و به این منظور خواستار برگزاری نشست‌های دائمی مشاوره‌ای روسای جمهور آسیای مرکزی شد.
میرضیایف همزان تاکید کرد که چنین اقدامی به معنای ایجاد سازمان جدید بین‌المللی دارای آئین نامه و ساختارهای فراملی نبوده بلکه هدف رایزنی بین رهبران کشورهای آسیای مرکزی در رابطه به مسائل کلیدی توسعه منطقه ای می‌باشد. البته اگر چنین اتفاقی بیفتد فرصت خوبی برای گفت و گوی بین روسای جمهور قرقیزستان و قزاقستان فراهم خواهد شد.

البته این پرسش نیز وجود دارد که آیا کشورها و قدرت‌های دیگری (فرامنطقه‌ای) نظیر چین و آمریکا نیز می‌توانند پا به عرصه میانجیگری در قضیه قرقیزستان و قزاقستان و کلا منطقه بگذارند؟ به نظر من بهتر است تا اقدام آنها به میدان کشیده نشود. امیدوارم که رهبران کشورهای آسیای مرکزی به حدی از خرد سیاسی رسیده باشند که بتوانند به حل مشکلات خود بدون جلب طرف‌های غیر منطقه‌ای اقدام کنند.

*معاون مدیر مرکز فرهنگ‌های سنتی در «تاشکند»


کد مطلب: 1073

آدرس مطلب :
https://www.iess.ir/fa/note/1073/

موسسه مطالعات راهبردي شرق
  https://www.iess.ir