دور جدید مذاکرات بین‌الافغانی برای دست‌یابی به صلح در افغانستان در تاریخ 16 و 17 تیر در دوحه قطر برگزار شد. پبشتر این مذاکرات به دلایلی منحل شد اما به نظر می‌رسد این بار آلمان‌ها با دخالت در این پروسه توانستند با کمک دولت قطر این نشست را برگزار کنند. نشستی که برخی اعضای دولت افغانستان نیز در آن حضور داشتند اما طبق پروتکل در ظرفیت شخصی با طالبان گفتگو کردند.

ایران شرقی/
 
دور جدید مذاکرات بین‌الافغانی برای دست‌یابی به صلح در افغانستان در تاریخ 16 و 17 تیر در دوحه قطر برگزار شد. پبشتر این مذاکرات به دلایلی منحل شد اما به نظر می‌رسد این بار آلمان‌ها با دخالت در این پروسه توانستند با کمک دولت قطر این نشست را برگزار کنند. نشستی که برخی اعضای دولت افغانستان نیز در آن حضور داشتند اما طبق پروتکل در ظرفیت شخصی با طالبان گفتگو کردند.

تفاوت مذاکرات بین‌الافغانی قطر با مذاکرات مسکو، در حضور نمایندگان دولت افغانستان در نشست دوحه است؛ هر چند سخنگوی ریاست جمهوری افغانستان پیش از برگزاری این نشست اعلام کرد که از جزییات چگونگی دعوت آگاه نیست و از این‌رو دولت به صورت رسمی نماینده‌ای در این نشست ندارد، اما به گفته وی، برخی مقامات دولتی با استفاده از ظرفیت‌های فردی در آن حضور خواهند داشت و این گونه نیز شد؛ از این‌رو قطعا شکل و محتوای گفت‌وگوها و نتایج برخواسته از آن، متفاوت بوده است.

مذاکرات بین‌الافغانی دو روزه در قطر با یک قطع‌نامه 8 ماده‌ای به کار خود پایان داد. این قطع‌نامه با خوش‌بینی‌هایی نیز در سطوح مختلف، به خصوص در میان رهبران و مقامات ارشد دولت افغانستان همراه شده و این مسأله نیز یکی دیگر از وجوه تمایز مذاکرات قطر با مسکو است.

سئوالات متعددی درباره مذاکرات قطر مطرح است. موسسه مطالعات آسیای مرکزی و افغانستان در گفت‌وگویی ویژه با «مولوی عبدالله قرلق»، معاون حزب جنبش ملی افغانستان، عضو مجلس سنا و یکی از اعضای تیم هیئت افغانستان در مذاکرات بین‌الافغانی قطر، این مذاکرات را به بررسی گرفت. مشروح این مصاحبه به شرح زیر است:
 
سئوال: با توجه به حضور شما در مذاکرات بین‌الافغانی مسکو و دوحه، چه تفاوت‌هایی از جمله در عملکرد طالبان مشهود بود؟ فضای گفتگوهای دوحه از دیدگاه شما چگونه بود؟
قرلق: این‌بار مذاکراتی که با طالبان داشتیم، متفاوت‌تر از کنفرانس‌های اول و دوم مسکو بود؛ طالبان روحیه سازگاری داشتند و احساس هم‌دیگرپذیری و تحمل در اعضای این گروه دیده می‌شد.
این تغییر روحیه می‌تواند به چند دلیل باشد: نخست؛ این‌که فشارهای نظامی در صحنه‌های جنگ و تلفات وارده به طالبان که رو به ازدیاد است، اثرگذار بوده است؛
دوم؛ دیدگاه کشورهای منطقه‌ درباره صلح افغانستان و همچنین تلاش‌های زلمی خلیل‌زاد، ورود آلمان‌ها و قطری‌ها در این روند، بر رویکرد طالبان تأثیرگذار بوده است؛
سوم؛ به هر میزان که گفت و شنود و مذاکرات بین‌الافغانی بیشتر شود، به همان میزان دیدگاه‌ها به هم نزدیک شده و تفاوت دیدگاه‌ها کمتر می‌گردد،
چهارم؛ برخلاف روز اول نشست که طالبان می‌خواستند اندکی برتری و بالادستی از خود نشان دهند، در نتیجه اظهارات هیئت افغانستان، طالبان به این نتیجه رسیدند که جز انعطاف راه دیگری ندارند. برخی از اعضای هیئت افغانستان، افراد توانمندی بودند و با استدلال و منطق بالا؛ پاسخ طالبان داده می‌شد.
پنجم: همچنین ترکیب هیأت افغانستان و تنوع کسانی که در نشست قطر حضور داشتند، بر رویکرد طالبان و فضای گفت‌وگوها تأثیرگذار بود و برخورد و شیوه طالبان را تغییر داد.
 
 
سئوال: ترکیب و تنوع هیئت اعزامی به قطر چه تفاوت‌هایی با مذاکره کنندگان در مسکو داشت؟
قرلق: در دوحه مدیریت بهتر بود، چنانچه اختلافی وجود ‌داشت، آلمان‌ها و قطری‌ها تلاش می‌کردند دو طرف را تفهیم کنند تا این نشست بدون نتیجه پایان نیابد.
 
سئوال: در این نشست شاهد حضور برخی نمایندگان دولت افغانستان بودیم، حضور این نمایندگان چه تفاوت‌هایی را سبب شد؟
قرلق: نقش و حضور نمایندگان دولت کاملا برجسته بود. این نمایندگان نه تنها از آدرس شخصی خود صحبت کردند، بلکه سلام‌ها و پیام‌های رییس‌جمهور افغانستان را نیز رساندند؛ آنها خود را معرفی کردند که دولتی هستند و به نحوی در مورد پالیسی‌ها و سیاست‌های دولت با طالبان صحبت کردند. تقریبا همه چهره‌های سیاسی به صورت غیرمستقیم از نظام موجود، ارزش‌های 18 ساله‌ای که به دست آمده، سیستم و نظام موجود، انتخابات، حفظ نهادهای ملی، امنیتی، و هم‌چنان قانون اساسی حمایت کردند. طبیعی است نمایندگان دولتی نمی‌خواستند بندی در قطع‌نامه وارد شود که خلاف دیدگاه مردم و نظام افغانستان باشد.
 
 
سئوال: با توجه به تجربه چند دور شرکت در مذاکرات، آیا فکر می‌کنید ممکن است در نشست‌های آینده نمایندگان دولت و طالبان با یکدیگر مذاکره کنند؟
قرلق: بدون شک نمی‌توان تمام معضلات 40 ساله افغانستان را در یک یا دو نشست حل کرد، اما ادامه برگزاری این مذاکرات می‌تواند راه را برای رسیدن به این هدف هموار کند. بحث‌هایی که در قطع‌نامه نشست قطر ذکر شده نیز یک مقدمه است، این آغازی برای مذاکرات مستقیم بین‌الافغانی است که در آینده‌ای نه چندان دور حتما شروع خواهد شد.
 
سئوال: شما پس از نشست مسکو در اظهاراتی در مجلس سنا گفته بودید که دیدگاه‌های طالبان تغییر نکرده، آن‌ها از سیاسیون افغانستان خواستند که به برپایی مجدد امارات اسلامی کمک کنند تا در این امارات نقش و جایگاه داشته باشند، با توجه به این نشست، آیا شما هم‌چنان باور دارید تغییری در دیدگاه طابان به میان نیامده است؟
قرلق: آن‌چه که من پس از نشست مسکو ذکر کرده بودم (دیدگاه‌های طالبان تغییر نکرده است، آن‌ها از سیاسیون افغانستان خواستند که به برپایی مجدد امارات اسلامی کمک کنند) به دلیل تشدید دامنه جنگ و تلفاتی وارده به طالبان، فشارها و گفتگوهای متعددی که خلیل‌زاد، قطری‌ها و آلمانی‌ها با طالبان داشته‌اند، سبب تغییر در دیدگاه طالبان شده است.
از جمله این تغییرات رفتاری باید گفت که موارد ذکر شده در قطع‌نامه، مفهوم آتش‌بس را نشان می‌دهد، فقط کلمه آتش‌بس ذکر نشده است.
 
سئوال: در این نشست در مورد قانون اساسی چه مسائلی مطرح شد و دیدگاه طالبان چه بود؟
قرلق: قانون اساسی و هم‌چنان موضوع انتخابات، اعلام آتش‌بس و یا چگونگی ساختار نظام آینده، از جمله مسائلی است که در گفتگوها و جلسات آینده بحث خواهد شد.
دیدگاه طالبان در نشست قطر و نیز در کنفرانس‌های مسکو در رابطه با قانون اساسی یا نهادهای امنیتی، اصلاح و تغییر است و بدون شک ما هم خواهان تغییر و اصلاح قانون اساسی و هم‌چنین نهادهای امنیتی هستیم.
درباره انتخابات، نه تنها طالبان، بلکه آمریکایی‌ها نیز معتقدند که پروسه صلح، نسبت به انتخابات اولویت دارد.
 
سئوال: لطفا بیشتر توضیح دهید، اگر که توافقی در صلح به وجود نیاید، سرنوشت انتخابات چه خواهد شد؟ آیا بار دیگر به تعویق خواهد افتاد؟ دیدگاه طالبان چه بود؟
قرلق: طالبان در ارتباط به برگزاری انتخابات هیچ بحثی نداشتند و موضوع خاصی را ارائه نکردند، منتهی در مذاکرات قطر تمرکز بیشتر در مورد پروسه صلح بود که باید گفتگوهای صلح پیش از برگزاری انتخابات به نتیجه برسد. اما اگر تا فرا رسیدن زمان انتخابات، صلح به نتیجه نرسد، برگزاری انتخابات به این معنی نیست که تمام تلاش‌ها در این روند؛ پشت سر گذاشته است. در صورتی که صلح تا ماه سپتامبر به ثمر نرسد، طبیعتا مسأله انتخابات به تعویق خواهد افتاد.
 
سئوال: به نظر شما رییس‌جمهور و دولت افغانستان با این اولویت‌های آمریکا همگام خواهند شد؟
قرلق: به نظر من دولت ناگزیر است که به خواست افکار عمومی، طرفین جنگ و هم‌چنان سیاست‌های آمریکا توجه کند.
 
سئوال: در مورد مذاکرات امریکا و طالبان چه مسائلی مطرح شد؟
قرلق: هر دو طرف خوش‌بین به نظر می‌رسیدند. منتهی در یک نقطه خاص بسیار اختلاف داشتند و آن، این‌که طالبان می‌خواهند اعلام زمان جدول‌بندی خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان کمی سرعت داشته باشد و در آینده نزدیک باشد، اما آمریکایی‌ها خواهان آن هستند که اعلام خروج نیروهای این کشور از افغانستان، زمان و مدت طولانی‌تری را در بر گیرد.
 
 
سئوال: نگرانی‌هایی در مورد روایت و تعریف طالبان از اسلام وجود دارد، در این مورد چقدر باور طالبان تغییر کرده و تعریف آن‌ها از اسلام، تا چه اندازه همان نگاهی است که در داخل افغانستان وجود دارد؟
قرلق: من آن‌ قدر شدت و افراط در دیدگاه طالبان ندیدم و نیافتم. در ارتباط با حقوق زن و آنچه که اسلام تذکر داده، تعبیر سختی در دیدگاه طالبان نبود، بلکه یک تعبیر واحد وجود دارد.
 
سئوال: برداشت شما از مذاکرات بین‌الافغانی در قطر چیست؟ آینده این مذاکرات را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ چه زمانی می‌توان وارد روند اصلی مذاکرات بین‌الافغانی شد؛ روندی که به نتیجه الزام‌آور برسد؟
قرلق: ما امیدوار هستیم و نسبت به آینده خوش‌بین. بدون شک که به همان اندازه که بحث‌ها و گفت‌وگوها تکرار شود، به همان میزان می‌توان به دیدگاه‌های بسیار نزدیک و واحد دست پیدا کرد. با توجه به آنچه که ما در صحبت‌های نزدیک و شخصی با طالبان داشتیم، تغییر در دیدگاه آن‌ها احساس می‌شود؛ به خصوص این‌که طالبان هم درک کرده‌اند باید در افغانستان زندگی کنند و به این وضعیت فعلی پایان داده شود. دیدگاه‌های طالبان نشان می‌داد که آن‌ها هم از این وضعیت که همه روزه شاهد تلفات دو طرف هستیم، به خصوص تلفات غیرنظامیان، متأثر هستند و تعدادی از آنها به صراحت این مسأله را اظهار داشتند. بر این اساس، برداشتی که می‌توان از اظهارات و صحبت‌های طالبان کرد، این است که این گروه نیز از وضعیت موجود در افغانستان راضی نیست و به باور آنها، باید تغییر و فصل جدیدی در زندگی مردم به وجود بیاید.
 
سئوال: فکر می‌کنید بعد از نشست قطر و قطعنامه پایانی آن، آتش جنگ کاهش خواهد یافت؟
قرلق: امیدوار هستیم که به قطع‌نامه احترام گذاشته شود و دو طرف مکلف شوند به آن عمل کنند.
 
سئوال: پیش‌بینی نشست بعدی، دور بعدی گفت‌وگوهای بین‌الافغانی کی و کجا برگزار خواهد شد؟
قرلق: زمان آن مشخص نیست، اما احتمالا در سمرقند ازبکستان دایر خواهد شد.
انتهای مطلب/