با توجه به واکنش رسمی شرکت کنندگان نشست مسکو، آنها در نگاه اول از نتایج این نشست راضی بودند و خوش‌بینی محتاطانه خود را نسبت به دور بعدی گفت و گو بیان کردند. اما همچنان اعلام موفقیت در مذاکرات زود است.چرا که طرفین فعلا در مورد رسیدن به توافق، به نتایجی دست پیدا کرده و هنوز تا رسیدن به مرحله اجرا، فاصله زیادی است...

ایران شرقی/

هفتمین اجلاس وزرای امور خارجه کشورهای حاشیه دریای خزر (آذربایجان، ایران، قزاقستان، روسیه و ترکمنستان) پیرامون امضای کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر 5-4 دسامبر در مسکو برگزار شد.

به گفته شرکت‌کنندگان در این اجلاس، وزاری امور خارجه در مورد متن این سند به توافق رسیده‌اند. مطابق با اظهارات آنها، این متن باید در آینده نزدیک پس از تکمیل فنی منتشر شود. لازم به ذکر است که این مسئله بیش از 20 سال است که مورد بحث و بررسی قرار دارد اما تاکنون توافقی در مورد آن صورت نگرفته است.

مسئله "تقسیم خزر" یا به طور دقیق‌تر، ثروت آن یکی از مشکلات موجود در این مسیر بوده است. براساس اطلاعات منابع ایرانی، در حوضه این دریا ذخایر بزرگ مواد خام و حدود 50 میلیارد بشکه نفت و 257 تریلیون فوت مکعب گاز طبیعی وجود دارد.

همه شرکت کنندگان این اجلاس از اهمیت استراتژیک توافق در مورد متن کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر آگاهند. در این راستا، بیانیه وزارت امور خارجه روسیه قبل از آغاز اجلاس خطاب به تمام کشورهای حاشیه دریای خزر در مورد اینکه "توافق هر چه سریع‌تر در مورد متن کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر به گسترش روابط متقابلا سودمند بین کشورهای همسایه منجر می‌شود" اتفاقی نبوده است.

«المار محمدیاراف» وزیر امور خارجه آذربایجان به نوبه خود در آستانه برگزاری اجلاس مسکو خاطرنشان کرد: این سند پایه و اساس محکمی برای ساختار آینده روابط متقابل در دریای خزر بوده و به تقویت هر چه بیشتر ثبات و امنیت در منطقه خزر (از جمله، در حوزه مقابله با تروریسم، جنایات سازمان یافته و تقویت همکاری‌های بین‌المللی)، ایجاد روابط امید بخش و امن و بهبود هر چه بیشتر فضای سرمایه گذاری برای بهره‌برداری از منابع انرژی و انتقال آنها به بازارهای بین‌المللی و جذب تکنولوژی‌های پیشرفته کمک می‌کند.

به گفته وزیر امور خارجه قزاقستان، این سند امکان پرداختن کامل به مسئله "استفاده از وضعیت جغرافیایی منحصر به فرد دریای خزر، تعیین حدود قعر و منابع زیر زمینی دریا، رژیم دریانوردی در آب‌های مرزی و داخلی و کشیدن خطوط لوله در سراسر دریا" را فراهم می‌آورد. در نتیجه، چشم‌اندازهای جدیدی برای استفاده موثر از پتانسیل حمل و نقل-ترانزیت قزاقستان و همسایگانش در دریای خزر مطابق با طرح "نورلی‌ژول" (مطرح شده توسط رئیس‌جمهور قزاقستان) ایجاد می‌شود.

از سوی دیگر، در آستانه اجلاس مسکو، وزارت امور خارجه روسیه و آذربایجان یادآور شده بودند که وضعیت آینده امور دریای خزر و چشم انداز برگزاری پنجمین اجلاس رؤسای جمهور کشورهای حاشیه دریای خزر در سال 2018 در قزاقستان تا حد زیادی به نتایج این اجلاس بستگی خواهد داشت. بنابراین، اگر طرفین به توافق نرسند، برگزاری اجلاس در سال 2018 منتفی است.

در عین حال، عدم توافق، پایه و اساسی برای درگیری‌های جدی (ار جمله در پردازش منابع هیدروکربن) و مداخله قدرت‌های خارجی در آنها خواهد بود.

در وهله اول باید روابط پیچیده آذربایجان-ترکمنستان و آذربایجان-ایران برای پردازش منابع نفت و گاز را یادآور شد. به گزارش "ایرنا"، «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران هم در مورد پیشرفت در مسئله رژیم حقوقی دریای خزر از توافق طرفین در مورد 12 سند مهم خبر داده است. به گفته ظریف، در بسیاری از حوزه‌ها توافق صورت گرفته است، اما باید در مورد محتوای کنوانسیون به توافق برسیم.

بدین ترتیب، به نظر می‌رسد که پروسه خزر پس از مذاکرات کم اثر چندین ساله، چشم‌اندازهای جدیدی بدست آورده است. با توجه به واکنش رسمی تمام شرکت کنندگان نشست مسکو، آنها در نگاه اول از نتایج این نشست راضی بودند و خوش‌بینی محتاطانه خود را نسبت به جریان بعدی گفت و گو بیان کردند. اما گرفتن جشن در مورد دستیابی به موفقیت خزر فعلا زود است. چرا که طرفین فعلا در مورد رسیدن به توافق، توافق کرده‌اند و توافق اولیه شرکت کنندگان اجلاس ضامن امضای سند نهایی نیست.

«آندری گروزین» رئیس بخش آسیای مرکزی انستیتو کشورهای مستقل مشترک‌المنافع، وضعیت را اینگونه تفسیر می‌کند: البته دستیابی به چنین توافقاتی به نوبه خود خوب است. چرا که با شروع آن می‌توان به حل و فصل مسائل پیچیده بین‌المللی امید داشت. اما نباید دستیابی به موفقیت در این حوزه را جشن گرفت.

این بیانیه بدین منظور صادر شده است که کارشناسان فعلا قراردادی را طراحی کنند که باید در اجلاس روسای جمهور کشورهای حاشیه خزر در آستانه امضا شود و در حال حاضر، کار حساس و بحرانی پیرامون توافق در این مورد پیش رو قرار دارد. در عین حال، باید به یاد داشت که حتی در صورت امضای واقعی آن، تمام مشکلات موجود بین کشورهای حاشیه دریای خزر حل و فصل نخواهد شد. به منظور کاهش هر چه بیشتر اختلافات، طرفین باید در مورد فرمول‌های مبهم به توافق برسند.

به گفته گروزین، از سوی دیگر، در گفت و گو بین نمایندگان گروه‌های شمالی (آستانه، باکو و مسکو) و جنوبی (عشق‌آباد و تهران) همچنان مشکلات جدی وجود دارد. در این راستا، باید موضع منفی سابق روسیه و ایران نسبت به تمایل دولت ترکمنستان به کشیدن خطوط لوله در قعر دریای خزر برای انتقال هیدروکربن به جنوب را یادآور شد. (عشق‌آباد روی انتقال مواد خام به غرب از طریق خط لوله ترانس کاسپین حساب کرده است. بنابراین، ساخت و ساز این خط لوله یکی از اصلی‌ترین نکات بحث‌برانگیز می‌باشد).  

انتهای مطلب/.