ایران شرقی/ آسیای مرکزی بیش از دو دهه است که به دلیل در اختیار داشتن پتانسیل بالای انرژی و مواد طبیعی و تبدیل شدن به یک بازار بسیار مناسب برای کالاهای چینی، جایگاه مهمی در برنامه‌های استراتژیک چین دارد. علاوه بر این، آسیای مرکزی از نظر چین، منطقه‌ای برای دسترسی به کریدورهای حمل و نقل بین‌المللی است.
در حال حاضر، چین سرمایه‌گذار اصلی و اهدا کننده مالی منطقه محسوب می‌شود. بخش عمده وجوه چین به صورت دو جانبه تقسیم می‌شود. نفوذ چین در آسیای مرکزی پس از سال 2008 (زمانی که دیگر شرکای اصلی منطقه با مشکلات مالی مواجه بودند) جدی‌تر شده است.
چین در نیمه اول سال‌های 2000 به طور عمده در صنایع خام تاجیکستان سرمایه‌گذاری ‌می‌کرد، اما در سال‌های اخیر، به طور فعال در زیرساخت‌های حمل و نقل و انرژی سرمایه‌گذاری کرده است. در حال حاضر، میزان وام‌های چین در پروژه‌های زیربنایی مختلف در تاجیکستان به بیش از 1 میلیارد و 300 میلیون دلار رسیده است.
پروژه‌های زیربنایی محقق شده توسط پکن در تاجیکستان شامل چندین جزء می‌شوند: حمل و نقل، برق، حمل و نقل انرژی، صنعت، کشاورزی، سرمایه‌گذاری و نظامی. یعنی در واقع، تمام حوزه‌های اقتصاد و زندگی جمهوری.
پروژه‌های صنعت برق
صنعت برق تاجیکستان به یکی از نخستین صنایع تبدیل شده که چین شروع به صرف منابع مالی خود در آن کرده است. این کاملا منطقی است، چرا که گسترش جدی حضور اقتصادی شرکت‌های چینی در کشور بدون غلبه بر کمبود انرژی موجود در تاجیکستان امکان پذیر نیست. در حال حاضر پروژه‌های زیر در حال اجرا و یا در مراحل مختلف اجرا هستند:
-  ساخت واحدهای اول و دوم نیروگاه حرارتی "دوشنبه-2" (400 مگاوات(
-  ساخت خط انتقال نیروی برق"جنوب-شمال" با ولتاژ بالا "؛
 - ساخت خط انتقال برق "لاله‌زار-ختلان" با ولتاژ بالا؛
-  ساخت نیروگاه برق آبی "نورآباد -2".
پروژه‌های حوزه حمل و نقل
در حال حاضر، پکن به دلیل ضعف زیرساخت‌های حمل و نقل موجود در تاجیکستان، یکی از اولویت‌های سرمایه‌گذاری در این جمهوری را ساخت و ساز جاده‌ها و توسعه شبکه راه‌آهن می‌داند. در حال حاضر، چین به طور منظم زیرساخت‌های حمل و نقل جاده‌ای تاجیکستان را توسعه داده و به تدریج گذرگاه‌های مرزی را به مراکز اقتصادی و صنعتی پیوند می‌دهد.
در این راستا، پروژه‌های زیر محقق شده و یا در سطوح مختلف اجرا قرار دارند:
- بازسازی بزرگراه "کولما-خاروق-کولاب-دوشنبه"؛
- بازسازی بزرگراهی به طول 335.9 کیلومتر که از مسیر "دوشنبه-خجند-چاناک" می‌گذرد (در چارچوب این پروژه، چین در سال 2006 به تاجیکستان 281.2 میلیون دلار ارائه کرد. این وجوه به عنوان وام امتیازدار 2 % برای مدت 20 سال ارائه شدند. در سال 2010 بزرگراه راه‌اندازی شد)؛
- نوسازی بزرگراه "دوشنبه-تورسون زاده-ازبکستان" به طول 65 کیلومتر (چین در تامین بودجه این پروژه که در سال 2015 راه‌اندازی شد، به طور مستقیم شرکت نکرد، اما شرکت چینی Сhina Road and Bridge Corporation  به عنوان پیمانکار آن انتخاب شد). (لازم به ذکر است که چین در حال نوسازی بزرگ‌راه‌هایی است که در مسیر تحویل کالاهای صادراتی از چین قرار دارند. وضعیت نامناسب زیرساخت یکی از موانع اصلی رشد بیشتر صادرات چین به آسیای مرکزی است)؛
- اجرای مرحله دوم پروژه بازسازی و تعمیر جاده‌های شهری در شهرهای "کورگان-توبه و کولاب"؛
- احداث تونل‌های "شار شار"، "شهرستان"، "آزادی"، "ختلان"، تونل راه‌آهن "یوان- وحدت"؛
- کار بر روی ساخت و ساز و بازسازی 60 پل که 37 مورد از آنها جدید بوده و بقیه بازسازی شده اند.
علاوه بر این، در حال حاضر در چین امکان ساخت راه آهن مستقیم که چین و تاجیکستان را به هم متصل می‌کند در حال بررسی است.
پروژه حمل و نقل انرژی
در چارچوب ایجاد "شریان انرژی جاده ابریشم"، احداث شاخه چهارم خط لوله گاز "آسیای مرکزی-چین" (از طریق قرقیزستان و تاجیکستان) به طول 200 کیلومتر در برنامه قرار گرفته است. هزینه این پروژه 800 میلیون دلار تخمین زده شده است.
پروژه‌های حوزه صنعت و استخراج معدن
چین در سال‌های اخیر به دلیل نیازهای عینی‌اش، به معادن فلزات گران‌بها و رنگین در تاجیکستان علاقمند شده است. پکن قصد دارد برای برآوردن این نیازها پروژه‌های زیر را اجرا کند:
- توسعه صنعتی معادن طلا در منطقه پنجکنت استان سغد (توافق نامه سرمایه‌گذاری 180 میلیون دلاری در معدن طلای "پاکروت" )؛
- ساخت کارخانه‌های تولید آلومینیوم فلوراید و کریولیت در منطقه ختلان؛
- بازسازی کارخانه آلومینیوم تاجیکستان.
پروژه‌های حوزه کشاورزی
- ایجاد باغ علمی -فنی کشاورزی ختلان؛
- ایجاد شبکه پارک‌های صنعتی-کشاورزی برای تولید محصولات کشاورزی مورد نیاز چین.
سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیرساختی و اقتصاد تاجیکستان
سرمایه‌گذاری‌های چین در پروژه‌های زیربنایی و اقتصاد تاجیکستان سال‌هاست که پویایی مثبت را نشان می‌دهد و همین امر به طور غیر مستقیم اهمیت پکن به توسعه تاجیکستان را تایید می‌کند.
جدول زیر می‌تواند یک نمونه باشد.

حجم سرمایه‌گذاری‌های مستقیم چین	دوره
273 میلیون دلار	سال 2015
762/2 میلیون دلار (24.7% از کل حجم سرمایه‌گذاری‌ها)	اوایل سال 2016
1 میلیارد و 16 میلیون دلار (32% از حجم کلی سرمایه‌گذاری‌ها	اواخر سال 2016

علاوه بر این، چین در حال حاضر، از لحاظ میزان وام‌های ارائه شده به تاجیکستان موقعیت غالب را دارد. همان طور که قبلا ذکر شد، کل بدهی تاجیکستان به چین به بیش از 1.3 میلیارد دلار رسیده است که تقریبا نیمی از تمام وام‌های این جمهوری را تشکیل می‌دهد. بدهی تاجیکستان به بانک‌های دولتی چین 42 درصد از بدهی خارجی جمهوری را تشکیل می‌دهد
سرمایه‌گذاری در حوزه امنیت
مسائل مربوط به ارائه کمک‌های مالی-فنی برای ایجاد مرکز نیروهای مسلح جمهوری تاجیکستان و همچنین تجهیز واحدهای رزمی نیروهای مسلح تاجیکستان به طور مثبت توسط رهبری نظامی-سیاسی چین حل و فصل می‌شوند.
چین قصد دارد برای این اهداف حدود 61 میلیون دلار اختصاص دهد.
علاوه بر این، چین در حال حاضر 15 میلیون دلار به ساخت مسکن برای نیروهای نظامی در شهر دوشنبه اختصاص داده است.
چین همچنین قصد دارد در:
- ساخت 11 پاسگاه برای نیروهای مرزی تاجیک در مرز با افغانستان؛
- ساخت یک مرکز آموزشی برای مرزبانان؛
- تجهیزات مهندسی مرز با افغانستان
سرمایه‌گذاری کند.
مرحله جدید روابط متقابل
رئیس‌جمهور تاجیکستان از 30 اوت تا 3 سپتامبر به چین سفر کرد. در جریان مذاکرات میان رحمان و رئیس جمهور چین، در مورد علاقمندی به توسعه بیشتر همکاری تجارت-اقتصادی در چارچوب طرح "یک کمربند-یک جاده" صحبت شد. تاجیکستان طرف چینی را به حضور فعال‌تر در توسعه پتانسیل برق آبی جمهوری، به ویژه تحقق پروژه‌های ساخت نیروگاه‌های برق آبی با قدرت متوسط، پروژه‌های حمل و نقل-ترانزیتی از جمله، ساخت راه آهن منطقه‌ای چین - قرقیزستان - تاجیکستان - افغانستان - ایران که قادر به احیای شاخه جنوبی "جاده ابریشم بزرگ" خواهد بود دعوت کرد. آنها همچنین مسائل مربوط به ساخت و ساز و بازسازی کارخانه‌های تولید آلومینیوم، واردات تجهیزات و فن‌آوری‌های مدرن از چین، اجرای پروژه‌های منطقه‌ای بزرگ و کوچک برای ساخت و ساز خطوط راه آهن و خطوط لوله گاز، خطوط انتقال برق، بازسازی تأسیسات زیربنایی مختلف را مورد بحث قرار دادند.
به طور کلی، در طی این سفر، 24 سند بین طرفین به امضا رسید که بیشتر آنها به توسعه همکاری اقتصادی (ساخت و ساز شرکت‌های صنعتی مشترک، بازسازی خط انتقال برق 500 کیلوولتی نواحی تابع این جمهوری به میزان 79 میلیون دلار، خطوط برق، ایجاد پارک‌های صنعتی- فن‌آوری و غیره) مربوط می‌شود.
یکی دیگر از نکات مهم این است که رهبران تاجیکستان و چین یک بیانیه مشترک درباره برقراری همکاری استراتژیک جامع امضا کردند که رسیدن روابط بین دوشنبه و پکن به یک سطح کیفی جدید را نشان می‌دهد.  به گفته رهبران دو کشور، تفاهم‌نامه‌هایی در مورد ترکیب اتحادیه اقتصادی اوراسیا و طرح "یک کمربند – یک جاده"، برنامه توسعه اقتصادی "نورلی ژول" قزاقستان و "یک کمربند-یک جاده" و استراتژی توسعه تاجیکستان تا سال 2030 طرح چین وجود دارد.
البته، در حال حاضر، مسئله‌ای که خیلی‌ها (از جمله تاجیکستان و فراتر از آن) را نگران می‌کند این است که چین چه اهدافی را دنبال می‌کند؟ تجربه حضور چین در آسیای مرکزی نشان می‌دهد که سیاست سرمایه‌گذاری آن پایدار، بزرگ و سیستماتیک است.
چین ضمن سرمایه‌گذاری در اقتصاد تاجیکستان، تامین نیازهای خود (از جمله در حوزه‌های اقتصاد، حمل و نقل (دسترسی به بازارهای خارجی) و انرژی) در اولویت قرار می‌دهد. در عین حال، سرمایه‌گذاری‌‌های چین در توسعه اجتماعی- اقتصادی تاجیکستان و حمایت از ثبات در کشور به کار می‌روند. روابط اقتصادی-تجاری چند وجهی بین چین و تاجیکستان مانند روابط با دیگر کشورهای منطقه هدف تامین امنیت مرزهای سین کیانگ را دنبال می‌کنند. در اینجا، منافع تاجیکستان و چین برای مبارزه با "سه شر" - تروریسم، افراط گرایی و جدایی طلبی – با هم تطابق دارند.
در عین حال، جریان منابع مالی از چین ضمن کمک به بهبود وضعیت اجتماعی-اقتصادی، تبدیل شدن جمهوری به زایده مواد خام را تهدید می‌کند. تقریبا نیمی از وام‌های خارجی تاجیکستان به چین مربوط می‌شود که به وابستگی بدهی جمهوری منجر می‌شود.
دوشنبه به طور کامل از پیامدهای احتمالی سیاسی وابستگی مالی به چین مطلع است. "جمال‌الدین نورعلیف"، معاون وزیر دارایی و معاون اول رئیس بانک ملی تاجیکستان در مصاحبه‌ای با "Financial Times" در سال 2014 خاطرنشان کرد که تاجیکستان ممکن است دچار وابستگی اقتصادی به چین شود، اما نیاز به سرمایه‌گذاری‌های‌ اضافی انتخاب دیگری برای آن نگذاشته است.
در عین حال، بدون شک اگر سرمایه‌گذاری‌های جدی از منابع دیگر دریافت شوند، تاجیکستان استقبال خواهد کرد، چرا که نیاز به تعادل حضور سرمایه‌گذاری‌های خارجی حس می‌شود.
انتهای پیام/.