اقلیت شیعیان قومی ازبکستان که غالب آنان را ایرانیان قومی تشکیل می‌دهند، ظاهرا در برابر تبعیض‌ها و نابرابری‌های دولت ازبکستان، آسیب‌پذیر می‌باشند. این در حالی است که به تازگی گروهی از شیعیان ایرانی تبار این کشور با اتهامات به ظاهر مغرضانه‌ای دستگیر شده و به زندان رفته‌اند. برخی کارشناسان، این اقدامات مقامات ازبکستان را ناشی از عدم شناخت صحیح از اسلامی شیعی در این کشور می‌دانند.

ایران شرقی/ در اوایل ماه فوریه، پلیس بخارا، 20 مرد جوان را به اتهام رفتارهای ناسالم، دستگیر کرد. پانزده نفر از آنان بلافاصله آزاد شدند، اما پنج نفر باقی مانده به اتهام آزار و اذیت شهروندان و سرپیچی از دستورات پلیس، به مدت 15 روز به زندان فرستاده شدند. اگر چه به نظر نمی‌رسید این مورد، قابل توجه باشد اما سرویس امنیت ملی ازبکستان به سرعت وارد عمل شد. آنچه که توجه مأمورین امنیتی را به خود جلب کرد، این بود که تمام بازداشت شدگان عضو جامعه اقلیتی از مسلمانان شیعه ایرانی بودند. خانه‌های این افراد ظاهرا برای یافتن اعلامیه‌های مذهبی مورد تفتیش قرار گرفت و توجه پلیس به دو نفر از این پنج زندانی یعنی «جهانگیر کولیژانوف» و «شوکت عظیموف»، متمرکز بود.
 این زوج، به تشکیل غیر قانونی یک انجمن عمومی یا سازمان مذهبی و اشاعه مخفیانه دیدگاه‌های افراطی در میان اعضای جامعه خود متهم شدند. این دو نفر زمانی که در انتظار محاکمه بودند، آزاد شدند اما در روز 30 ماه می، «کولیژانوف» به اتهام جرایم دیگری از جمله انتشار  اطلاعاتی که نظم عمومی را تهدید می‌کند، دوباره به اداره محلی سرویس امنیت ملی احضار شد. وی دوباره بازداشت شده و تا امروز در این وضعیت بسر می‌برد.
در روز 22 آگوست، یک قاضی دادگاه منطقه بخارا، دستور پرداخت جریمه نقدی 1000 دلاری را به اتهام تشکیل انجمن غیر قانونی مذهبی، برای این زوج صادر کرد. بنابر گزارش‌ها، در محاکمه اتهامات دیگر «کولیژانوف»، مجازات 8 سال زندان در نظر گرفته خواهد شد. این در حالی است که تعقیب قانونی علیه مسلمانان ازبکستان، امری غیر معمول نیست. اما وکیل «عظیموف» به «اوراسیانت» گفت که وی معتقد است که این، اولین محاکمه جنایی در تاریخ ازبکستان است که به طور خاص در مورد شیعیان، به دلایل مذهبی اجرا شده است.
 متهمان و اعضای خانواده آنان معتقدند که وضعیت در اقلیت بودن شیعیان در ازبکستان، آنها را در برابر سوء استفاده، آسیب‌پذیر می‌نماید. هنگامی که گروه 20 نفری که در بالا ذکر شد که همه آنها ایرانیان قومی و مسلمان شیعه بودند، بازداشت شدند، پلیس بدون داشتم حکم جستجو، خانه‌های آنان را تفتیش نمود. تلفن‌های آنان را ضبط کرد به طوری که این افراد نتوانستند با وکیل انتخابی خود تماس بگیرند.  این در حالی است که مقامات ازبکستان تا کنون هیچ بیانیه عمومی درباره اتهامات این افراد و فعالان حقوق بشری که بر روی این موارد کار می‌کنند، منتشر نکرده‌اند.
 از جمله کسانی که 15 روز در بازداشت نگه داشته شد، «آلیبک حسنف» بود. مادر وی، «نودیرا سامادووا»، گفت: این پنج نفر تمام مدت بازداشت خود را در سلول انفرادی سپری کردند. آنها به شدت تحت بدرفتاری روحی و جسمی قرار گرفتند. و حق برقراری تماس تلفنی و دسترسی به یک وکیل مدافع، کاملا از آن‌ها صلب شد.
«شوکرت گانویف»، فعال حقوق بشر مستقر در بخارا، که سعی در جلب توجهات بین‌المللی به این پرونده را دارد، ادعا کرد که بازداشت‌شدگان، تحت فشار قرار گرفتند تا اعتراف کنند که آنها با یک تاجر عراقی که در بخارا زندگی می‌کند (که ادعا می‌شود این تاجر عراقی در تلاش برای استخدام شیعه‌های محلی برای مبارزه علیه شبه‌نظامیان «داعش» در خاورمیانه بوده است)، در تماس بوده‌اند. متهمان این پرونده معتقدند که آنها به خاطر اینکه ایرانی و مسلمان شیعه هستند مورد تبعیض مقامات پلیس ازبکستان قرار گرفته‌اند. طبق آمار رسمی، حدود 98 درصد مسلمانان ازبکستان سنی هستند. بر اساس برخی برآوردها، چند هزار شیعه نیز در این کشور زندگی می‌کنند که اغلب، ایرانیان قومی در سمرقند و بخارا و همچنین آذری‌های قومی، می‌باشند.
با این حال، هیچکس نمی‌داند که چند ایرانی قومی در ازبکستان زندگی می‌کنند. در سرشماری سال 1989، حدود 25 هزار نفر به عنوان ایرانی ثبت شدند. اما نام این جامعه در سال‌های 2000 و 2013 به طور کلی در جایی نیامده است. «سامادووا» توضیح داد که ایرانیان قومی در سرشماری‌های اخیر به عنوان «ازبک‌ها» نامگذاری شده‌اند. وی گفت: هنگامی که پاسپورت خود را دریافت کردم، در قسمت قومیت، فقط ازبک ذکر شده بود. اما در پاسپورت قدیمی من، قومیت ایرانی، درج شده بود. در اداره پاسپورت آنها به من گفتند که قومیت والدین من ازبکستانی بوده و بنابراین من دیگر نمی توانم ایرانی باشم.
به نظر می‌رسد، مسئله مذهب حتی از این نیز پیچیده‌تر است.
«بختیار باباجانوف»، کارشناس فرهنگ و تاریخ اسلام، می‌گوید که شیعیان به صورت قانونی عمل می‌کنند و در ادارۀ معنوی مسلمانان مورد تایید دولت ازبکستان، نماینده دارند. با این حال، «گانیف»، فعال حقوق بشر، گفت که تحقیقات و محاکمه‌ها نشان می‌دهد که مقامات این کشور درک اندکی از ویژگی‌های اسلام شیعه دارند و فقدان یک کارشناس خبره در مورد شیعه، منجر به تفسیر مضحک از این مذهب شده است. به طوری که این متهمان به انتشار مواردی محکوم شدند که به ادعای مقامات، موجب دامن زدن به اختلافات مذهبی می‌شود.
در حقیقت، در میان موارد مظنونی که در اختیار «کولیژانف» قرار داشت، صوت‌های ضبط شده از یک واعظ شیعه روس به نام «امین رامین» وجود داشت. این سخنران که در اصل نام او «دیمیتری» بود و در اواخر سال‌های 2000 میلادی به اسلام شیعه گروید، مجموعه‌ای از سخنرانی‌ها (در مورد تاریخ اسلام شیعه و اصول اساسی ایمان) را در روسیه منتشر کرد.
«ای. حبیبوف»، امام تنها مسجد شیعه‌های «بخارا»، در نامه‌ای عنوان کرد که مجموعه‌ای از مطالب مذهبی که متهمان فوق‌الذکر منتشر کرده بودند، تنها شامل 114 اثر مذهبی مجاز و همه آنها به زبان عربی یا فارسی بودند. بنابراین، «حسنف»، یکی از پنج زندانی به «اوراسیانت» گفت که وی و دوستانش از طریق اینترنت به سخنرانی‌های «امین رامین» به زبان روسی گوش می‌دهند. وی گفت: ادبیات مذهبی شیعه به زبان ازبکستانی ترجمه نشده است. این آثار به زبان عربی یا فارسی نوشته شده است. اما من نمی‌توانم این متون را به زبان عربی یا فارسی بفهمم. بنابراین، من صحبت‌های «امین رامین»، در مورد موضوعات مختلف اسلام شیعه را گوش می‌دهم و می‌خوانم.
طبق گزارش‌ها، آن موارد ضبط شده که موجب دردسر «کولیژانف» شد، تحت عنوان "جنبش امام حسین"- شرح زندگی و آموزه‌های حسین بن علی، نوه پیامبر و سوم امام شیعه، منتشر شده بود. هیچ سندی رسمی وجود ندارد که آثار «امین رامین» را بعنوان موارد مذهبی، ممنوع اعلام کند. و در عین حال، واقعیت این است که انتشار باورهای شیعه به اندازه کافی برای جلب توجه مقامات کافی بوده است.
 «رابرت آلمی یف»، مورخ بخارا، به «اوراسیانت» گفت: شیعیان، به ویژه ایرانیان قومی در این شهر اغلب، وابستگی مذهبی خود را به خاطر ترس از سرکوب، مخفی می‌کنند. جامعه ایرانی بخارا در حال تحلیل رفتن است. در میان آنها شیعیان و اهل سنت پیدا می‌شوند. ما هیچ آمار رسمی درباره ایرانیان نداریم. همه ایرانیان در یک محله پرجمعیت معروف به نام «جویبار» زندگی می‌کنند.
«کولیژانوف»، که هنوز در زندان به سر می‌برد، با یک اتهام جدی قانونی مواجه است. اما دیگران نیز نگران هستند که مشکلات حقوقی آنها برطرف نشود. این در حالی است که «عظیموف» به «اوراسیانت» گفت: این ترس وجود دارد که در نهایت من را نیز بتوانند به جرم تهیه و پخش مطالبی که به گفته مقامات، مخل نظم عمومی است، متهم کنند.
انتهای پیام/.