با توجه به وضعیت موجود قرقیزستان و فعالیت آشکار و پنهان گروه‌های مختلف و متعدد مذهبی در این کشور، در صورت ادامه روند فعلی حتی فاصله گرفتن این کشور از اصول و موازین نظام سکولار و تبدیل آن به کانون منطقه‌ای سازمان‌ها و جریان‌های افراطی مذهبی وابسته به شیخ نشین‌های خلیج فارس را بعید نمی‌دانند. این اتفاق به صورت جدی منافع ملی روسیه، چین و ایران در آسیای مرکزی را به چالش خواهد کشید...

ایران شرقی/
در ماه ژوئن سال جاری دادگاه منطقه «اکتبرسکی» شهر «بیشکک» با صدور حکم خود، جریان مذهبی «یقین انکار» را افراطی شناخت و فعالیت آن در قلمرو قرقیزستان را ممنوع اعلام کرد. هنوز معلوم نیست تا کجا حکم دادگاه قابل اجرا خواهد بود زیرا اعضای این گروه هیچ یک از قوانین قرقیزستان را به عنوان کشوری دارای نظام سکولار به رسمیت نمی‌شناسند.

کار‌شناسان مسائل مذهبی بر آنند که «یقین انکار» یک گروه مذهبی داخلی قرقیزستان بوده و پیروان آن را عمدتا افرادی تشکیل می‌دهند که به دلایلی از «جماعه تبلیغ» (سازمانی که به استثنای قرقیزستان در سایر کشورهای آسیای مرکزی و روسیه ممنوع می‌باشد) خارج شده‌اند. مهم‌ترین دلیلی که این گروه را وادار به خروج از جماعه تبلیغ کرد، همکاری و اقدامات هماهنگ اعضای جماعه تبلیغ با اداره مفتیات قرقیزستان می‌با‌شد.
پیروان یقین انکار بر آنند که در انجام فعالیت‌های که برای انجام مسئولیت اسلامی و جلب رضای خداست، نباید به هیچ یک از نهاد‌ی به شمول اداره مفتیات وابستگی پیدا کرد.

اعضا و پیروان این گروه را به دلیل ظاهر خاصشان (موی و ریش بلند، لباس پاکستانی و...) به خوبی می‌توان تشخیص داد. آن‌ها هیچ یک از نهادهای دولتی را به رسمیت نشناخته و همچنین پیشرفت‌های فن آوری را قبول ندارند (عمدتا رادیو گوش نمی‌کنند، تلویزیون نمی‌بینند، از تلفن استفاده نمی‌کنند، عکس نمی‌گیرند...) زیرا می‌خواهند در فضای همانند زمان پیامبر اسلام (ص) زندگی کنند. در خصوص اینکه جریان یقین انکار کی و چطور در قرقیزستان شکل گرفته است اطلاع دقیق وجود ندارد. فقط این مقدار معلوم است که این گروه در چند سال پیش در شمال قرقیزستان (استان «اسیق کول» و سپس «نارین») از وجود خود خبر داد و دیری نگذشت تا در سایر مناطق این کشور نیز جانبداران و پیروانی پیدا کرد.

تا این اواخر، نهادهای انتظامی و امنیتی قرقیزستان در برابر فعالیت‌های غیر قانونی این گروه فقط قادر به مجازات اعضای آن از راه جریمه بودند که به اقرار خود آن‌ها اثربخشی خاصی نداشته و نتوانسته است مانع جلب و جذب جوانان به این گروه شود. اما با این وجود تعداد پیروان آن مشخص نبوده و برخی از کار‌شناسان معتقدند که در سراسر قرقیزستان اعضای یقین انکار چند صد نفر بیشتر نخواهد بود.
 
حمایت دولتمردان از جماعه تبلیغ
 
همانگونه که اشاره شد جماعه تبلیغ به استثنای قرقیزستان در سایر کشورهای آسیای مرکزی ممنوع می‌باشد.
بیشتر کار‌شناسان مسائل اسلامی بر آنند که جماعه تبلیغ بسترساز جریان فکری گروه‌های افراطی در آسیای مرکزی بوده و به این دلیل کشورهای منطقه فعالیت آن را تهدید برای امنیت خود می‌دانند. البته در قرقیزستان نیز طی سال‌های گذشته چند دفعه اقدام به ممنوعیت این جریان شد ولی به نتیجه نرسید. از جمله در سال ۲۰۰۹ دادستانی کل قرقیزستان با ارائه دلایل و مستندات قضیه را مطرح کرد اما از سوی نظام قضایی و پارلمان این کشور حمایت نیافت.

برعکس چنین یک دیدگاهی در میان نخبگان حاکم و تصمیم گیر قرقیزستان نفوذ کرد که گویا حفظ جماعه تبلیغ و فراهم کردن زمینه برای فعالیت‌های همسویی آن با مفتیات (یعنی با دولت) می‌تواند در جلوگیری از رشد جریان‌های افراطی در این کشور کمک قابل توجهی کند. در این رابطه نه تنها کار‌شناسان مسائل اسلامی نقش داشتند بلکه عده‌ای از نخبگان سیاسی قرقیزستان نیز به طور مستقیم از بقای این جریان در کشورشان حمایت کردند. کارشناسان و همچنین رسانه های گروهی ضمن طرح این موضوع قبل از همه به نقش جدی گروه قبیله‌ای «ژئنبیکوف‌ها» اشاره می‌شود. گفته می‌شود که در بحث نفوذ عوامل جریانات مذهبی وابسته به خارج به ساختارهای دولتی قرقیزستان سهم «اصلبیک ژئنبیکوف» رئیس پیشین و نماینده فعلی پارلمان این کشور مهم می باشد.

اصلبیک ژئنبیکوف برادر «سارانبای ژئنبیکوف» نخست وزیر فعلی قرقیزستان است که یکی از نامزدهای اصلی انتخابات آتی (15 اکتبر) ریاست جمهوری دانسته می‌شود. بنابر گزارش‌های رسانه‌ای و تحلیل‌های کار‌شناسی، گروه قبیله‌ای ژئنبیکوف‌ها از سال‌ها پیش با کشورهای عربی خلیج فارس ارتباط تنگاتنگی برقرار کرده و مهم‌ترین لابی منافع آن‌ها در قرقیزستان به شمار می‌روند.

«الکساندر کنیازف» کار‌شناس مسائل سیاسی و امنیتی آسیای مرکزی ضمن گفت‌و‌گو با «ایران شرقی»، ارتباط نزدیک گروه قبیله‌ای ژئنبیکوف‌ها با شیخ نشین‌های خلیج فارس را دارای منافع متقابل توصیف کرد. بنابه گفته وی، «ژوسوپبیک شریف اف» برادر بزرگ این خانواده سفیر قرقیزستان در مراکش، اردن، بحرین و کویت بوده و «عبدالطیف جمعه بایف» سفیر قرقیزستان در عربستان سعودی و مصر نیز از اقوام و خوایشاوندان نزدیک ژئوبیکوف‌ها به شمار می‌رود.

بین گروه قبیله‌ای آن‌ها و سفرای قرقیزستان در قطر («نورلان نیازعلی اف») و امارت متحده عربی («چنگیز اشمبیکوف») همکاری‌های تجاری مرتبط با نهادهای عربی دنبال می‌شود. طبق ادعای وی، «صندوق توسعه قطر» و «بنیاد اصلاحات اجتماعی» از شرکا و همکاران دائمی خانواده ژئنبیکوف‌ها می‌باشند. ضمنا سرویس‌های امنیتی بسیاری از کشور‌ها به شمول روسیه نسبت به نهادهای یادشده قطر نظر کاملا منفی دارند.

با این وجود اموز گروه قبیله‌ای ژئوبیکوف‌ها نه تنها از توان تاثیرگذاری مستقیم روی سیاست خارجی قرقیزستان و محیط مذهبی این کشور برخوردارند بلکه ابزارهای برای نفوذ به سایر جمهوری‌های منطقه را نیز در اختیار گرفته‌اند. کافی است به این نکته اشاره شود که در حال حاضر نمایندگان جماعه تبلیغ در نهادهای دولتی قرقیزستان به شمول ساختارهای امنیتی، انتظامی و نظامی حضور یافته‌اند. ضمنا «مقصدبیک تاکتاموشف» مفتی فعلی قرقیزستان نیز متعلق به جماعه تبلیغ بوده و از اقوام ژئنبیکوف‌ها به شمار می‌رود.
 
ممنوعیت جماعه تبلیغ فعلا متصور نیست
 
در ۲۹ می‌سال جاری در جلسه کمیته حاکمیت قانون و مبارزه با جنایتکاری و فساد مالی پارلمان قرقیزستان بار دیگر موضوع ممنوعیت جماعه تبلیغ مطرح شد. از جمله به آن اشاره شد که پس از لغو روادید با کشورهای عربی خلیج فارس در دو سال پیش، تعداد بازدید اتباع این کشور‌ها از قرقیزستان و به خصوص مناطق جنوبی این کشور به مراتب افزایش یافته است. گفته می‌شود که نمایندگان سازمان‌های مختلف مذهبی از عربستان سعودی، امارت متحده عربی، کویت و قطر به عنوان توریست وارد قرقیزستان شده و اهداف خاص خود را دنبال می‌کنند.

از جمله به ورود پول نقد و اعطای صد‌ها سهمیه برای تحصیل در موسسات مختلف مذهبی و از جمله دانشگاه مدینه اشاره می‌شود. حتی اعزام کودکان زیر سن ۱۲ به مدارس کشورهای عربی نیز به ثبت رسیده است. البته قرائت اول لایحه مربوطه در کمیته یادشده پارلمان قرقیزستان نشان داد که ممنوعیت فعالیت جماعه تبلیغ در دستور کار نبوده و فقط هدف تنظیم بخش‌های از فعالیت آن مد نظر قرار داده شده است. حامیان حفظ جماعه تبلیغ بر این باورند که ممنوعیت این گروه باعث پیوستن اعضای آن به جریان‌های افراطی شده و آن‌ها را وادار به فعالیان‌های زیرزمینی خواهد کرد. از جمله «قادر ملک اف» کار‌شناس مسائل اسلامی در قرقیزستان بر آن است که جماعه تبلیغ ضمن فعالیت خود آئین و سنن مردم این کشور را در نظر داشته و فعالیت خود را بر اساس قوانین قرقیزستان پیش می‌برد که وجود چنین یک شرایطی نه تنها جای برای نگرانی باقی نمی‌گذارد بلکه حتی مانع پیوستن جوانان به گروه‌های افراطی وارداتی هم می‌شود.

اما الکساندر کنیازف با این دیدگاه موافق نبوده و به آن اشاره می‌کند که پس از ممنوعیت قانونی فعالیت جماعه تبلیغ در سال ۲۰۱۳ در قزاقستان برخلاف پیش بینی‌های عده‌ای از کار‌شناسان هیچ نوع رشد سریع افراط گرایی اتفاق نیفتاده است. به اعتقاد وی، «تکفیر» (تکفیر مسلمانان (چه برسد به غیر مسلمان‌ها) به دلیل نوع نگاه متفاوتشان به اسلام) یکی از اصول اصلی ایدئولوژیک جماعه تبلیغ بوده و زمینه برای جهاد مسلحانه را فراهم می‌کند. به این دلیل است که تبلیغی‌های قرقیز ضمن داشتن مجوز مفتیات این کشور برای انجام فعالیت‌های خود، حضور جوانان منطقه در «جهاد» علیه «کفار» در سوریه و افغانستان را توجیه می‌کنند.

در حقیقت اتفاقی نیست که در بخش قرقیزی شبکه‌های اجتماعی و از جمله در صفحه «ترکستان» در فیس بوک (https: //www. facebook. com/turkistonkg/) که متعلق به سازمان ممنوع حزب التحریر بوده و «قانون اساسی داعش» را به زبان قرقیزی پخش و تبلیغ می‌کند، علیه بررسی لایحه قانون مربوط به جماعه تبلیغ توسط پارلمان قرقیزستان موضع گیری کرده است. به صورت طبیعی حمایت افراطی‌های تروریست از جماعه تبلیغ به این معناست که میان آن‌ها ارتباط و اشتراک اهداف وجود دارد.

برخی از تحلیلگران، با توجه به وضعیت موجود قرقیزستان و فعالیت آشکار و پنهان گروه‌های مختلف و متعدد مذهبی در این کشور، در صورت ادامه روند فعلی حتی فاصله گرفتن این کشور از اصول و موازین نظام سکولار و تبدیل آن به کانون منطقه‌ای سازمان‌ها و جریان‌های افراطی مذهبی وابسته به شیخ نشین‌های خلیج فارس را بعید نمی‌دانند. این اتفاق به صورت جدی منافع ملی روسیه، چین و ایران در آسیای مرکزی را به چالش خواهد کشید.
انتهای مطلب/.