طی روزهای گذشته، سفر «ولادیمیر پوتین» به کشورهای آسیای مرکزی در مرکز توجه رسانه‌ها و تحلیلگران سیاسی منطقه قرار داشته است. در این نوشتار به بررسی نتایج سفر رئیس‌جمهور روسیه به کشورهای تاجیکستان و قرقیزستان پرداخته می‌شود.

ایران شرقی/

در سفر «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهور روسیه به آسیای مرکزی، تاجیکستان دومین کشوری بود که وی پس از قزاقستان از آن بازدید کرد. پوتین به دعوت امامعلی رحمان به شهر دوشنبه سفر کرد. سفر رسمی با اعطای نشان «الکساندر نوسکی» به رئیس‌‌جمهور تاجیکستان بابت سهم زیاد وی در تقویت روابط همکاری استراتژیک بین فدراسیون روسیه و جمهوری تاجیکستان و همچنین تامین ثبات و امنیت در منطقه آسیای مرکزی آغاز شد. علاوه بر این، به "سراج‌الدین اصل اف" وزیر امور خارجه هم نشان دوستی اهدا شد.
امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان اظهار داشت: «روابط تاجیکستان-روسیه جایگاه ویژه‌ای در اولویت‌های سیاست خارجی ما دارد. روسیه - شریک استراتژیک کلیدی ما بوده و تمام جهت‌گیری‌های همکاری با آن برای ما مهم است». ولادیمیر پوتین نیز خاطرنشان کرد: «برای ما مواضع تاجیکستان پیرامون مسائل منطقه‌ای بسیار مهم است. بنابراین، تاجیکستان یک کشور کلیدی برای حفظ امنیت و ثبات در منطقه محسوب می‌شود. همانطور که می‌دانید، در اینجا پایگاه نظامی ما فعالیت دارد که هدفش تامین امنیت تاجیکستان و مرزهای جنوبی فدراسیون روسیه است».
همچنین در جریان مذاکرات، سران دولت‌ها وضعیت و چشم‌اندازهای همکاری تاجیکستان-روسیه را در قالب دو جانبه و در زمینه‌های سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان ملل متحد، سازمان همکاری شانگهای، کشورهای مستقل مشترک المنافع و سازمان پیمان امنیت جمعی مورد بحث و بررسی قرار دادند.
براساس نتایج مذاکرات، یک سری اسناد دو جانبه به امضا رسید. وزارت کار و رفاه اجتماعی فدراسیون روسیه و وزارت کار، مهاجرت و اشتغال جمهوری تاجیکستان قرارداد مربوط به همکاری در حوزه کار و اشتغال را امضا و وزارت‌های امور خارجه دو کشور برنامه همکاری برای سال 2017 را تایید کردند.
در این دیدار به مسائل مهاجرت کاری توجه ویژه‌ای شد. ولادیمیر پوتین تاکید کرد که "حواله‌های پولی که مهاجران کاری در روسیه ارسال می‌کنند (876 هزار دلار)، حامی جدی اقتصاد تاجیکستان است. تنها در سال گذشته، حجم چنین مبالغی به بیش از 1.9 میلیارد دلار رسید که تقریبا یک سوم تولید ناخالص داخلی این کشور بود. در روسیه به شهروندان تاجیکستان امتیازات زیادی اعطا شده است: اقامت 15 روزه بدون پاسپورت و ثبت امتیاز (نامه) برای کار به مدت 3 سال از جمله مهمترین این توافقات بود.
در مذاکرات همچنین به سطح خوب روابط روسیه-تاجیکستان در زمینه آموزش و پرورش، علوم و فرهنگ اشاره شد. در این زمینه، اهمیت ویژه‌ای به ایجاد شرایط مساعد برای علاقه رو به رشد شهروندان تاجیک به آموزش زبان روسی داده می‌شود. طرفین در مورد برداشتن گام‌های بیشتر برای همکاری در این راستا (از جمله توسعه شبکه مدارس با آموزش زبان روسی) به توافق رسیدند.
در حال حاضر، در قلمرو تاجیکستان، علاوه بر دانشگاه بین دولتی روسیه-تاجیکستان (اسلاوی)، شعبه‌های سه موسسه آموزش عالی روسی وجود دارد و در مدارس روسیه بیش از بیست هزار تاجیک (از جمله براساس سهمیه‌هایی که سالانه توسط طرف روسی اختصاص داده می‌شوند) آموزش می‌بینند.
همچنین، به هنگام بررسی مسائل بین‌المللی، توجه ویژه‌ای به همکاری در مبارزه با تروریسم، افراط گرایی، قاچاق مواد مخدر و دیگر اشکال جرایم سازمان یافته فراملی شد. طرفین به تعامل موثر و کارآمد بین سازمان‌های مدافع حقوق اشاره کردند و در مورد هماهنگی بیشتر تلاش‌های مشترک در این زمینه به توافق رسیدند.
امامعلی رحمان با اشاره به اینکه حدود 60 درصد مرز خارجی کشورهای مشترک المنافع با افغانستان به تاجیکستان اختصاص دارد، گفت: «کشور ما یک پاسگاه مرزی در این مرز بوده و همین موضوع مسئولیت بزرگ واکنش و جلوگیری از هر گونه تهدید و چالش در حال ظهور را بر ما تحمیل می‌کند. در این راستا، ما توجه ویژه‌ای به وضعیت افغانستان کردیم و یک عقیده مشترک در مورد اهمیت زیاد برقراری صلح و ثبات در این کشور همسایه داشتیم». ولادیمیر پوتین خاطر نشان کرد: «روسیه و تاجیکستان نگرانی مشترکی در مورد گسترش گروه‌های تروریستی، از جمله، "دولت اسلامی" در افغانستان دارند. ما نگران رشد سریع قاچاق مواد مخدر و جرایم فراملی بوده و در این راستا در مورد تشدید اقدامات مشترک پیرامون حفاظت از مرز تاجیکستان-افغانستان (از طریق پایگاه نظامی روسیه در تاجیکستان) به توافق رسیدیم).
در حال حاضر، فدراسیون روسیه یک سرمایه‌گذار برجسته در اقتصاد تاجیکستان است. شرکت‌های روسی بیش از 1.6 میلیارد دلار در تاجیکستان سرمایه گذاری کرده‌اند. پروژه‌های مشترک بزرگی در حوزه انرژی در حال اجراست. نیروگاه برق آبی سنگ توده-1 ساخته شده با حضور روسیه، 12٪ کل برق تولید شده در تاجیکستان را تامین کرده و می‌تواند برق یک سوم کشور را فراهم کند.
روسیه همچنین به افزایش عرضه محصولات کشاورزی از تاجیکستان علاقمند است. در این راستا، "راه‌آهن‌های روسیه" برای کمک به تولیدکنندگان  تاجیکی در عرضه مواد غذایی به روسیه، در سال 2016 برای حمل و نقل محصولات کشاورزی تعرفه باامتیاز برقرار کردند و قصد دارند این اقدام را در سال 2017 ادامه دهند.

سفر پوتین به قرقیزستان
پایتخت قرقیزستان مقصد سوم سفر ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در آسیای مرکزی بود. الماس بیک آتامبایف در ابتدای این دیدار به کار مشترک دو کشور برای بازگشت روابط بین قرقیزستان و روسیه به حالت عادی و سطح مشارکت استراتژیک که باید در کشورهایی که دارای گذشته و آینده مشترک هستند، اشاره کرد و گفت: «در راستای ورود قرقیزستان به اتحادیه اقتصادی اوراسیا، روابط ما به سطح بالاتری از اعتماد و همکاری می‌رسد».
رئیس جمهور قرقیزستان همچنین خاطرنشان کرد که با اراده سیاسی رئیس جمهور روسیه، صندوق توسعه روسیه-قرقیزستان با سرمایه 500 میلیون دلار تاسیس شد. علاوه بر این، طرف روسی در مورد تخصیص 200 میلیون دلار به عنوان کمک‌ فنی برای تامین تجهیزات و برنامه‌های مربوط به حل و فصل مسائل الحاق قرقیزستان به اتحادیه اقتصادی اوراسیا تصمیم‌گیری کرد. رئیس‌جمهور قرقیزستان با اطمینان گفت: «من مطمئن هستم که ما قبل از پایان سال با کمک روسیه همه مسائل مهم پیرامون ورود کامل به اتحادیه اقتصادی اوراسیا را حل و فصل می‌کنیم. من فکر می‌کنم که تمام موانع کوچک تا قبل از پایان سال برداشته خواهد شد».
ولادیمیر پوتین ضمن سپاس از دعوت آتامبایف اظهار داشت که قرقیزستان برای روسیه یک شریک بسیار مهم است که فدراسیون روسیه در همکاری با آن، جایگاه اول را در حوزه تجاری-اقتصادی دارد. رهبر روسیه ضمن تاکید ویژه‌ بر مسیری که این جمهوری در طی سال‌های استقلالش سپری کرده است،  گفت: «علی رغم دشواری این مسیر، کارهای زیادی صورت گرفته است. رسیدن به استقلال و حاکمیت کار آسانی نیست. این در بسیاری از جمهوری‌های پساشوروی دیده می‌شود. با این وجود، ما از ثبات اوضاع در قرقیزستان بسیار خوشحالیم و به همین دلیل است که فرآیند تحول دموکراتیک کشور در حال توسعه است».
همچنین، براساس نتایج مذاکرات با حضور دو رئیس‌جمهور، یک بیانیه مشترک به تصویب رسید و پروتکل مربوط به اصلاحات و تغییرات در توافق روسیه-قرقیزستان مبنی بر ارائه کمک‌های فنی به قرقیزستان در چارچوب روند الحاق به اتحادیه اقتصادی اروسیا از 31 مارس سال 2015 و همچنین یادداشت تفاهم بین وزارت بهداشت قرقیزستان و  Rospotrebnadzor در مورد همکاری برای مبارزه با بیماری‌های عفونی به امضا رسید.
به نمایندگان جوامع کسب و کار دو کشور پیشنهاد استفاده بیشتر از امکانات صندوق توسعه روسیه- قرقیزستان و همچنین بانک توسعه اورآسیا و ثبات و بنیاد ثبات و توسعه اوراسیا برای پیشبرد پروژه‌های سرمایه‌گذاری جدید، از جمله تولیدات مشترک در زمینه‌های مورد علاقه طرفین پیشنهاد شد.
در چارچوب اتحادیه اقتصادی اوراسیا، روسای جمهور تعهد خود به اصول پیمان نقل و انتقالات آزاد کالاها، خدمات، سرمایه و نیروی کار را تایید کرده و در مورد گسترش همکاری متقابلا سودمند در حوزه‌های تجاری-اقتصادی، سرمایه‌گذاری و علمی- فنی، بخش‌های بانکی و مالی (ضمن استفاده از امکانات پرداخت هزینه تحویل کالاها و خدمات با ارزهای ملی) به توافق رسیدند. آنها همچنین کار کمیسیون بین دولتی روسیه-قرقیزستان پیرامون همکاری تجاری-اقتصادی، علمی-فنی و انسانی را مثبت ارزیابی کردند.
از دیگر مهمترین نکات در این سفر، آنجایی بود که ولادیمیر پوتین وجود پایگاه نظامی روسیه در قلمرو کشور را یک عامل مهم برای ثبات در منطقه نامید. وی یادآور شد که این پایگاه در سال‌های 1999-2000 به درخواست رهبری قرقیزستان (زمانی که کشور با حمله تروریسم بین‌المللی مواجه شد) ایجاد شده است. رئیس دولت روسیه اظهار داشت: «اگر زمانی قرقیزستان بگوید که ما نیروهای مسلح خود را آنقدر تقویت کرده‌ایم که به چنین پایگاهی نیاز نداریم، ما همان روز از کشور خارج می‌شویم». علاوه بر این، وی تاکید کرد که هنوز موضوع گسترش واحدهای نظامی روسیه در پایگاه کانت مورد بحث و بررسی  قرار نگرفته است.
اگر قرقیزستان بررسی این موضوع را لازم بداند، ما این کار را انجام می‌دهیم، اما در نظر داشته باشید که این امر یک هزینه اضافی برای ماست. اما اگر چنین ضرورتی وجود داشته باشد، ما این موضوع را در چارچوب سازمان پیمان امنیت جمعی و به صورت دوجانبه مورد بررسی قرار خواهیم داد. به گفته وی، حضور پایگاه نظامی کانت روسیه در قرقیزستان تنها با تامین امنیت خود قرقیزستان در ارتباط است.
همچنین مسائل مربوط به گسترش و تعمیق همکاری در مبارزه با تروریسم و افراط گرایی، اشکال مختلف جرایم سازمان یافته فراملی، مبارزه با فساد، قاچاق مواد مخدر، روانگردان‌ها، سلاح و جنایات علیه ارزش‌های فرهنگی مورد بحث و بررسی قرار گرفتند.
همچنین اشاره شد که شرکت دولتی "روس اتم" حمایت از قرقیزستان در امور مربوط به احیای تولید اورانیوم را ادامه خواهد داد. علاوه بر این، طرفین در مورد توسعه همکاری در حوزه حفاظت از محیط زیست و تقویت همکاری با مشارکت آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای و دیگر سازمان‌های بین‌المللی به توافق رسیدند.
آنها همچنین به مسائل مربوط به مهاجرت کاری و حل و فصل مسائل حقوقی، اجتماعی، انسانی و دیگر مسائل مرتبط با آنها توجه ویژه‌ای داشتند. پوتین اظهار داشت: «حواله‌های پولی شهروندان قرقیزی که در روسیه کار می‌کنند سهم قابل توجهی در توسعه اقتصادی قرقیزستان دارند. پس از الحاق قرقیزستان به اتحادیه اقتصادی اوراسیا حجم چنین نقل و انتقالاتی به اندازه 18.5 درصد افزایش یافته است. در ماه ژانویه-سپتامبر سال 2016 آنها به مبلغ 1.3 میلیارد دلار، یعنی تقریبا 30 درصد تولید ناخالص داخلی رسیدند. اما این فقط چیزی است که ما براساس حواله‌های بانکی و پستی از آن آگاهیم. در واقع، بیشتر از این مقدار است. شهروندان قرقیزستان در حال حاضر، همانند شهروندان دیگر کشورهای عضو اتحدایه دارای حق اشتغال در روسیه هستند».
در همین حال، طرفین آمادگی خود را برای ادامه حمایت از گسترش زبان روسی و قرقیزی در سرزمین‌های دو کشور تایید کرده و به فعالیت مرکز زبان و فرهنگ قرقیزی آیتماتوف، دانشگاه روسی-قرقیزی (اسلاوی) یلتسین، مرکز روسی علم و فرهنگ در قرقیزستان و افتتاح مدرسه‌ چخوف با آموزش عمیق زبان روسی در بیشکک اشاره نمودند. علاوه بر این، در قرقیزستان 200 مدرسه با آموزش زبان روسی و 414  مدرسه با آموزش زبان روسی و قرقیزی فعالیت می‌کنند.
در حال حاضر، در موسسات آموزشی روسیه بیش از 16000 شهروند قرقیزی ( 5000 نفر با بودجه روسیه) تحصیل می‌کنند. در سال جاری آموزش بلاعوض 420 دانشجوی قرقیزی آغاز شده است. روسای جمهور دو کشور بر تعهد خود نسبت به مفاد مندرج در اساس‌نامه سازمان ملل متحد، کشورهای مستقل مشترک المنافع، سازمان پیمان امنیت جمعی و سازمان همکاری شانگهای تاکید کرده و مدعی کمک  به گسترش و تعمیق همکاری چند جانبه در فرمت‌های مذکور شدند.