کد QR مطلبدریافت صفحه با کد QR

آمریکا و آسیای مرکزی

کشورهای آسیای مرکزی و انتخاب دوباره ترامپ

4 دی 1403 ساعت 13:09

گروهی از تحلیلگران بر این باور هستند که ترامپ 2024 با ترامپ 2016 تفاوت دارد و احتمالاً با هوشمندی بیشتری تصمیم‌گیری خواهد کرد. در واقع بازگشت ترامپ می‌تواند عاملی برای تغییر در استراتژی آسیای مرکزی باشد. آسیای مرکزی، با سابقۀ توازن بین قدرت‌های بزرگ، ممکن است رویکرد سیاست واقعی ترامپ را مفید بداند، به‌ویژه اگر رویکرد او اولویت دادنِ مشارکت اقتصادی بر سیاست‌های مداخله‌جویانه باشد.


 🖊️ «مصطفی زندیه» تحلیل‌گر ارشد مسائل آسیای مرکزی و جنوبی | مطالعات شرق
 ⏱️ زمان مورد نیاز برای مطالعه: 17 دقیقه

آنچه در این گزارش تحلیلی میخوانید
  1. مقدمه
  2. پیامدهای پیروزی دوباره ترامپ
  3. جمع‌بندی

 

کشورهای آسیای مرکزی و انتخاب دوباره ترامپ

 

مقدمه

 

بر اساس اخبار منتشر شده، رؤسای جمهور کشورهای آسیای مرکزی انتخاب «دونالد ترامپ» را به‌عنوان رئیس‌جمهور ایالات متحده برای یک دورۀ دیگر، تبریک گفته‌اند. دفتر مطبوعاتی رئیس‌جمهور ازبکستان در بیانیه‌ای اعلام کرد که «شوکت میرضیایف»، رئیس‌جمهور آن کشور در پیامی به ترامپ تبریک گفت و در آن بر تعهد ازبکستان به «تعمیق شراکت استراتژیک» با ایالات متحده تأکید کرد. او در پیام خود بر اهداف مشترک، برای تقویت همکاری در زمینه‌های تجارت، امنیت و ثبات منطقه‌ای تأکید کرده است؛ همکاری‌هایی که فصل جدیدی را در روابط بین ازبکستان و ایالات متحده رقم خواهد زد.

گفتنی است ازبکستان به‌تازگی مذاکرات خود را با ایالات متحده به‌عنوان بخشی از تلاش‌های خود برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی تا سال 2026، به پایان رساند. میرضیایف همچنین به «موضع تزلزل‌ناپذیر ایالات متحده در حمایت از استقلال، حاکمیت و تمامیت ارضی ازبکستان و نیز حمایت مستمر از اصلاحات گستردۀ برگشت‌ناپذیر در این کشور اشاره کرد. رئیس‌جمهور ازبکستان سپس به یادآوری بازدید رسمی خود از کاخ سفید در سال 2018 پرداخت.

میرضیایف همچنین در بخش دیگری از پیام خود بر ضرورت حمایت از توسعۀ بیشتر همکاری‌های منطقه‌ای در چارچوب سازوکار C5+1 (پنج کشور آسیای مرکزی+آمریکا) و نیز قرارداد تجارت و سرمایه‌گذاری پرداخت. در اقدامی دیگر، «سادیر جباروف» رئیس‌جمهور قرقیزستان نیز پیام مشابهی را برای دونالد ترامپ ارسال کرد.

بنا به اعلام دفتر رئیس‌جمهور قرقیزستان، او در پیام خود گفته است:

«من بر این باورم که تجربۀ رهبری و دانش عمیق شما فرصت‌هایی را برای تعمیق بیشتر همکاری همه‌جانبه بین قرقیزستان و ایالات متحدۀ آمریکا بر اساس اصول احترام متقابل ایجـاد می‌کند.

همچنین «قاسم ژومارت توکایف»، رئیس‌جمهور قزاقستان، در پیام خود به دونالد ترامپ ابراز اطمینان کرد:

«همکاری‌های دوجانبه در زمینه‌های امنیت، منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای و سرمایه‌گذاری به طور مداوم گسترش خواهد یافت.»

توکایف دربارۀ تلاش‌ها برای تضمین ثبات و امنیت جهانی، برای ترامپ آرزوی موفقیت کرد. با این حال، یکی از زمینه‌های مشکل‌آفرین در این راستا، هشدار ترامپ مبنی بر تشدید تعرفه‌ها بر واردات ایالات متحده از بازیگر اصلی اقتصادی در سراسر آسیای مرکزی، یعنی چین خواهد بود.

برخی از تحلیل‌گران براین باورند این مهم به نوبۀ خود می‌تواند منجر به بروز عواقب فزاینده‌ای برای اقتصاد جهانی شود. سؤال مهم دیگر این است که آیا ترامپ نزدیک به سه سال پس از تهاجم تمام عیار روسیه، اوکراینِ مورد حمایت غرب را برای دستیابی به توافق صلح با روسیه تحت فشار قرار خواهد داد یا خیر؟ روشن است که به‌طور خاص پنج کشور آسیای مرکزی یعنی قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان، تاجیکستان و ازبکستان به‌دنبال موضع بی‌طرفی بوده و روابط خود را با روسیه بدون ارائۀ حمایت آشکار از کارزار نظامی روسیه حفظ کرده‌اند.

اگر «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهور روسیه از هرگونه ابتکار ترامپ پیرامون درگیری‌های روسیه و اوکراین پیروز بیرون بیاید، ممکن است مناسبات و روابط در منطقه دوباره دچار تغییر شود. لازم به یادآوری است توکایف رئیس‌جمهور قزاقستان پیش از این خواستار انجام تلاش‌های صلح برای پایان دادن به جنگ شده بود و در همین راستا روسیه را «نظامی شکست‌ناپذیر» توصیف کرده بود.

درعین حال این نگرانی نیز وجود دارد که ترامپ در دورۀ دوم ریاست‌جمهوری خود نهادهای دموکراتیک ایالات متحده را تحت فشار  و در موضع  ضعف قرار دهد و این می‌تواند ناامیدی بالقوه را برای گروه‌هایی به وجود آورد که تمایل داشتند مبارزات انتخاباتی ایالات متحده را الگویی برای گسترش آزادی‌های دموکراتیک در آسیای مرکزی ببینند.

علاوه براین، ترامپ وعدۀ اخراج دسته‌جمعی مهاجرینی را داده که تلاش دارند از طریق مرزهای جنوبی ایالات متحده وارد این کشور شوند. روشن اســت تشدیــد سیاست‌های سخت مهاجرتی می‌تواند بر کاهش سیر فزایندۀ مهاجرت اتباع کشورهای آسیای مرکزی  به آمریکا که تلاش می‌کنند از طریق مرزهای جنوبی، از طریق کشور مکزیک و یا از راه‌های دیگر به ایالات متحده برسند، تأثیر بگذارد.

 

پیامدهای پیروزی دوباره ترامپ

 

واقعیت این است که انتخاب دوبــارۀ تــرامپ به‌عنوان رخدادی مهم تلقی می‌شود که دولت‌های منطقۀ آسیای مرکزی را وادار می‌کند مراقب پیامدهای آن بر مؤلفه‌های اصلی رقابت در این منطقه یعنی تجارت، انرژی و حمل‌ونقل باشند و از ایجاد تنش‌های احتمالی ژئوپلیتیکی خودداری کنند. گفتنی است کشورهای آسیای مرکزی بعد از پیروزی ترامپ در دورۀ اول ریاست‌جمهوری در نوامبر سال 2016، به دلیل دیدگاه‌های دوستانۀ او در قبال روسیه، دلگرمی خود را از انتخاب ترامپ ابراز کرده بودند اما در شرایط کنونی دولت‌های آسیای مرکزی عموماً به دنبال متعادل کردن روابط خود با غرب در کنار تداوم روابط مستحکم‌تر با روسیه و چین هستند و احتمالاً نسبت به هرگونه اختلال در وضعیت موجود با انتقال ایالات متحده از دولت بایدن به دورۀ دوم ترامپ، حساس و البته نگران خواهند بود. از سوی دیگر باید تا نهایی شدن راهبرد دولت جدید ایالات متحده در قبال کشورهای آسیای مرکزی منتظر ماند.

با این حال در این راستا سه سؤال مهم وجود دارد:

  1. آیا سیاست ترامپ در دورۀ دوم ریاست‌جمهوری تداوم سیاست وی در دورۀ اول خواهد بود؟
  2. آیا با توجه به تغییرات رخ‌داده در منطقۀ آسیای مرکزی سیاست ترامپ تداوم سیاست دولت بایدن خواهد بود و در نهایت به‌روزرسانی خواهد شد؟
  3. آیا با توجه به فعالیت‌های گستردۀ چین در منطقۀ آسیای مرکزی شاهد تغییراتی بنیادین در سیاست دولت جدید ترامپ خواهیم بود؟ 

 

به‌هرتقدیر، به نظر می‌رسد موضوع‌هایی پیش رویِ دولت جدید ترامپ قرار دارند که نمی‌توانند نادیده گرفته شوند:

 

 

 

 

 

 

 

 

مطالب پیشنهادی:

ترامپ و آسیای مرکزی: ادامۀ وضعیت موجود یا تغییر اولویت‌ها؟

 

جمع‌بندی

 

در نوشتار حاضر، سعی شد دورنمای سیاست دولت دوم ترامپ نسبت به آسیای مرکزی تبیین و محتاطانه به این سؤال پاسخ داده شود که چرا سیاست خارجی ترامپ می‌تواند به سود آسیای مرکزی باشد، از ثبات منطقه‌ای حمایت و موقعیت اقتصادی آن و برنامه‌های زیرساختی حیاتی را تقویت کند. در واقع انتخاب دوبارۀ دونالد ترامپ می‌تواند نقش آسیای مرکزی را در عرصۀ ژئوپلیتیک بازتعریف کند.

احتمالاً ترامپ تلاش خواهد کرد تا نقش آمریکا را در برابر برنامه‌های چین (مانند پروژۀ کمربند و جاده) و نفوذ روسیه افزایش دهد. شایان‌ذکر است در دورۀ اول ترامپ، برخلاف چین که سرمایه‌گذاری کلان در پروژه‌های زیربنایی کرد و روسیه که روابط تاریخی و فرهنگی را حفظ کرد، آمریکا نتوانست نفوذ قابل‌توجهی در این منطقه ایجاد کند. اما در دورۀ جدید، این تلاش‌ها احتمالاً با حمایت از تقویت زیرساخت‌های اقتصادی و امنیت انرژی منطقه همراه خواهد بود.

ضمن این که سرمایه‌گذاری‌های مالی آمریکا در گذشته در مقایسه با چین و روسیه محدودتر بوده و در دورۀ جــدیــد پیش‌بینی می‌شود سیر فزاینده‌تری بیابد. در مجموع، سیاست‌هــای احتمــالی دولت دوم ترامپ در آسیای مرکزی احتمالاً حول محورهای امنیتی، اقتصادی و ژئوپلیتیکی شکل خواهد گرفت و تأکید بر منافع ملی و رقابت با چین و روسیه از مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده در تدوین این سیاست‌ها خواهد بود. بااین‌حال، کاهش توجه به مسائل حقوق بشری و احتمال وابستگی سیاست‌ها به روابط شخصی میان رهبران، می‌تواند به محدودیت‌هایی در پیشبرد اهداف بلندمدت ایالات متحده در این منطقه منجر شود.

از سوی دیگر آسیای مرکزی نیز با سابقۀ تلاش برای ایجاد توازن بین قدرت‌های بزرگ، ممکن است رویکرد سیاست واقعی ترامپ را مفید بداند، به‌ویژه اگر او به اولویت‌دادن به مشارکت اقتصادی بر سیاست‌های مداخله‌جویانه ادامه دهد. در همین راستا درحالی‌که برخی احتمالاً ترامپ را به‌عنوان یک برهم‌زنندۀ بالقوۀ هنجارهای بین‌المللی، ارزیابی می‌کنند، به نظر می‌رسد رویکرد عمل‌گرایانۀ او ممکن است برای کشورهای آسیای مرکزی - که به‌دنبال متعادل‌کردن نفوذ روسیه، چین و کشورهای غربی هستند - راه‌های جدیدی را باز کند.


کد مطلب: 3890

آدرس مطلب :
https://www.iess.ir/fa/analysis/3890/

موسسه مطالعات راهبردي شرق
  https://www.iess.ir