مطالعات شرق/

سید میثم موسوی*

در تاریخ شانزدهم مهرماه سال 1400 حوالی ساعت 13:20 بعدازظهر حمله‌ای تروریستی علیه نمازگزاران شیعه در مسجدی در محله «سیدآباد» ولایت قندوز به وقوع پیوست. بر اساس آمار ارائه شده توسط مردم محلی در این حادثه تروریستی دست کم 100 نفر کشته و بیش از 150 نفر دیگر زخمی شدند. گروه داعش با انتشار اعلامیه‌ای مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت.

حمله تروریستی داعش در ولایت قندوز سومین حمله انتحاری این گروه از زمان حادثه فرودگاه بین‌المللی کابل است. در حمله انتحاری فرودگاه کابل بیش از 170 غیرنظامی افغان کشته شدند و همچنین بیش از 150 نفر دیگر نیز زخمی شدند. 13 آمریکایی نیز در حمله داعش به فرودگاه کابل کشته  و 18 نفر از این نیروها هم زخمی شدند.

حمله‌های پیاپی داعش نگرانی‌های زیادی را در بین مردم افغانستان به وجود آورده است، مردم افغانستان اکنون به این نتیجه رسیده‌اند که آنان قرار نیست به این زودی‌ها روی آرامش را به خود ببینند. این در حالی است که مقام‌های حکومت طالبان  حضور گروه داعش در افغانستان را مشکلی جزئی عنوان می‌کنند و معتقد هستند که حضور اندک این گروه در افغانستان مشکل‌ساز نخواهد بود.

تهدیدها و حمله‌های مکرر داعش علیه مردم افغانستان و حکومت تازه تأسیس طالبان در این کشور نشان دهنده این واقعیت است که گروه داعش تلاش دارد تا ثبات و آرامش حکومت تازه تأسیس افغانستان را بر هم زند.

توجه به حمله‌های سنگین گروه داعش علیه غیرنظامیان مخصوصاً جامعه شیعه افغانستان نشان می‌دهد که این گروه از چند استراتژی برای بی‌ثباتی و بی اعتبار کردن حکومت طالبان پیروی می‌کند:
گروه داعش با انجام حمله‌های تروریستی تلاش دارد تا نشان دهد که شیوه و خط مشی این گروه از طالبان جدا است. داعش به عنوان نیرویی عمل می‌کند که داعیه‌دار جغرافیایی فراتر از خاک افغانستان است. این گروه با تلاش حداکثری در تلاش برای جذب نیرو از میان نیروهای ناراضی طالبان است. داعش رهبران طالبان را به همکاری و تبانی با ایالات متحده آمریکا متهم می‌کند و مدعی است که رهبران طالبان دعوت این گروه برای ایجاد خلافت جهانی را رد کرده‌اند.

از سوی دیگر داعش با انجام عملیات‌های انتحاری و انفجاری در میان غیرنظامیان قصد دارد تا به هر شکل ممکن، حاکمیت طالبان را بی‌اعتبار و ضعیف جلوه دهد. رهبران گروه داعش، طالبان را ناسیونالیست‌های کثیف معرفی می‌کنند و همواره سعی دارند تا آنان را ضعیف جلوه دهند. از نظر طالبان، داعش یکی از دو چالش داخلی دولت جدید است. (دیگری جبهه مقاومت ملی است.)

از زمانی که نیروهای آمریکایی و متحدان اروپایی آنها افغانستان را ترک کرده‌اند، نشریه هفتگی داعش به نام النبأ با نوشته‌های متعددی سعی کرده تا پیروزی طالبان را مورد تمسخر قرار دهد. داعش در میان نوشته‌های خود مدعی شده است که طالبان از مسیر جهاد منحرف شده است.

نارضایتی در بین برخی از جنگجویان طالبان گزارش شده است. تلاش‌های حکومت تازه تأسیس طالبان برای همکاری با جامعه بین‌المللی بویژه ایالات متحده، واکنش‌های تندی را در میان جنگجویان این گروه در پی داشته است و باعث شده تا برخی از اعضای ناراضی طالبان به گروه رقیب (داعش) بپیوندند. جدا شدگان از طالبان نسبت به تصمیم‌های صلح طلبانه رهبران این گروه معترض هستند و این رهبران را به انحراف از  اهداف اصلی گروه که توسط ملا عمر بنیانگذار طالبان طرح ریزی شده بودند، متهم می‌کنند.

اکنون که طالبان پس از بیست سال در افغانستان به قدرت رسیده است، از نقش یک بازیگر تهاجمی به محافظ افغانستان تبدیل شده است. این گروه باید برای مقابله با تروریسم و برای محافظت از کلان‌شهرهایی مانند کابل در برابر تهدیدهای داعش اقدامات جدی و مؤثری انجام دهد. اما سئوال مهم این است که آیا نیروهای آنها توانایی این کار را دارند یا خیر؟ آیا آمریکا حمله‌های هواپیماهای بدون سرنشین خود علیه گروه داعش را از سر خواهد گرفت؟

گرچه طالبان اخیراً عنوان کرده است که آمریکایی‌ها حق ندارند به بهانه مبارزه با تروریسم، هواپیماهای بدون سرنشین خود را وارد خاک و حریم هوایی افغانستان کنند و در این صورت با واکنش مواجه خواهند شد، اما با این حال باید دید با وخیم شدن اوضاع، آیا امکان درخواست کمک از سوی طالبان وجود خواهد داشت و یا اینکه نیروهای طالبان خود اقدام به مهار تهدیدات تروریستی از سوی گروه‌های رقیب خواهند کرد. اگر پاسخ منفی باشد، چه کسی قادر خواهد بود تا از حمله‌های گروه داعش در آینده جلوگیری کند، به این دلیل که طالبان نه قدرت انجام حمله‌های هوایی را دارد و نه هواپیماهای مورد نیاز خود را می‌تواند تأمین کند.

مسئله دیگر این است که اگر سطح جدیدی از همکاری بین آمریکا و حکومت طالبان در زمینه داعش به وجود آید، این مسئله می‌تواند صفوف جدیدی از نیروهای ناراضی طالبان را در گروه داعش ایجاد کند.
مسئله ذکر شده، موضوع مهمی برای حکومت تازه تأسیس طالبان است و براساس گزارش‌های منتشر شده از سوی «واشنگتن پست»، گروه‌های جهادی دیگری از جمله القاعده، در حال بررسی شیوه حکومتداری طالبان هستند.
موضوعاتی که پیشتر به آنها اشاره شد می‌تواند صفوف طالبان را از حامیان آن خالی کند و این بار قضیه را به نفع داعش تمام کند.

 این پرسش همچنان برای نخبگان و مردم افغانستان حل نشده باقی مانده است که آیا این گروه می‌تواند افغانستان را از شر تروریسم نجات دهد یا این بار طالبان است که قربانی تروریسم خواهد شد! 
انتهای مطلب/

*دانشجوی دکتری مطالعات منطقه‌ای