زمانی که داعش، ایجاد شاخه ولایت خراسان را اعلام کرد، دولت وقت افغانستان تا یک سال با قاطعیت حضور داعش را در این کشور انکار می‌کرد اما پس از آشکار شدن فعالیت‌های تروریستی داعش و کشتار اقلیت‌های قومی و مذهبی، دولت کابل نه تنها حضور این گروه را تایید کرد بلکه از داعش به عنوان یک حربه در سیاست‌های خود استفاده کرد.
طالبان پس از تصرف کابل دقیقا با همین شیوه حرکت کرد. ابتدا با این استدلال که داعش به لحاظ اجتماعی و عقیدتی و نیز در نتیجه فعالیت طالبان زمنیه حضور ندارد، حضور این گروه را انکار کرد اما اکنون مقامات رسمی طالبان به فعالیت‌های تروریستی داعش خراسان اعتراف کرده و از سرکوب این گروه سخن می‌گویند.
واقعیت این است که داعش یک تهدید بالقوه در قلمرو افغانستان است که با سیاسی شدن طالبان این خطر جدی‌تر شده است. بر اساس این تحولات میدانی، امکان استفاده سه بازیگر از کارت داعش خراسان در جغرافیای افغانستان وجود دارد.

مطالعات شرق/

عبدالرحیم کامل*
 
در آمد
حضور داعش در افغانستان پیش از به قدرت رسیدن دوباره طالبان، به آن اندازه که برای مردم افغانستان محسوس بود برای کشورهای منطقه و جامعه جهانی محسوس نبود. دلیل آن هم این بود  که از سال 2014 تاکنون، موضوع خروج آمریکا و قدرت گیری دیپلماسی طالبان، بیشتر فضای سیاسی مرتبط به افغانستان را پر کرده بود. حال ‌آن ‌که داعش خراسان در همان زمان، افغانستان را به عنوان مرکز فعالیت‌های خود در حوزه جنوب آسیا در اختیار داشت.

از لحاظ جنگ روانی، گروه داعش از آن جهت برای مردم افغانستان یک چهره مخوف و قدرتمند احساس شد که تمام حملات انتحاری و کشتارهای بی‌رحمانه‌ی که سایر شبکه‌های تروریستی بنا بر ملاحظاتی از پذیرفتن آن ابا می‌ورزیدند نیز به نام داعش ختم می‌شد. این موضوع از لحاظ روانی به صورت بسیار گسترده، گروه داعش را در افغانستان قدرتمند جلوه داد و برای طرفداران فکری و گروهی داعش انگیزه قدرتمند شدن خلق کرد.

دولت پیشین افغانستان، با گروه تروریستی داعش، دوگانه بازی کرد. در عین حالی که در برخی از مناطق افغانستان به شدت تمام، با گروه داعش برخورد صورت گرفت اما شواهدی به بیرون درز کرد که نهادهای امنیتی دولت پیشین، افراد داعش را در شمال کشور حمایت و پشتیبانی نظامی نیز کردند.
خانواده‌های داعشی در زندان‌های افغانستان حضور داشتند که در قالب و پوشش گروه‌های بیجاشده (آوارگان)، از مرز پاکستان وارد افغانستان شده بودند.

با تمام آنچه که گذشت، داعش در سال‌های پسین در افغانستان قلمرو مشخص و یا جبهه‌های مشخص نداشت و بیشتر به صورت فعالیت‌های تروریستی، مقطعی ابراز وجود می‌کرد. داعش زمانی به عنوان نیروی قدرتمند و خطر تهدید کننده در فضای سیاسی مطرح شد که دولت آمریکا از روی ناچاری در حال ترک افغانستان بود.

به ناگاه، آمریکا آن قدر به برجسته ساختن داعش علاقمند شد که حتی در یک عملیات پهبادی، تمام اعضای خانواده و از جمله کودکان آن را در شهر کابل از بین برد و در رسانه‌ها به شدت تبلیغات راه انداخت که گویا یک تیم عملیاتی قدرتمند داعش را نابود کرده است. اما در هفته‌های اخیر، واقعیت برملا شد و دولت آمریکا تنها به اظهار یک همدردی با بازماندگان حادثه اکتفا کرد و دیگر واکنشی انسانی از خود نشان نداد.

 به هر روی، در حال حاضر سؤال اصلی این است که تهدید داعش در افغانستان چه قدر واقعیت دارد و چه قدر احتمال دارد که داعش در افغانستان تبدیل به یک تهدید قوی در منطقه شود؟
 
تهدید بالفعل داعش
زمانی که  داعش، ایجاد شاخه ولایت خراسان را اعلام کرد، دولت وقت افغانستان تا یک سال پس از آن با قاطعیت تمام، حضور داعش را در افغانستان منتفی و ممتنع اعلام کرد. به گفته دولت وقت کابل، داعش زمینه فکری و اجتماعی را برای جلب و جذب در افغانستان نداشت. بعدا با فعالیت‌های تروریستی داعش و کشتار اقلیت‌های قومی و مذهبی، دولت کابل نه تنها حضور داعش را پذیرفت که از آن به عنوان یک حربه در سیاست‌های خود استفاده کرد.

دولت طالبان پس از تصرف کابل دقیقا با همین شیوه حرکت کرد. ابتدا فعالیت و حضور داعش را در افغانستان با این استدلال انکار کرد که از لحاظ اجتماعی و عقیدتی و نیز تشکیل دولت طالبان دیگر زمینه دوام حضور و فعالیت داعش منتفی شده است. اما در هفته اخیر رسانه‌ها به وضوح اعتراف دولت طالبان مبنی بر فعالیت‌های تروریستی داعش از جمله حملات مکرر داعش را در ولایت ننگرهار منتشر کردند.

با آغاز دولت طالبان، گروه داعش عملیات تروریستی خود را با انفجار قدرتمند در ازدحام شهروندان افغانستان در ورودی فرودگاه کابل آغاز کرد که صدها کشته و زخمی برجای گذاشت. مرکز فعالیت‌های نظامی و تبلیغاتی گروه داعش در ولایت ننگرهار در شرق افغانستان است. گروه داعش خراسان از همان آغاز، ولایت ننگرهار را به عنوان پایگاه نظامی خود اعلام کرد و این ولایت پس از تشکیل دولت طالبان هرروز گواه حملات و انفجارهای متعددی است.

گروه طالبان نیز پس از تصرف کابل، هر حمله نظامی را که افراد این گروه هدف باشند، به گروه داعش منتسب می کند و این گونه اعلام می‌دارد که فعالیت نظامی دیگر مخالفان طالبان از جمله دولت پیشین، فعلا کاملا منتفی و غیر عملی شده است. با همین نگاه داعش و طالبان نسبت به همدیگر، برای سنجش تهدید بالقوه داعش، فقط حملات انفجاری و مسلحانه و قربانیان آن را تنها در دو هفته اخیر در شهر جلال آباد مرکز ولایت ننگرهار به عنوان مرکز داعش شاخه خراسان، فهرست‌وار یادآور می‌شویم:

• - در 27 و 28 شهریور ماه 1400 در دو روز پی‌هم، چندین حمله مکرر در ولایت ننگرهار صورت گرفت که به گفته مسئولان بیمارستان این ولایت، تعداد زیادی کشته و زخمی به این مرکز منتقل شدند. درست یک روز پس از آن، سایت اعماق مربوط به گروه داعش، مسئولیت این حمله ها را پذیرفت و ادعا کرد که نزدیک به 35عضو طالبان را کشته است.
  - در روز 31 شهریورماه، بر اثر یک انفجار و یک حمله مسلحانه در شهر جلال آباد، پنج تن کشته و سه تن زخمی شدند.
  - در روز سوم مهرماه، در اثر یک انفجار در شهر جلال آباد مرکز ولایت ننگرهار یک تن جان باخت و هفت تن دیگر زخمی شدند. به گفته زخمیان حادثه، انفجار زمانی صورت گرفت که یک وسیله نقلیه نظامی طالبان از محل عبور می کرد.
  - در روز دهم مهر ماه، در اثر یک حمله مسلحانه در حوزه سوم امنیتی شهر جلال آباد، دو تن از اعضای طالبان، دو غیر نظامی و یک کودک کشته شد. طالبان ادعا کرد که در عملیات متقابل نیروهای طالبان، یک پایگاه داعش کشف شد که شماری از افراد داعش کشته شدند و چند تن از نظامیان طالبان هم در هنگام خنثی کردن مواد انفجاری در این پایگاه، زخمی شدند.
  - در روز یازدهم مهر ماه، بر اثر یک حمله مسلحانه در شهر جلال‌آباد، یک خبرنگار محلی و دو تن از اعضای طالبان کشته شدند و دو نفر دیگر زخمی شدند. (پایگاه خبری طلوع نیوز)