مناسبات پاکستان و عربستان سعودی که تاکنون استراتژیک به نظر می‌رسیده است در حال دگرگونی عمیقی است. این دگرگونی تحت تاثیر رقابت‌های سیاسی و ایدئولوژیک منطقه‌ای و نیز رقابت قدرت‌های جهانی در قالب دو بلوک شرقی و غربی یکی به رهبری مشترک چین و روسیه و دیگری سازمان ناتو به رهبری آمریکا در حال تشدید است. بحث اصلی قدرت هژمون در قرن 21 است. دو بلوک شرقی و غربی درحال یارگیری از خاورمیانه تا اقیانوس هند و در تداوم آن تا اقیانوس کبیر و شرق آسیا هستند.
بر مبنای این تحولات منطقه‌ای و جهانی که مناسبات عینی و قابل تحقق و از سوی دیگر مناسبات ذهنی و غیر قابل تحقق دو کشور را تحت تاثیر قرار داده است، آینده روابط عربستان و پاکستان تا حد زیادی بسته به سرنوشت رقابت‌های کلان و بلوک بندی‌های جهانی خواهد بود.

مطالعات شرق/

پیرمحمد ملازهی*

شاه‌محمود قریشی وزیر امور خارجه پاکستان اخیرا ضمن ابراز نارضایتی از این که پادشاهی عربستان سعودی حاضر به حمایت از موضع پاکستان در قبال رفتار دولت هند در کشمیر نشده و سازمان همکاری‌های اسلامی که مقر آن در جده عربستان سعودی می‌باشد را دعوت به اجلاس بررسی تحولات کشمیر نکرده، گفته است پاکستان گزینه‌های دیگر را بررسی می‌کند. اشاره وی به پیوستن پاکستان به اتحادی خارج از سازمان  همکاری‌های اسلامی است که پیشنهاد آن قبلا از طرف رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه مطرح شده بود. طبق این طرح یک نشست جایگزین، خارج از نفوذ عربستان سعودی با شرکت ایران، ترکیه، مالزی، پاکستان و با همکاری چین می‌تواند شکل گیرد و از سایر کشورهای اسلامی دعوت به پیوستن به این جمع جدید و جایگزین سازمان همکاری‌های اسلامی شود که کارائی خود را از دست داده است. پرسش اصلی این است آیا دوره مناسبات استراتژیک توصیف شده پاکستان و عربستان در آستانه خط پایان قرار گرفته است؛ اگر چنین است زمینه‌ها ودلایل آن چیست؟
برای درک روشن‌تر تحولات پیش روی پاکستان و عربستان لازم است مروری گذرا به گذشته مناسباتی این دو کشور داشته باشیم که راهبردی توصیف  شده‌اند. این مناسبات را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد.

الف: مناسبات عینی و قابل تحقق

1. 1- همکاری‌های اقتصادی در دو سطح
   - ایجاد بازار کار برای نیروی انسانی پاکستان در عربستان سعودی وکسب درآمد ارزی تا 4/5 میلیارد دلار در سال
   - اعطای کمک مالی بلاعوض و پرداخت وام با شرایط مساعد

• - برداشت ذهنی در عربستان که قدرت نظامی و هسته‌ای پاکستان ضامن بقای سلطنت سعودی است و به هنگام ضرورت در دسترس و بدون مانع است. بمب هسته‌ای پاکستان بمب اسلامی است 
  - برداشت ذهنی پاکستان که عربستان سعودی متحدی است که در هر شرایطی از مواضع این کشور در رقابت با هند حمایت خواهد کرد. در مواقع حساس و بروز بحران‌های اقتصادی پول و انرژی عربستان به پاکستان سرازیر خواهد شد.

1. 1- پیروزی قطعی چین و بلوک شرقی قدرت. در این حالت بلوک غرب و به همراه آن هند و عربستان بازنده و پاکستان و ایران برنده خواهند بود و چین قدرت اول هژمون جهانی است.
   2- پیروزی نهایی آمریکا و بلوک غرب در بعد منطقه‌ای پاکستان و ایران بازنده و هند و عربستان برنده بازی خواهند بود و در بعد جهانی آمریکا لااقل تا پایان قرن 21 قدرت هژمون جهانی باقی خواهد ماند
   3- جهان چند قطبی تثبیت شود؛ چین، آمریکا، اروپا، روسیه و هند قدرت‌های موازی شوند. در چنین احتمالی پاکستان و هند از یک طرف و ایران، عربستان، پاکستان و عربستان از طرف دیگر  فرصت اتخاذ مواضع متعادل‌تری پیدا خواهند کرد  و احتمالا می‌توانند مناسبات مشارکت جویانه‌تری را جایگزین مناسبات رقابت آمیزی سازند که تاکنون چیزی جز زیان برای آنها ارمغان دیگری نداشته است.
   انتهای مطلب/
   
   *کارشناس مسائل منطقه